Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o usługach płatniczych

– 15 –
potrącania opłaty akceptanta z kwoty należności publicznoprawnej, mechanizm przenoszący
koszty transakcji kartowej na użytkownika karty jest jedynym rozsądnym rozwiązaniem
(proponowany art. 52 ust. 4c).8) Wysokość opłaty z tytułu płatności przy użyciu karty
płatniczej należności o charakterze publicznoprawnym nie będzie mogła przekroczyć
kosztów tej płatności. Biorąc pod uwagę fakt, że projektowane rozwiązania przewidują
znaczne obniżenie stawek opłaty interchange oraz fakt, iż organizacje płatnicze określają
specjalne stawki opłaty interchange dla należności publicznoprawnych (VISA ustaliła te
stawki na poziomie 20 – 30 groszy od transakcji), należy przypuszczać, iż finalna wysokość
opłaty akceptanta, jaką będzie zobowiązany zapłacić płatnik, chcący uregulować należność
kartą płatniczą, nie będzie dla niego zbyt obciążająca.
Akceptant pobierający opłatę surcharge obowiązany będzie poinformować
użytkowników kart zarówno o fakcie pobierania takiej opłaty, jak też o jej wysokości.
Formułując te obowiązki uwzględniono art. 11 ustawy z dnia 12 września 2002 r.
o elektronicznych instrumentach płatniczych (proponowany art. 52 ust. 4d).
W następstwie dodania art. 52 ust. 4c konieczna jest nowelizacja art. 52 ust. 5
nowelizowanej ustawy (art. 1 pkt 6 lit. b projektu) i zmiana charakteru zawartej w nim
delegacji z fakultatywnej na obligatoryjną. Ponadto art. 52 ust. 5 skorelowano
terminologicznie ze zmienianym art. 3 pkt 2 lit. b ustawy (art. 1 pkt 3 lit. a projektu) oraz
dodawanym art. 52 ust. 4c.
W związku z tym, iż w dniu wejścia w życie projektowanej ustawy w obrocie
funkcjonować będą umowy niezgodne z nowymi regulacjami oraz biorąc pod uwagę
określone przez Trybunał Konstytucyjny warunki dopuszczalności ingerencji ustawodawcy
w konstytucyjną zasadę ochrony interesów w toku9), sformułowano przepis dostosowujący –
art. 2. Przepis ten przewiduje 6–miesięczny okres na dostosowanie przez podmioty działające
na rynku kartowym swojej działalności, w tym zawartych umów, do nowych przepisów.

8) W przypadku należności publicznoprawnych mechanizm przenoszący koszty transakcji na płatnika,
obowiązuje na przykład w odniesieniu do płatności przelewem (tzw. przelew predefiniowany) opłat
w elektronicznym postępowaniu upominawczym (e-Sąd), gdzie osoba dokonująca płatności przelewem
uiszcza dodatkowo prowizję.
9)
Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 czerwca 2002 r. (sygn. akt K 45/01) ograniczanie
lub znoszenie zasady ochrony praw nabytych i interesów w toku dopuszczalne jest jedynie:
1) w razie kolizji wartości zawartych w podstawach tej zasady z innymi wartościami konstytucyjnymi,;
2) pod warunkiem, że jest to konieczne dla realizacji innych wartości konstytucyjnych, które w danej
sytuacji mają pierwszeństwo;
3) o ile działania ustawodawcy w tym zakresie są proporcjonalne tzn.: ograniczono do niezbędnego
minimum negatywne skutki dla jednostki oraz wprowadzono rozwiązania, które ułatwiają dostosowanie
się do nowej sytuacji.

– 16 –
Zdaniem projektodawcy zaproponowany okres wystarczająco zabezpiecza interesy takich
podmiotów.
Obowiązek dostosowania umów dotyczył będzie również stawek opłaty interchange
(stawki będą musiały być dostosowane do ustawy z dniem wejścia w życie nowelizacji).
Niemniej projektodawca uznał, iż radykalne jednorazowe obniżenie tych stawek może
zakłócić stabilność rynku kartowego oraz zbytnio ingerować w interesy podmiotów
działających na tym rynku. Dlatego też w art. 3 projektu proponuje się, aby obniżanie opłaty
interchange następowało sukcesywnie (etapami). Od dnia wejścia w życie ustawy do dnia
31 grudnia 2013 r. stawka opłaty interchange nie mogłaby przekroczyć 1,0% wartości
jednostkowej krajowej transakcji płatniczej przy użyciu kart płatniczej. Natomiast w latach
2014 i 2015 stawka ta wynosiłaby maksymalnie 0,7% wartości jednostkowej krajowej
transakcji płatniczej. Maksymalna stawka przewidziana w dodawanym art. 38a ust. 1
zaczęłaby obowiązywać dopiero od dnia 1 stycznia 2016 r.
Projektodawca proponuje, aby ustawa weszła w życie po upływie 3 miesięcy od dnia
ogłoszenia. Taki okres vacatio legis będzie wystarczający z punktu widzenia ochrony
interesów adresatów, tzn. będą oni mieli dostatecznie dużo czasu, aby zapoznać się z nowymi
regulacjami oraz dostosować do nich swoje postępowanie.10)

