Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw

Proponuje się wprowadzenie zasady, zgodnie z którą organ wojskowy będzie
mógł, analogicznie jak w przypadku żołnierza służby stałej, wyznaczyć
żołnierza kontraktowego na stanowisko służbowe bez konieczności uzyskiwania
na to jego zgody, w przypadku gdy wyznaczenie takie następowało będzie
w związku z uznaniem żołnierza, przez wojskową komisję lekarską, za
niezdolnego do pełnienia służby na dotychczas zajmowanym stanowisku lub
likwidacją zajmowanego przez żołnierza stanowiska albo wymierzenia
żołnierzowi kary dyscyplinarnej zwolnienia z zajmowanego stanowiska
służbowego. Propozycja zmierza do przyspieszenia załatwiania spraw
kadrowych i zmniejszenia ilości wytwarzanych dokumentów. Jednocześnie nie
narusza praw żołnierza zawodowego do dobrowolności pełnienia służby
wojskowej, bowiem żołnierz zawodowy w każdym czasie może wypowiedzieć
stosunek służbowy zawodowej służby wojskowej (art. 1 pkt 11 projektu
ustawy).
16) wprowadzenie zasad umożliwiających żołnierzom zawodowym wchodzenie
w skład organów spółek kapitałowych wykonujących działalność leczniczą
utworzonych przez Ministra Obrony Narodowej
W świetle obecnie obowiązujących rozwiązań, żołnierz zawodowy nie może
wchodzić w skład organów spółek, innych przedsiębiorców oraz fundacji.
Jednakże wprowadzenie przez ustawę z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności
leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654, z późn. zm.) możliwości zorganizowania
podmiotów wykonujących działalność leczniczą w formie spółek kapitałowych
utworzonych przez Ministra Obrony Narodowej oraz przyznanie (art. 22a
wojskowej ustawy pragmatycznej) prawa pełnienia służby w takich podmiotach,
implikuje konieczność stworzenia podstaw umożliwiających żołnierzom
zawodowym wchodzenie w skład organów tych spółek (art. 1 pkt 34 projektu
ustawy).
17) uszczegółowienie przepisów odnoszących się do służby kandydatów na
żołnierzy zawodowych w przedmiocie wnoszenia opłaty z tytułu udziału
w egzaminach wstępnych do uczelni wojskowych i szkół podoficerskich,
przesłanek zwolnienia ze służby kandydackiej oraz zwalniania z obowiązku
zwrotu kosztów nauki
12

Projektowane rozwiązania zakładają, że opłaty z tytułu udziału w egzaminach
wstępnych do uczelni wojskowych i szkół podoficerskich będą wnoszone tylko
przez osoby pretendujące do uczelni wojskowych i szkół podoficerskich.
Natomiast szeregowi kandydujący do szkół podoficerskich będą zwolnieni od
obowiązku wnoszenia opłat egzaminacyjnych. Za egzaminy w ośrodkach
szkolenia opłaty nie będą pobierane.
W celu uszczegółowienia i zsynchronizowania postanowień wojskowej ustawy
pragmatycznej oraz ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. − Prawo o szkolnictwie
wyższym (Dz. U. z 2012 r. poz. 572, z późn. zm.), zaproponowano nowe
brzmienie przesłanki zwolnienia ze służby określonej w art. 134 ust. 1 pkt 4
wojskowej ustawy pragmatycznej (niespełnienie wymogów określonych
w regulaminie nauki lub studiów). Proponuje się, aby podstawą zwolnienia ze
służby kandydackiej było skreślenie z listy studentów lub niespełnienie
wymogów określonych w regulaminie nauki (art. 1 pkt 64 lit. a projektu
ustawy).
Praktyka wskazuje, że istnieje potrzeba ustalenia sytuacji prawnej żołnierzy,
którzy po ukończeniu szkół wojskowych nie stawiają się do zawodowej służby
wojskowej. Żołnierz, który nie stawił się do służby zawodowej po ukończeniu
służby kandydackiej, nadal pozostaje żołnierzem służby kandydackiej.
W obecnym stanie prawnym brak jest bezpośredniej podstawy do zwolnienia
żołnierza służby kandydackiej, który nie stawił się do służby zawodowej.
W związku z tym istnieje potrzeba wprowadzenia kolejnej przesłanki zwolnienia
żołnierza ze służby kandydackiej, tj. niepowołanie do zawodowej służby
wojskowej.
Kolejną projektowaną przesłanką, dającą podstawę relegowania ze służby
kandydackiej (analogicznie jak w służbie
zawodowej), będzie
nieusprawiedliwiona nieobecność w służbie przez okres trzech dni (art. 1 pkt 64
lit. a tiret drugie projektu ustawy).
Proponuje się, by zwolnienie ze służby kandydackiej w przypadkach: wybrania
na posła, w tym do Parlamentu Europejskiego, senatora, na kierownicze
stanowisko państwowe obsadzane na podstawie wyboru oraz do organów
wykonawczych samorządu terytorialnego; skreślenia z listy studentów lub
13

