Rządowy projekt ustawy o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych

123
Przedstawione poniżej dane potwierdzają, że jedynie bardzo niewielka grupa osób
zainteresowanych wykonywaniem zawodu wybiera pierwszą z wymienionych ścieżek.
14 000
12 000
10 000
Liczba osób, które uzyskały
8 000
upranienia do wykonywania
zawodu (w danym roku)
6 000
Liczba osób, które zdały egzamin
4 000
2 000
-

Źródło: Dane przekazane przez Ministerstwo Finansów.

Jednakże zestawienie danych dotyczących zdawalności egzaminów uzmysławia, że jest on
poważną barierą dla osób zainteresowanych usługowym prowadzeniem ksiąg
rachunkowych:
1800
1600
1400
1200
1000
Liczba osób przystępujących do
egzaminu
800
Liczba osób, które zdały egzamin
600
400
200
0

*– stan na koniec maja 2012
Źródło: Dane przekazane przez Ministerstwo Finansów.


57 Jednakże zdawalność nie wydaje się odpowiadać na zmiany sytuacji na rynku co uprawdopodabnia tezę, że
barierą jest poziom trudności egzaminu.

124
Należy więc oczekiwać, że dereglamentacja usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych
przyczyni się do wzrostu zainteresowania świadczeniem takich usług. Nie jest jednakże
możliwe dokonanie wiarygodnej prognozy wpływu tej zmiany na poziom zatrudnienia
w zawodzie.

Wpływ regulacji na konkurencyjność gospodarki
Z uwagi na fakt, że z usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych korzystają przede
wszystkim małe i średnie przedsiębiorstwa, ułatwienie dostępu do zawodu może
doprowadzić do obniżenia kosztów stałych ich funkcjonowania (poprzez spadek cen usług
w związku ze zwiększeniem konkurencji na rynku). W badaniu obciążeń administracyjnych
wykonanym w 2010 r. Ministerstwo Gospodarki oszacowało koszty administracyjne
ponoszone przez wszystkie przedsiębiorstwa z tytułu dokumentowania płatności związanych
z prowadzoną działalnością na kwotę ponad 3,7 mld zł, z tytułu prowadzenia rachunkowości
przez przedsiębiorstwa prowadzące księgi rachunkowe na ponad 13,7 mld zł, natomiast
prowadzenia ewidencji rachunkowej zapewniającej określenie dochodu – przez
przedsiębiorstwa będące płatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych – na
ok. 12,7 mld zł.
Jednakże ze względu na zapewnienie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego wskazanym
byłoby zwiększenie roli podmiotów prywatnych, które na zasadach rynkowych
zapewniałyby spełnienie stosownych standardów przez swoich członków. Podkreślenia
wymaga także fakt, że rynek usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, zwłaszcza
w przypadku mikroprzedsiębiorstw jest w dużej mierze oparte o tzw. „kontrakty relacyjne” –
relacje pomiędzy stronami (np. osobista znajomość) wpływa na warunki zawieranych
transakcjiMożna więc oczekiwać, że rynkowy mechanizm weryfikacji jakości usług oraz
„samoregulacja” branżowa może z powodzeniem zastąpić interwencję państwa.

Porównanie międzynarodowe w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych
W obrębie Unii Europejskiej istnieje daleko idące zróżnicowanie stopnia regulacji
usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Za przykład kraju nieregulującego dostępu
do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych można wymienić np. system brytyjski,

58 Master J. K., Miles G., D'Souza D., Orr J. P., Risk Propensity, Trust and Transaction Costs in Relational
Contracting, Journal of Business Strategies, vol. 21, no. 1, 2004.

125
z silną „regulacją rynkową” tzn. preferujący, na zasadach rynkowych, osoby posiadające
certyfikaty wydawane przez renomowane prywatne instytucje. W przypadku usługowego
prowadzenia ksiąg rachunkowych przynależność do tego rodzaju instytucji jest obligatoryjna
na mocy The Money Laundering Regulations z 2007 r. We Włoszech, które także cechuje
niski poziom regulacji usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, certyfikat
potwierdzający zdanie egzaminu państwowego jest wymagany tylko wobec osób, które chcą
się posługiwać oficjalnymi tytułami zawodowymi: dottore commercialista lub esperto
contabile.
Inne kraje zdecydowały się na dalej idącą regulację rynku usługowego prowadzenia ksiąg
rachunkowych, przykładowo we Francji – do prowadzenia ksiąg rachunkowych
i sporządzania sprawozdania finansowego uprawniony jest expert comptable. Uzyskanie tego
tytułu wymaga posiadania wykształcenia wyższego z rachunkowości oraz trzyletniej
praktyki (regulatorem jest Stowarzyszenie Dyplomowanych Księgowych podlegające
nadzorowi Ministerstwa Finansów). W przypadku Portugalii, uprawniony do prowadzenia
księgowości, sporządzania sprawozdania finansowego oraz sprawozdań dla celów
podatkowych jest dyplomowany księgowy – tecnico oficial de contas, zaś świadczenie takich
usług wymaga rejestracji (organem rejestrującym jest Ordem Dos Tecnicos Oficiais de
Contas – Stowarzyszenie Dyplomowanych Księgowych). W Niemczech uprawnieni do
sporządzania sprawozdań finansowych są wyłącznie doradcy podatkowi, biegli rewidenci
oraz adwokaci. Z kolei uprawnienia do prowadzenia ksiąg rachunkowych nabywają osoby
spełniające kryteria wykształcenia i 3-letniego doświadczenia zawodowego. Za przykład
działań deregulacyjnych w obszarze usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych należy
uznać Austrię – dotychczas do sporządzania sprawozdań finansowych uprawnieni byli
wyłącznie doradcy podatkowi, biegli rewidenci oraz adwokaci. W ostatnim czasie, w wyniku
działań środowiska księgowych, nastąpiło pewne otwarcie w dostępie do tego zawodu dla
księgowych bilansowych, którzy mogą sporządzać sprawozdania finansowe dla
najmniejszych jednostek nieprzekraczających progów (obroty do 400 tys. euro; suma

