Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego oraz niektórych innych ustaw

płatności obszarowej i złożył wniosek o jej przyznanie, za ilość surowca tytoniowego
(wyprodukowanego w rejonie uprawy tytoniu, spełniającego określone wymagania
jakościowe, odpowiednio oznaczonego i dostarczonego w wymaganym terminie pierwszemu
przetwórcy), nie większą niż wynikająca z umowy na uprawę tytoniu lub umowy kontraktacji.
Proponuje
się, aby rejony uprawy tytoniu określał, w drodze rozporządzenia, minister
właściwy do spraw rynków rolnych (projektowany art. 17 ust. 6 pkt 1 lit. a ustawy
o płatnościach). Przewiduje się, że rejony te będą pokrywać się z dotychczasowymi,
tradycyjnymi rejonami uprawy tytoniu, tj. będą to rejony: lubelsko-podkarpacki,
świętokrzysko-małopolski, kujawsko-pomorski, mazurski oraz dolnośląski, charakteryzujące
się sprzyjającymi warunkami klimatyczno-glebowymi dla uprawy tytoniu. Jednocześnie
istotną rolę w uprawie tytoniu, która jest wysoce wyspecjalizowanym kierunkiem produkcji
rolnej, odgrywają czynniki pozaśrodowiskowe takie, jak wyposażenie gospodarstw
w maszyny uprawowe i urządzenia do suszenia, a także doświadczenie rolników w uprawie
tej rośliny. Stąd też jako jedną z wytycznych do określenia rejonów uprawy tytoniu przez
ministra właściwego do spraw rynków rolnych zaproponowano tradycyjnie wyodrębnione
rejony uprawy tej rośliny (art. 17 ust. 6 pkt 1 lit. a zmienianej ustawy o płatnościach).
Rozwiązanie to przyczyni się do realizacji celu wsparcia specjalnego do tytoniu, gdyż właśnie
wieloletnie doświadczenie rolników oraz wyposażenie w odpowiedni sprzęt gwarantują
możliwość uzyskania surowca tytoniowego wysokiej jakości.
Również w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw rynków rolnych
miałyby zostać określone wymagania jakościowe, osobno dla każdej grupy odmian tytoniu
(projektowany art. 17 ust. 6 pkt 1 lit. b ustawy o płatnościach). Będą one odpowiadać
wymaganiom jakościowym określonym w notyfikowanym Komisji Europejskiej „Programie
wsparcia specjalnego z tytułu poprawy jakości produktów rolnych w sektorze tytoniu” na
podstawie danych o cechach tytoniu skupowanego w Polsce w latach 2007 – 2009
w najwyższych klasach jakościowych stosowanych przez czterech głównych przetwórców
surowca tytoniowego.
Objęcie płatnością wyłącznie surowca spełniającego określone wymagania jakościowe
jest następstwem przyjętego celu płatności do tytoniu, którym jest poprawa jakości
produkowanego surowca. Natomiast, wprowadzony obowiązek odpowiedniego oznaczenia
surowca, a także jego dostarczenia pierwszemu przetwórcy wpisanemu do rejestru
prowadzonego przez Prezesa ARR w wymaganym terminie, ma zapewnić prawidłową
7

i sprawną realizację wsparcia, w szczególności prawidłowe naliczenie wysokości
przysługującej pomocy.
Zgodnie z projektowanym art. 7 ust. 2f ustawy o płatnościach, umowę na uprawę
tytoniu z pierwszym przetwórcą mógłby zawrzeć rolnik indywidualny lub grupa producentów
tytoniu w ramach umów kontraktacji zawartych z jej członkami. Oprócz określenia ilości
surowca tytoniowego i ceny skupu, umowa powinna zawierać elementy wymienione
w projektowanym art. 7 ust. 2g ustawy o płatnościach, tj. określenie grupy odmian, rejonu
i powierzchni uprawy tytoniu, wskazanie danych umożliwiających identyfikację położenia
działek ewidencyjnych, na których uprawia się tytoń, numer identyfikacyjny rolnika,
określenie wymagań jakościowych dla surowca tytoniowego, dokonane w sposób
umożliwiający jednoznaczną identyfikację surowca tytoniowego spełniającego wymagania
jakościowe kwalifikujące do płatności, wskazanie nie dłuższego niż miesięczny terminu
płatności za dostarczony surowiec oraz – w przypadku, gdy umowa została zawarta z grupą
producentów tytoniu – listę rolników będących członkami grupy, z którymi grupa zawarła
umowy kontraktacji tytoniu w ramach danej umowy na uprawę.
Uwzględnienie grupy producentów surowca tytoniowego jako strony umowy na
uprawę tytoniu umożliwia objęcie wsparciem również tego surowca, do wytworzenia którego
zobowiązała się grupa producentów tytoniu. Ponadto ułatwi grupom producentów tytoniu
dostęp do pomocy realizowanej w ramach programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, gdzie
jednym z warunków przyznania wsparcia jest to, że co najmniej połowa udokumentowanych
przychodów grupy pochodzi ze sprzedaży produktów, ze względu na które grupa została
utworzona, wyprodukowanych w gospodarstwach jej członków.
Wymóg oznaczenia w umowie wymagań jakościowych dla surowca tytoniowego,
w sposób umożliwiający jednoznaczną identyfikację surowca tytoniowego spełniającego
wymagania jakościowe określone na potrzeby płatności ma na celu zapewnienie, że
zakwalifikowanie przez pierwszego przetwórcę tytoniu do konkretnej, stosowanej przez
niego, klasy jakościowej pozwoli na ustalenie, czy tytoń ten kwalifikuje się, czy też nie
kwalifikuje się do przyznania płatności.

