Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego oraz niektórych innych ustaw

(WE) nr 1782/2003 (Dz. Urz. UE L 30 z 31.01.2009, str. 16, z późn. zm.), zwanego dalej
„rozporządzeniem nr 73/2009”. Przepis ten stanowi, że do dnia 1 sierpnia 2011 r. państwa
członkowskie, które podjęły decyzję o wykorzystaniu do 10 % pułapu krajowego na wsparcie
specjalne, mogą dokonać jej przeglądu i postanowić, że od 2012 r. zmodyfikują realizowany
program wsparcia specjalnego.
Zgodnie z obowiązkiem wynikającym z art. 50 ust. 3 akapit pierwszy rozporządzenia
Komisji (WE) nr 1120/2009 z dnia 29 października 2009 r. ustanawiającego szczegółowe
zasady wdrażania systemu płatności jednolitej przewidzianego w tytule III rozporządzenia
Rady (WE) nr
73/2009 ustanawiającego wspólne zasady dla systemów wsparcia
bezpośredniego w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiającego określone systemy
wsparcia dla rolników (Dz. Urz. UE L 316 z 02.12.2009, str. 1, z późn. zm.), Minister
Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w piśmie z dnia 17 lutego 2011 r., przedstawił Komisji
Europejskiej dokument „Zmiany w programach działań realizowanych w Polsce w ramach
wsparcia specjalnego przewidzianego w art. 68 rozporządzenia Rady (WE) nr 73/2009”,
zawierający planowane do wdrożenia od 2012 r. zmiany w zakresie systemu wsparcia
specjalnego w Polsce. Dokument ten zawierał m.in. opis programu wsparcia specjalnego
z tytułu poprawy jakości produktów rolnych w sektorze tytoniu, przygotowany zgodnie
z wytycznymi, o których mowa w art. 50 ust. 3 akapit drugi ww. rozporządzenia. Poza
wprowadzeniem wsparcia specjalnego do tytoniu przewidziano również zwiększenie
wysokości środków finansowych przeznaczonych na płatności do krów i owiec oraz płatność
do powierzchni uprawy roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych, a także
rozszerzenie zasięgu terytorialnego stosowania płatności do owiec o województwa łódzkie
i świętokrzyskie.
Po pisemnych konsultacjach z Komisją Europejską i wyjaśnieniu zgłaszanych przez
nią wątpliwości, w piśmie z dnia 16 grudnia 2011 r., Komisja Europejska potwierdziła brak
zastrzeżeń do przesłanego przez Polskę programu wsparcia specjalnego. Ze względu na fakt,
że, zgodnie z przepisami unijnymi, Komisja Europejska nie jest upoważniona do wydawania
zgody na realizację działań w ramach wsparcia specjalnego (zgodnie z art. 68 ust. 2 lit. a
rozporządzenia Rady (WE) nr 73/2009 zatwierdzanie takich środków przez Komisję
Europejską dotyczy jedynie działań realizowanych na podstawie art. 68 ust. 1 lit. a) pkt (v)),
fakt odnotowania przez służby Komisji Europejskiej ostatecznej kwoty przeznaczonej na
finansowanie działań w ramach wsparcia specjalnego na lata 2012 i 2013 (w tym puli
przeznaczonej na wsparcie specjalne do tytoniu) należy uznać za brak zastrzeżeń co do formy
2

tych działań, a co za tym idzie również za brak zastrzeżeń, co do rozwiązań przyjętych
w odniesieniu do programu wsparcia specjalnego w sektorze tytoniu.
Celem projektowanej płatności do tytoniu jest poprawa jakości produkowanego
w Polsce surowca tytoniowego. Realizacja wsparcia w tym sektorze pozwoli jednocześnie na
złagodzenie negatywnego wpływu na konkurencyjność polskiego surowca tytoniowego takich
czynników, jak:
1) wdrożenie instrumentów wsparcia specjalnego w sektorze tytoniu przez pozostałych
czołowych producentów tytoniu w UE. Do największych producentów tytoniu w UE
należą: Włochy, które produkują ok. 100 tys. ton tego surowca rocznie, Hiszpania,
gdzie produkcja wynosi ok. 35 tys. ton rocznie oraz Węgry, na terenie których rocznie
produkuje się ok. 8 tys. ton tytoniu. Dla porównania w Polsce roczna wielkość
produkcji to ok. 43 tys. ton. Wymienione państwa członkowskie od 2010 r. realizują
wsparcie specjalne w sektorze tytoniu, przeznaczając rocznie na ten cel odpowiednio:
21,5 mln euro, 5,8 mln euro i 22,1 mln euro;
2) zakończenie wypłaty uzupełniających krajowych płatności bezpośrednich od 2013 r.
W związku ze stopniowym dochodzeniem do poziomu płatności stosowanych
w krajach UE-15 (tzw. zasada phasing-in), rok 2012 będzie ostatnim rokiem,
w którym będzie możliwe uzupełnianie płatności pochodzących z budżetu unijnego
środkami krajowymi. W 2013 r. poziom płatności bezpośrednich w Polsce
finansowanych z budżetu unijnego będzie bowiem równy poziomowi płatności
stosowanemu w krajach UE-15 na dzień 30 kwietnia 2004 r. Dla producentów tytoniu
oznaczać to będzie zakończenie wypłacania płatności do tytoniu niezwiązanej
z produkcją w ramach krajowych płatności uzupełniających;
3) zmniejszenie wsparcia kierowanego do producentów tytoniu w ramach
uzupełniających krajowych płatności bezpośrednich. Reforma Wspólnej Polityki
Rolnej w 2004 r., w odniesieniu do rynku tytoniu, przyniosła pełne odłączenie
płatności od produkcji po 4-letnim okresie przejściowym rozpoczynającym się
w 2006 r. Podczas okresu przejściowego, tj. od 2006 r. do 2009 r., maksymalny
poziom płatności związanych z produkcją w sektorze tytoniu w krajach UE-15 mógł
wynieść 60 %, natomiast pozostała część, tj. 40 %, mogła być wypłacana w formie
płatności niezwiązanych z produkcją (ang. decoupled). W Polsce, w latach
2004 – 2006, wsparcie w tym sektorze stosowane było w formie związanej
z produkcją i łącznie z jednolitą płatnością obszarową, w związku z zasadą phasing-in,
3