niespełnienia wymogów określonych w regulaminie nauki; niepowołania do
zawodowej służby wojskowej; nieobecności w służbie jednorazowo przez okres
trzech dni roboczych, która nie została usprawiedliwiona; wniosku żołnierza –
następowało odpowiednio decyzją rektora-komendanta uczelni wojskowej,
komendanta szkoły podoficerskiej lub komendanta ośrodka szkolenia (art. 1
pkt 64 lit. b projektu ustawy).
Natomiast zwolnienie ze służby kandydackiej w przypadkach: zrzeczenia się
obywatelstwa polskiego; ustalenia przez wojskową komisję lekarską
niezdolności do zawodowej służby wojskowej; utraty stopnia wojskowego albo
degradacji; prawomocnego orzeczenia o wymierzeniu kary dyscyplinarnej
usunięcia z czynnej służby wojskowej pełnionej w charakterze kandydata na
żołnierza zawodowego; prawomocnego orzeczenia środków karnych
pozbawienia praw publicznych lub zakazu wykonywania zawodu żołnierza;
skazania prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności lub aresztu
wojskowego, w tym również z warunkowym zawieszeniem jej wykonania;
skazania prawomocnym wyrokiem na karę ograniczenia wolności – będzie
następowało z mocy prawa z dniem uprawomocnienia się odpowiedniego
orzeczenia lub z dniem, w którym decyzja stała się ostateczna albo z dniem
zaistnienia okoliczności stanowiącej podstawę zwolnienia żołnierza ze służby
kandydackiej. We wskazanych przypadkach odpowiednio rektor-komendant
uczelni wojskowej, komendant szkoły podoficerskiej lub komendant ośrodka
szkolenia, w którym żołnierz pełni służbę, stwierdzał będzie fakt zwolnienia
żołnierza ze służby kandydackiej rozkazem personalnym, wydanym do celów
ewidencyjnych (art. 1 pkt 64 lit. c projektu ustawy).
Proponuje się, aby żołnierze zwolnieni ze służby kandydackiej na postawie
art. 134 ust. 1 pkt 4 i 9 wojskowej ustawy pragmatycznej, którzy następnie
zostaną powołani do zawodowej służby wojskowej lub pełnienia czynnej służby
wojskowej na zasadach określonych w ustawie z dnia 21 listopada 1967 r.
o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2012 r.
poz. 461, z późn. zm.), a w przypadku wykonywania obowiązków w ramach
Narodowych Sił Rezerwowych przez okres dwa razy dłuższy niż okres pełnienia
służby kandydackiej, za który nalicza się koszty, byli zwalniani z obowiązku
zwrotu kosztów poniesionych przez resort obrony narodowej na jego utrzymanie
14