Ponadto
przewidziano,
że umowa na uprawę tytoniu lub umowa kontraktacji powinna
zostać zawarta w terminie do dnia 14 marca roku zbioru. Dzięki zaproponowanemu
w projekcie terminowi zawierania umów rolnik będzie miał możliwość dołączenia do
wniosku o przyznanie płatności, który składa się w terminie od dnia 15 marca do dnia 15
maja danego roku, kopii umowy na uprawę tytoniu (gdy zawarł umowę z pierwszym
8

przetwórcą) lub oświadczenia o zawarciu umowy kontraktacji (gdy zawarł umowę z grupą
producentów tytoniu), niezależnie od tego, w jakim terminie będzie składał wniosek. Wymóg
dołączenia do wniosku tych dokumentów wprowadza projektowany art. 7 ust. 2j ustawy o
płatnościach, który ma na celu ustanowienie instrumentów umożliwiających ARiMR
ustalenie, czy rolnik spełnia warunki kwalifikowalności.
Zgodnie z projektowanym art. 7 ust. 2i ustawy o płatnościach, w przypadku przejęcia
przez następcę prawnego gospodarstwa rolnika należącego do grupy producentów tytoniu,
który zawarł z tą grupą umowę kontraktacji, następca prawny realizuje prawa i obowiązki
wynikające z tej umowy niezależnie od tego, czy jest członkiem tej grupy producentów.
Projektowany art. 7 ust. 2h ustawy o płatnościach przewiduje, że umowę na uprawę
tytoniu zawiera się oddzielnie dla każdej z grup odmian tytoniu.
Zgodnie z projektowanym art. 7 ust. 2k ustawy o płatnościach, grupa producentów
tytoniu zobowiązana jest do przekazania kopii umowy na uprawę tytoniu dyrektorowi
oddziału regionalnego Agencji właściwemu ze względu na siedzibę grupy do dnia 31 maja.
Umożliwi to kontrolę zgodności złożonych przez rolników oświadczeń o zawartych umowach
ze stanem faktycznym.
W celu skutecznego wyegzekwowania obowiązku przekazania kopii umowy na
uprawę tytoniu przez grupę producentów tytoniu konieczne jest wprowadzenie przepisów
karnych. Proponuje się ustanowienie kary pieniężnej w wysokości do 10 tys. zł (dodawany
art. 45a ust. 1 pkt 7 ustawy o płatnościach). Jednocześnie proponuje się, aby kara ta mogła
być wymierzana wielokrotnie, z tym że jej łączna wysokość nie może przekroczyć 50 tys. zł
(dodawany art. 45a ust. 2a ustawy o płatnościach). Proponowane rozwiązanie ma na celu
zapewnienie lepszej ochrony interesów rolników będących członkami grupy producentów
tytoniu, którym groziłaby odmowa przyznania płatności do tytoniu w przypadku
nieprzekazania przez grupę producentów tytoniu kopii umowy na uprawę tytoniu.
Projektowany art. 7 ust. 4 pkt 3 ustawy o płatnościach określa sposób ustalania
wysokości płatności do tytoniu w danym roku kalendarzowym. Będzie ona obliczana jako
suma płatności ustalonych odrębnie dla każdej partii surowca tytoniowego dostarczonych
przez rolnika jako iloczyn wysokości środków finansowych przeznaczonych na płatności
w danej grupie odmian tytoniu w danym roku i udziału wartości sprzedaży danej partii
w wartości sprzedaży wszystkich partii w danej grupie odmian tytoniu w danym roku. Udział
wartości sprzedaży danej partii w wartości sprzedaży wszystkich partii to stosunek iloczynu
9

ceny jednostkowej i ilości tytoniu w danej partii do sumy iloczynów cen jednostkowych
i ilości tytoniu w poszczególnych partiach w danej grupie odmian tytoniu w danym roku.
W ramach środków finansowych przeznaczonych na płatność do tytoniu wydzielone
zostaną trzy kwoty przeznaczone na wsparcie w poszczególnych grupach odmian tytoniu.
Wysokość środków finansowych przeznaczonych na płatność dla każdej grupy odmian
tytoniu, zgodnie z projektowanym art. 17 ust. 6 pkt 2 ustawy o płatnościach, zostanie
określona w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw rynków rolnych wydanym
w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych.
Z kolei środki finansowe wydzielone na wsparcie w danej grupie odmian tytoniu
dzielone będą pomiędzy rolników proporcjonalnie do udziału wartości sprzedaży surowca
tytoniowego dostarczonego przez danego rolnika w wartości sprzedaży wszystkich partii w
danej grupie odmian tytoniu. Podejście takie oznacza powiązanie płatności z ilością
dostarczonego surowca i jego ceną jednostkową, co umożliwia realizację celu płatności,
którym jest poprawa jakości produkowanego surowca. Cena sprzedaży odzwierciedla bowiem
jakość dostarczonego surowca tytoniowego.