stanowiło odpowiednio: 55 %, 60 % i 65 % poziomu płatności stosowanych w krajach
UE-15. Natomiast w latach 2007 – 2009 realizowane było wsparcie w formie
związanej i niezwiązanej z produkcją. Począwszy zaś od 2010 r., w związku z wyżej
wspomnianą reformą, płatności uzupełniające do tytoniu w Polsce są przyznawane
jedynie w formie niezwiązanej z produkcją, w wysokości do 50 % poziomu
stosowanego w krajach UE-15 na dzień 30 kwietnia 2004 r.

Na wsparcie specjalne do tytoniu planuje się przeznaczyć kwotę 29,035 mln euro
rocznie (58,07 mln euro w latach 2012 i 2013), z czego 18 582 tys. euro (64 %) na wsparcie
do tytoniu typu Virginia, 8 420 tys. euro (29 %) na wsparcie do tytoniu typu Burley oraz
2 032 tys. euro (7 %) na pozostałe tytonie uprawiane w Polsce, tj. tytonie ciemne suszone
powietrzem lub suszone powietrzem z możliwością dosuszenia i wędzenia (grupy III i IV).
Proporcje te zostały ustalone na podstawie przyznanej Polsce kwoty produkcji surowca
tytoniowego i stawek płatności obowiązujących w standardowym systemie płatności
bezpośrednich i stosowanych w Unii Europejskiej na dzień 30 kwietnia 2004 r. Podział ten
w przybliżeniu odpowiada dotychczasowym proporcjom alokacji środków finansowych
w
tym sektorze w ramach krajowych płatności uzupełniających, w szczególności
w odniesieniu do tytoni typu Virginia i Burley.
W przypadku tytoni typu Virginia wymagania jakościowe zaproponowane
w przesłanym Komisji Europejskiej programie wsparcia specjalnego stanowią „uśrednione”
wymagania stosowane dotychczas dla dwóch najwyższych klas jakościowych tego tytoniu.
Szacuje się, że przy tak określonych kryteriach jakości do wsparcia zakwalifikowane zostanie
ok. 40 % tytoniu typu Virginia skupowanego w Polsce (dane z lat 2007 – 2009 wskazują, że
udział tytoniu klas 1 i 2 w całej produkcji tytoniu typu Virginia wynosi 38 %. Szacuje się, że,
ze względu na złagodzenie wymagań jakościowych odnośnie do koloru liścia w tym typie
tytoniu, udział ten wzrośnie do ok. 40 %).
Przy przyjęciu średniej produkcji tytoniu typu Virginia z lat 2007 – 2009, wielkość
objęta wsparciem kształtowałaby się na poziomie ok. 9,5 tys. ton.
W przypadku tytoni typu Burley zaproponowane wymagania jakościowe stanowią
„uśrednione” wymagania stosowane dotychczas dla najwyższej klasy jakościowej tego
tytoniu. Szacuje się, że przy tak określonych kryteriach jakości do wsparcia zakwalifikowane
zostanie ok. 31 % tytoniu typu Burley skupowanego w Polsce. Przy przyjęciu średniej
4