i naukę, o których mowa w art. 124 ust. 6 wojskowej ustawy pragmatycznej.
Podobny mechanizm, tj. zwolnienie z obowiązku zwrotu kosztów, o których
mowa w art. 124 ust. 6 wojskowej ustawy pragmatycznej, proponuje się
zastosować do żołnierzy zwalnianych ze służby kandydackiej w pierwszym roku
studiów w uczelni wojskowej (art. 1 pkt 65 projektu ustawy). Pierwszy rok
powinien być okresem próby pozwalającym kandydatowi stwierdzić, że się
pomylił i do służby wojskowej się nie nadaje. Wskazać należy, że obowiązek
zwrotu kosztów za utrzymanie i naukę dotyczy wyłącznie podchorążych
będących studentami pierwszego roku studiów (nie będzie dotyczył kandydatów
na żołnierzy zawodowych posiadających wyższe wykształcenia i odbywających
w uczelniach wojskowych szkolenie wojskowe). Uzasadnieniem dla tej
propozycji są zgromadzone w ostatnich latach doświadczenia uczelni
wojskowych. Podkreślić należy, że 18–19 letnia młodzież ubiegająca się
o przyjęcie do uczelni wojskowej ma bardzo ograniczone możliwości
zweryfikowania swoich zdolności intelektualnych i predyspozycji
psychofizycznych do służby wojskowej. Niejednokrotnie decyzje o podjęciu
służby wojskowej bazują na wyobrażeniach, które rozmijają się z późniejszą
codzienną rzeczywistością. Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że dwa
pierwsze semestry są okresem wystarczającym do zweryfikowania zdolności
i możliwości kandydata. Obserwuje się przy tym, że perspektywa zwrotu
kosztów nauki, w przypadku utraty motywacji do dalszej służby wojskowej,
staje się główną, a nawet jedyną przyczyną kontynuacji studiów wojskowych.
Pogłębia to frustracje i prowadzi do braku dostatecznych postępów w nauce na
wyższych latach studiów. Godzi to w interes Sił Zbrojnych RP, które oczekują,
że absolwent uczelni wojskowej będzie dobrze wykształcony, zmotywowany
i zaadaptowany do warunków służby wojskowej. Podnieść należy także, że
w przypadku rezygnacji ze studiów wojskowych na ich wczesnym etapie istnieje
możliwość uzupełnienia stanów osobowych podchorążych spośród osób
znajdujących się na listach rezerwowych lub spośród studentów cywilnych tych
uczelni. W późniejszym etapie rozbieżności pomiędzy programami kształcenia
dla studentów cywilnych i kandydatów na żołnierzy zawodowych stają się na
tyle duże (zwłaszcza w zakresie praktyk, zajęć wojskowych, kształcenia
15

językowego i wychowania fizycznego), że stają się trudne, a na trzecim roku
praktycznie niemożliwe do nadrobienia.
Niezależnie od powyższego wskazać należy na dość kosztowny i czasochłonny
proces windykacji. Zwolnieni ze służby kandydackiej z reguły kontynuują studia
w innych uczelniach i są niewypłacalni.
Projektowana zmiana zakłada ustawowe wskazanie podmiotów realizujących
proces kształcenia oficerów w ramach służby kandydackiej. Podmiotami tymi,
zgodnie z faktyczną realizacją tego procesu, będą uczelnie wojskowe,
a w odniesieniu do studentów innych uczelni niż uczelnie wojskowe − uczelnie
wojskowe wspólnie z uczelniami „cywilnymi” (art. 1 pkt 60 projektu ustawy).
Założono, że do żołnierzy służby kandydackiej będą miały odpowiednie
zastosowanie przepisy o przedawnieniu roszczeń oraz przepisy dotyczące
powiadamiania przełożonego o nieobecności lub spóźnieniu w służbie.
Zakłada się wyłączenie odpowiedniego stosowania do żołnierzy służby
kandydackiej przepisów o opiniowaniu żołnierzy zawodowych oraz o ewidencji
wojskowej. W stosunku do kandydatów na żołnierzy zawodowych Minister
Obrony Narodowej, we wskazanych zakresach, wyda odrębne rozporządzenia
(art. 1 pkt 63 i 66 projektu rozporządzenia). Ponadto zakłada się uzupełnienie
przepisów wojskowej ustawy pragmatycznej określające, że osoba ubiegająca
się o powołanie do służby kandydackiej będzie obowiązana złożyć wniosek
(podanie) o powołanie do tej służby, kwestionariusz osobowy, odpowiednie
dokumenty stwierdzające m.in. posiadane wykształcenie i kwalifikacje
zawodowe oraz przejść postępowanie rekrutacyjne, na które składać się będzie
zdanie egzaminu wstępnego, przeprowadzenie rozmowy kwalifikacyjnej oraz
analizę ocen na świadectwie art. 1 pkt 61 projekt ustawy).
18) rezygnacja z konieczności określania przez Radę Ministrów, w drodze
rozporządzenia, liczby stanowisk służbowych w poszczególnych korpusach
kadry zawodowej Sił Zbrojnych
Przepis artykułu 4 ust. 4 wojskowej ustawy pragmatycznej ogranicza
elastyczność tworzenia i funkcjonowania poszczególnych struktur Sił Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej oraz możliwość ich uzupełnienia stanem osobowym,
16