59 http://www.legislation.gov.uk/uksi/2007/2157/contents/made

126
bilansowa do 150 tys. euro) i prowadzących księgi rachunkowe na zasadzie
dobrowolności.
4.5. Deregulacja dostępu do zawodu doradcy podatkowego

Zgodnie z obecnie obowiązującym art. 2 ust. 1 ww. ustawy z dnia 5 lipca 1996 r.
o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 213) do czynności doradztwa
podatkowego zalicza się:
1. udzielanie podatnikom, płatnikom i inkasentom, na ich zlecenie lub na ich rzecz, porad,
opinii i wyjaśnień z zakresu ich obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach
egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami;
2. prowadzenie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, ksiąg
podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielanie im pomocy
w tym zakresie;
3. sporządzanie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, zeznań
i deklaracji podatkowych lub udzielanie im pomocy w tym zakresie;
4. reprezentowanie podatników, płatników i inkasentów w postępowaniu przed organami
administracji publicznej i w zakresie sądowej kontroli decyzji, postanowień i innych
aktów administracyjnych w sprawach wymienionych w pkt 1.
Stosownie do przepisów przedmiotowej ustawy podmiotami uprawnionymi do wykonywania
doradztwa podatkowego (wszystkich czynności wymienionych w punktach 1–4) są:
− osoby fizyczne wpisane na listę doradców podatkowych,
− spółki doradztwa podatkowego,
− adwokaci i radcowie prawni,
− biegli rewidenci (w ograniczonym zakresie) oraz
− inne podmioty wymienione w art. 4 ust. 1 ustawy o doradztwie podatkowym (m.in.
podmioty uprawnione do badania sprawozdań finansowych).
Ponadto, zgodnie z art. 76a ust. 2 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości,
uprawnionymi do wykonywania czynności wymienionych w pkt 2–3 są przedsiębiorcy
uprawnieni do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych.

60 Powyższe dane zostały zebrane poprzez system IMI oraz Narodowe Punkty Kontaktowe ds. uznawania kwalifikacji
w celu ustalenia regulacji w zakresie dostępu do zawodu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych natomiast nie
były zbierane dane o regulacji samego zawodu księgowego.

127
Jak wynika z art. 4 ust. 2 ustawy o doradztwie podatkowym, spółki oraz inne podmioty
wymienione w art. 4 ust. 1 wspomnianej ustawy wykonują czynności doradztwa
podatkowego (czynności wymienione w art. 2 ust. 1 tej ustawy) wyłącznie przez doradców
podatkowych, radców prawnych, adwokatów oraz – w ograniczonym zakresie – biegłych
rewidentów. Zatem w obecnym stanie prawnym, spółki i inne jednostki organizacyjne mogą
wykonywać wszystkie czynności doradztwa podatkowego, w tym czynności w zakresie
reprezentacji przed organami i sądami, przy czym czynności te wykonują przez wymienione
w art. 4 ust. 2 osoby fizyczne.
Dzięki deregulacji doradztwa podatkowego większość czynności z jego zakresu (czynności
wymienione w art. 2 ust. 1 pkt 1–3, obecnie zastrzeżone tylko dla doradców podatkowych,
radców prawnych, adwokatów czy – w ograniczonym zakresie – biegłych rewidentów
i przedsiębiorców uprawnionych do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych) będą
mogły wykonywać również osoby, które nie były poddane reżimowi sprawdzenia
kwalifikacji zawodowych przez odpowiednie organy państwowe. Osoby wykonujące te
czynności nie będą objęte obowiązkiem zawarcia umowy ubezpieczenia OC za szkody
wyrządzone w związku z wykonywaniem tych czynności (obowiązkiem takim objęci będą
nadal doradcy podatkowi).

Tabela 21. Zakres czynności z zakresu doradztwa podatkowego zastrzeżonych dla określonych grup
podmiotów w obecnym stanie prawnym oraz proponowane zmiany
Zakres czynności
Grupy podmiotów
Grupy podmiotów
uprawnione do
uprawnione do
wykonywania w obecnym
wykonywania według
stanie prawnym
projektu ustawy
1) udzielanie podatnikom, płatnikom
• doradcy podatkowi,
wszyscy
i inkasentom, na ich zlecenie lub na ich
•
(czynność zderegulowana)
rzecz, porad, opinii i wyjaśnień z zakresu
adwokaci i radcowie prawni,
ich obowiązków podatkowych i celnych
• biegli rewidenci.
oraz w sprawach egzekucji
administracyjnej związanej z tymi
obowiązkami
2) prowadzenie, w imieniu i na rzecz
• doradcy podatkowi,
wszyscy
podatników, płatników i inkasentów, ksiąg
•
(czynność zderegulowana)
rachunkowych, ksiąg podatkowych
adwokaci i radcowie prawni,

i innych ewidencji do celów podatkowych
• biegli rewidenci,
oraz udzielanie im pomocy w tym zakresie
• przedsiębiorcy wykonujący
usługowe prowadzenie ksiąg
rachunkowych (art. 76a ust. 2
ustawy o rachunkowości).