Przy obliczaniu wysokości płatności uwzględniane będą zmniejszenia i wykluczenia
wynikające ze stwierdzonych nieprawidłowości lub niezgodności oraz zmniejszenia
wynikające z zastosowania tzw. modulacji. Obowiązek zmniejszania i wykluczania wynika
z
przepisów wspólnotowych i jest stosowany w odniesieniu do wszystkich płatności
bezpośrednich finansowanych z budżetu UE.
Opisany wyżej sposób obliczania wysokości przysługującego wsparcia oznacza, że
w przypadku płatności do tytoniu nie będzie określana stawka płatności. Dlatego też w art. 1
pkt 6 lit. a tiret pierwsze projektu zaproponowano nowe brzmienie art. 17 ust. 1 pkt 1 lit. c,
które przewiduje wyłączenie płatności do tytoniu z przepisu o określaniu stawek wsparcia
specjalnego.

W art. 1 pkt 5 projektu ustawy proponuje się dodanie w ustawie o płatnościach
art. 16f – 16k, w których określone zostaną w szczególności zasady zatwierdzania pierwszych
przetwórców surowca tytoniowego i cofania zatwierdzenia, zasady zatwierdzania punktów
odbioru surowca tytoniowego i cofania zatwierdzenia oraz zasady oznaczania partii surowca
tytoniowego i wydawania zaświadczenia potwierdzającego jakość dostarczonego do punktu
skupu surowca tytoniowego.

W projektowanym art. 16f ust. 1 ustawy o płatnościach przewidziano, że
zatwierdzenia pierwszego przetwórcy dokonywał będzie, w drodze decyzji, dyrektor oddziału
10

terenowego ARR właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę wnioskodawcy.
Warunkiem zatwierdzenia będzie posiadanie obiektów gwarantujących możliwość
pierwszego przetwarzania surowca tytoniowego oraz obiektów odpowiednich do jego
przechowywania. Ponadto pierwszy przetwórca nie będzie mógł być producentem surowca
tytoniowego, ani też nie będzie mógł zbywać skupionego surowca, nie dokonując jego
przetworzenia. Zakaz obrotu surowcem tytoniowym przed dokonaniem pierwszego
przetworzenia ma zapobiec ewentualnym nieprawidłowościom mogącym pojawić się przy
realizacji płatności do tytoniu. Nadużycia mogłyby polegać w szczególności na wielokrotnym
obrocie daną partią tytoniu w celu zwielokrotnienia kwoty wsparcia, co byłoby ułatwione,
gdyby nie stworzono mechanizmu gwarantującego przetworzenie surowca objętego pomocą
po dokonaniu skupu. Dzięki niemu raz skupiony surowiec zostanie przetworzony i nie będzie
mógł zostać sprzedany ponownie w celu wyłudzenia płatności. Prawdopodobieństwo
pojawiania się prób wyłudzenia płatności byłoby stosunkowo duże, ponieważ relatywnie
wysoki poziom wsparcia stwarza zachętę do ich podejmowania.
Wniosek o zatwierdzenie będzie wystandaryzowany – będzie miał postać formularza
opracowanego i udostępnionego przez ARR. Proponuje się, aby wniosek był składany do
dyrektora oddziału terenowego ARR właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub
siedzibę wnioskodawcy. Wniosek zawierałby informacje o położeniu obiektów
gwarantujących możliwość pierwszego przetwarzania surowca tytoniowego, o zdolnościach
produkcyjnych w zakresie pierwszego przetwarzania oraz o urządzeniach i ich
rozmieszczeniu w pomieszczeniach służących do pierwszego przetwarzania surowca
tytoniowego (projektowany art. 16f ust. 2 ustawy o płatnościach).
Zgodnie z projektowanym art. 16f ust. 3 ustawy o płatnościach, do wniosku dołącza
się dokument potwierdzający tytuł prawny wnioskodawcy do obiektów, gwarantujących
możliwość pierwszego przetwarzania surowca tytoniowego oraz oświadczenie
wnioskodawcy, że nie jest producentem surowca tytoniowego, ani nie wykonuje czynności
związanych z produkcją surowca tytoniowego lub jego zbyciem przed pierwszym
przetworzeniem.
Informacje wymagane we wniosku oraz dołączane do niego dokumenty są niezbędne
dla ustalenia, czy wnioskodawca spełnia warunki zatwierdzenia.
Projektowany art. 16f ust. 4 ustawy o płatnościach stanowi, że dyrektor oddziału
terenowego ARR wydaje decyzję o zatwierdzeniu albo odmowie zatwierdzenia, w zależności
od tego, czy wnioskodawca spełnia warunki zatwierdzenia czy też nie.
11