produkcji tytoni typu Burley z lat 2007 – 2009, wielkość objęta wsparciem kształtowałaby się
na poziomie ok. 3,9 tys. ton.
W przypadku tytoni ciemnych suszonych powietrzem lub suszonych powietrzem
z możliwością dosuszenia i wędzenia (grupy III i IV) wymagania jakościowe stanowią
„uśrednione” wymagania stosowane dotychczas dla najwyższej klasy jakościowej tych tytoni.
Szacuje się, że przy tak określonych kryteriach jakości do wsparcia zakwalifikowane zostanie
ok. 65 % tytoni ciemnych grup III i IV łącznie skupowanych w Polsce. Przy przyjęciu
średniej produkcji tytoni ciemnych z lat 2007 – 2009, wielkość objęta wsparciem
kształtowałaby się na poziomie ok. 2,4 tys. ton.
Główne elementy zaproponowanego w projekcie ustawy mechanizmu wsparcia
w sektorze tytoniu zostały zaczerpnięte z rozwiązań, które obowiązywały do końca 2009 r.
w związku z realizacją płatności do tytoniu związanej z produkcją w ramach uzupełniających
krajowych płatności bezpośrednich i były zawarte w ustawie o organizacji rynków,
a „Program wsparcia specjalnego z tytułu poprawy jakości produktów rolnych w sektorze
tytoniu”, który notyfikowano Komisji Europejskiej w lutym 2011 r., został opracowany
w
porozumieniu z przedstawicielami związków plantatorów tytoniu oraz pierwszych
przetwórców surowca tytoniowego. Jest to więc system sprawdzony, znany beneficjentom
płatności oraz pierwszym przetwórcom surowca tytoniowego.
W projekcie ustawy o zmianie ustawy o płatnościach przewidziano, że podmiotami
uczestniczącymi w procesie realizacji płatności do tytoniu będą Agencja Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) oraz Agencja Rynku Rolnego (ARR).
Do zadań ARiMR należeć będzie:
1) obsługa wniosków (jeden wniosek wspólny dla wszystkich płatności),
2) przeprowadzanie kontroli kwalifikowalności (z wyłączeniem przeprowadzania
kontroli jakości surowca w punktach skupu) oraz kontroli w ramach zasady
wzajemnej zgodności u beneficjentów,
3) naliczenie oraz wypłata płatności do tytoniu.
Do zadań ARR należeć będzie:
1) zatwierdzanie oraz prowadzenie rejestru pierwszych przetwórców surowca
tytoniowego oraz zatwierdzanie punktów odbioru surowca tytoniowego,
2) przeprowadzanie kontroli pierwszych przetwórców surowca tytoniowego i punktów
odbioru surowca tytoniowego,
5

3) przeprowadzanie kontroli jakości surowca tytoniowego w punktach odbioru surowca
tytoniowego.

W art. 1 pkt 1 lit. c projektowanej ustawy wprowadzono definicje: surowca
tytoniowego, partii surowca tytoniowego, pierwszego przetworzenia surowca tytoniowego,
grupy odmian tytoniu, grupy producentów tytoniu oraz pierwszego przetwórcy surowca
tytoniowego.
Surowiec tytoniowy zdefiniowano jako wysuszone liście tytoniu, ponieważ nadają się
one do pierwszego przetworzenia i to one będą objęte płatnością. Skup surowca tytoniowego
w postaci wysuszonych liści jest utrwaloną praktyką stosowaną przez pierwszych
przetwórców, a plantatorzy tytoniu w większości posiadają własne suszarnie. Ponadto taka
definicja surowca tytoniowego funkcjonowała w przepisach ustawy o organizacji rynków.

Zgodnie z projektem ustawy, odpowiednio oznaczona „porcja” surowca tytoniowego,
wyodrębniona w ramach dostawy pod względem grupy odmian tytoniu i klasy jakości, a co za
tym idzie, również ze względu na cenę skupu, stanowić miałaby tzw. partię. Będzie ona
mogła zostać objęta płatnością, o ile spełni określone wymagania jakościowe. Wyodrębnianie
jednolitych partii surowca tytoniowego stanowi powszechną praktykę w organizacji skupu
tytoniu, a więc wprowadzanie przepisów w tym zakresie nie stanowi dodatkowego obciążenia
dla rolników.

Zdefiniowanie pierwszego przetwarzania surowca tytoniowego ułatwi stosowanie
przepisów o warunkach zatwierdzania przetwórców surowca tytoniowego i ich kontroli
(jednym z warunków zatwierdzenia jest posiadanie obiektów gwarantujących możliwość
pierwszego przetwarzania).

W projekcie zaproponowano wyróżnienie trzech grup odmian tytoniu: grupy odmian
tytoniu typu Virginia, grupy odmian tytoniu typu Burley oraz grupy odmian tytoniu
należących do tytoni ciemnych. Określenie grup odmian tytoniu jest konieczne z uwagi na to,
że dla poszczególnych grup odrębnie określa się pulę środków przeznaczonych na wsparcie
oraz wymagania jakościowe.

W art. 1 pkt 3 projektu proponuje się dodanie, w art. 7 ustawy o płatnościach,
przepisów określających w szczególności warunki kwalifikowalności do płatności do tytoniu,
elementy umowy na uprawę tytoniu i umowy kontraktacji oraz termin ich zawierania, a także
sposób ustalania wysokości płatności do tytoniu.

Zgodnie z projektowanym art. 7 ust. 2b pkt 3 ustawy o płatnościach, płatność do
tytoniu przyznaje się rolnikowi, który w danym roku spełnia warunki do przyznania jednolitej
6