Rządowy projekt ustawy o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych

118
Wyniki badania ankietowego przeprowadzonego wśród polskich przedsiębiorców w 2008 r.
przez Deloitte. Odpowiedzi na pytanie „W jaki sposób nadużycia gospodarcze zostały wykryte
w Pana(i) firmie?”
(możliwe było wybranie więcej niż jednej odpowiedzi, stąd wyniki nie sumują się do 100%)

Źródło: Deloitte: „Nadużycia – niewidzialny wróg przedsiębiorstw 2008. Raport z badania nadużyć
gospodarczych w polskich firmach”, 2008.

Niezależnie od dyskusji na temat skuteczności audytorów zewnętrznych, w świetle
powyższych danych trudno oczekiwać, aby proponowane zmiany, ułatwiające dostęp do
wykonywania zawodu biegłego rewidenta oraz uelastyczniające system doskonalenia
zawodowego miały negatywny wpływ na bezpieczeństwo obrotu a co za tym idzie
konkurencyjność gospodarki. Projektowane zmiany nie modyfikują też obowiązującego
obecnie systemu odpowiedzialności dyscyplinarnej.
Ponadto należy wskazać, że proponowane zmiany organizacji systemu obowiązkowego
doskonalenia zawodowego biegłych rewidentów stwarzają przestrzeń do rozwoju, na
zasadach rynkowych, przedsiębiorstw zajmujących się prowadzeniem stosownych szkoleń.
Należy oczekiwać, że doprowadzi to do poszerzenia oferty szkoleń, zarówno w obszarze
przekazywanych treści, jak i ich formy (np. szkolenia e-learningowe).
Przykładowe dobre praktyki w zakresie regulacji dostępu do wykonywania zawodu
biegłego rewidenta (porównanie międzynarodowe)
We wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej zawód biegłego rewidenta
(zawód polegający na wykonywaniu obligatoryjnych badań sprawozdań finansowych) jest

119
regulowany. Wykonywanie zawodu wymaga zdania odpowiednich egzaminów i wpisania do
rejestru – rozwiązanie to funkcjonuje także w Polsce.
Z kolei za wzór dobrych praktyk w zakresie obowiązkowego doskonalenia zawodowego
biegłych rewidentów mogą służyć rozwiązania irlandzkie. Przykładowo CPA (Instytut of
Certified Public Accountants in Ireland) będący, podobnie jak KiBR, organizacją
członkowską IFAC, musi spełniać jej wymogi dotyczące kształcenia ustawicznego.
Podstawowym wymogiem stawianym przed kształceniem ustawicznym członków jest
zapewnienie im nowej wiedzy niezbędnej do wykonywania zawodu. W związku z tym każdy
członek CPA informując o odbytych szkoleniach musi wykazać, że są one dla niego
przydatne w pracy zawodowej (jeśli firma wchodzi na nowy rynek uznawane są
np. szkolenia językowe itp.). Nie można jednak uznać za kształcenie ustawiczne szkoleń
obejmujących wiedzę podstawową.
Kształcenie ustawiczne podzielone jest na 2 typy zajęć:
 Strukturyzowane (mierzalne, weryfikowalne i nastawione przede wszystkim na naukę):
• bezpośrednie (kursy tradycyjne – zajęcia w klasie, kursy dostarczane elektronicznie
– sieć, płyty),
• pośrednie (badania naukowe, prowadzenie zajęć, publikacje naukowe, szkolenie
w pracy – np. nowy system komputerowy lub nowa branża),
 Nie-strukturyzowane (mierzalne, ale niemożliwe do zweryfikowania – np. prenumeraty,
uczestnictwo w dyskusjach branżowych).
W kontekście rozwoju rynku szkoleń dla biegłych rewidentów oczekiwanego w związku
z proponowanymi zmianami, warto zauważyć że w ramach kształcenia ustawicznego CPA
coraz częściej dostarczane są za pośrednictwem nowoczesnych środków przekazu:
komputer, tablet, telefon komórkowy, płyty CD i DVD. Forma ta pozwala biegłym
oszczędzić czas dojazdu na szkolenie i zapewnia dużą elastyczność.



55 Należy zaznaczyć, że CPA jest jedną z 6 organizacji samorządowych biegłych rewidentów (i jedną z 9 zrzeszających
księgowych) – rozwiązania stosowane przez CPA nie są więc uniwersalne dla całej profesji biegłych rewidentów
w Irlandii.

120
4.4. Dereglamentacja dostępu do zawodu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych

Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych jest działalnością gospodarczą, w rozumieniu
przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, polegającą na świadczeniu usług
w zakresie:
• prowadzenia, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących
zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym,
• okresowego ustalania lub sprawdzania drogą inwentaryzacji rzeczowego stanu aktywów
i pasywów,
• wyceny aktywów i pasywów,
• sporządzania sprawozdań finansowych,
• gromadzenia i przechowywania dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji
przewidzianej ustawą.

Tabela 20. Aktualne wymogi i proponowane zmiany w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg
rachunkowych
Aktualne wymogi
Proponowane zmiany
3 lata praktyki w księgowości na terytorium RP w
Rezygnacja z wymogu posiadania wykształcenia
przypadku:
wyższego kierunkowego, bądź wyższego
a) wykształcenia wyższego magisterskiego
uzupełnionego studiami podyplomowymi z zakresu
uzyskanego na kierunku rachunkowość lub na
rachunkowości, na rzecz samoregulacji rynku
innym kierunku ekonomicznym o specjalności
usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych
rachunkowość lub innej, dla której plan studiów i

program kształcenia odpowiadał wymogom

określonym przez organy uczelni dla specjalności

rachunkowość, w jednostkach organizacyjnych
uprawnionych, zgodnie z odrębnymi przepisami,
do nadawania stopnia naukowego doktora nauk
ekonomicznych,
b) wykształcenia wyższego magisterskiego (lub
równorzędnego) oraz ukończenia studiów
podyplomowych z zakresu rachunkowości w
jednostkach organizacyjnych uprawnionych,
zgodnie z odrębnymi przepisami, do nadawania
stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych.
W przypadku osób z wykształceniem średnim konieczne
Rezygnacja z egzaminu państwowego, na rzecz
jest zdanie egzaminu państwowego zakończonego
samoregulacji rynku usługowego prowadzenia ksiąg
uzyskaniem certyfikatu księgowego. Zgodnie z § 6 ust. 1
rachunkowych
rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 8 kwietnia 2009 r.
w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg
rachunkowych (Dz. U. Nr 62, poz. 508) osoba ubiegająca
się o zakwalifikowanie do egzaminu uiszcza opłatę
egzaminacyjną w wysokości 40% minimalnego
wynagrodzenia za pracę, tj. obecnie 640 zł.

121
Praktyka dwuletnia w księgowości dla osób, które zdały
Zniesienie wymogu odbycia praktyki (w obu
egzamin lub praktyka trzyletnia dla osób posiadających
przypadkach)
wykształcenie wyższe kierunkowe
Obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia
bez zmian
odpowiedzialności cywilnej
Wymóg niekaralności za przestępstwa przeciwko
bez zmian
wiarygodności dokumentów, przeciwko mieniu, obrotowi

gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami
wartościowymi a także za przestępstwa skarbowe
Posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych
bez zmian
Korzystanie z pełni praw publicznych
Rezygnacja z wymogu korzystania z pełni praw
publicznych

Działalność polegającą na usługowym prowadzeniu ksiąg rachunkowych oraz ksiąg
podatkowych mogą wykonywać:
• przedsiębiorcy, będący osobami fizycznymi, jeżeli są uprawnieni do wykonywania
czynności z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych,
• pozostali przedsiębiorcy, pod warunkiem że czynności z tego zakresu będą wykonywane
przez osoby uprawnione.

Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych
Proponowane zmiany mogą oddziaływać na sektor finansów publicznych, poprzez zmiany
w kosztach nadzoru nad usługowym prowadzeniem ksiąg rachunkowych (w ubiegłym roku
według MF alokowano w tym celu 7 etatów, w 2010 – 9 zaś w 2009 – 10) oraz poprzez
zmiany wpływów i kosztów organizacji egzaminów państwowych. Z uwagi na fakt, że
jedynie kilka procent (2–7 w ostatnich pięciu latach) osób uzyskujących uprawnienia do
usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych zdaje egzamin państwowy, sektor finansów
publicznych nie jest w zauważalny sposób obciążony kosztami utrzymywania barier
w dostępie do wykonywania zawodu. Poniżej zaprezentowano zestawienie wpływów
i kosztów z tytułu organizacji egzaminów państwowych:

122
900 000
800 000
Wpływy z opłat wnoszonych przez
700 000
osoby przystępujące do egzaminu
600 000
(memoriałowo w zł)
500 000
400 000
Koszty z tytułu przeprowadzania
300 000
egzaminów, w tym wynagrodzenia
komisji egzaminacyjnej, układania
200 000
pytań, wynajęcia sali, obsługi
100 000
egzaminu (memoriałowo w zł)
-
saldo

*– stan na koniec maja 2012
Źródło: Dane przekazane przez Ministerstwo Finansów.
Utrzymująca się w ciągu ostatniej dekady prawidłowość przewyższania kosztów z tytułu
prowadzenia egzaminów przez wpływy z tytułu opłat egzaminacyjnych uprawdopodabnia
tezę, że wprowadzenie proponowanych zmian ograniczy wpływy sektora finansów
publicznych, należy jednak podkreślić że skala zmiany jest zaniedbywalnie mała.

Wpływ regulacji na rynek pracy
Jak wynika z danych przedstawionych przez Ministerstwo Finansów, do wykonywania
usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych upoważnione są osoby posiadające certyfikat
księgowego uprawniający do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych w latach
2002–2012 (do pierwszego półrocza 2012 wydano 56 934), osoby posiadające świadectwo
kwalifikacyjne wydawane w latach 1994–2001 (wydano 34 787) a także, zgodnie z art. 76a
ust. 4 ustawy o rachunkowościosoby wpisane do rejestru biegłych rewidentów lub na listę
doradców podatkowych.
Zgodnie z przytoczonymi przepisami Art. 76b ust. 1 ustawy o rachunkowości w obecnym
stanie prawnym istnieją dwie alternatywne ścieżki uzyskania uprawnień do usługowego
prowadzenia ksiąg rachunkowych:
• egzamin państwowy,
• wykształcenie wyższe kierunkowe i obowiązkowa praktyka w księgowości.

56 Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 1994 r. Nr 121, poz. 591).