Konsultacje
W trakcie prac nad projektem wystąpiono o opinie do:
1) Ministra
Finansów;
2)
Komisji Nadzoru Finansowego;
3) Związku Banków Polskich;
4)
Narodowego Banku Polskiego;
5) Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów;
6)
Banku Gospodarstwa Krajowego;
7)
Krajowej Izby Gospodarczej;
8)
Business Centre Club;

10) Odpowiednie z punktu widzenia zasady demokratycznego państwa prawnego vacatio legis powinno
zapewnić adresatom czas na przystosowanie się do zmienionej sytuacji i na bezpieczne podjęcie decyzji co
do dalszego postępowania. Zagwarantowanie odpowiednio długiego okresu dostosowawczego jest
szczególnie ważne, jeśli nowe przepisy dotyczą działalności gospodarczej (orzeczenie Trybunału
Konstytucyjnego – sygn. akt. K 2/94).
– 17 –
9)
Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan;
10) Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej;
11) Polskiej Organizacji Handlu i Dystrybucji;
12) Ministra Spraw Zagranicznych;
13) Krajowej Rady Radców Prawnych;
14) Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa;
15) Naczelnej Rady Adwokackiej;
16) Krajowej Rady Doradców Podatkowych;
17) Fundacji Rozwoju Obrotu Bezgotówkowego;
18) Zarządu Polskiej Izby Handlu;
19) Ministra
Gospodarki;
20) Diners Club Polska Sp. z o.o.;
21) Polskiej Organizacji Przemysłu i Handlu Naftowego;
22) Konferencji
Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce;
23) Związku Przedsiębiorców i Pracodawców.
Ponadto w dniu 4 października 2012 r. projekt został zamieszczony na stronie
internetowej Senatu w celu umożliwienia innym zainteresowanym podmiotom przedstawienia
stanowiska w odniesieniu do projektowanej regulacji. Pierwsze czytanie projektu ustawy
odbyło się 7 listopada 2012 r.
W trakcie konsultacji swoje opinie przedstawili:
1)
Bank Gospodarstwa Krajowego;
2)
Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa;
3) Polska
Izba
Handlu;
4)
Polska Organizacja Handlu i Dystrybucji;
5) Minister
Finansów;
6)
Business Centre Club;
7)
Fundacja Rozwoju Obrotu Bezgotówkowego;
8)
Izba Gospodarcza Hotelarstwa Polskiego;
9)
Narodowy Bank Polski;
10) Polska Organizacja Przemysłu i Handlu Naftowego;
11) Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe „ETOLL” sp. j.;
12) Związek Przedsiębiorców i Pracodawców;
13) Minister Spraw Zagranicznych;
– 18 –
14) MasterCard
Worldwide;
15) American Express Services Europe Limited;
16) Związek Banków Polskich;
17) PKO
Bank
Polski;
18) Polska
Organizacja
Niebankowych Instytucji Płatności;
19) First Data Polska;
20) Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów;
21) VISA
Europe;
22) Diners Club Polska Sp. z o.o.
Pozytywną opinię o projekcie wyraził Minister Finansów. W opinii Ministra Finansów
warto byłoby pochylić się również nad problematyką tzw. opłat procesingowych, bez
obejmowania regulacją marży agenta rozliczeniowego (tzw. rozwiązanie „IF+”). Zdaniem
Senatu, kwestia ta powinna stać się przedmiotem ingerencji ustawodawcy, jeżeli regulacyjne
podejście do stawek opłaty interchange okaże się niewystarczające, a w szczególności, jeżeli
pojawi się praktyka podnoszenia bądź kreowania innych opłat składających się na opłatę
akceptanta w związku z ograniczeniem wysokości interchange. Opłata akceptanta,
z wyjątkiem opłaty interchange, powinna być kształtowana przez rynek.
Minister Spraw Zagranicznych nie odniósł się w swojej opinii merytorycznie
do projektowanych regulacji. Podobnie Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów potwierdził zasadność przyjętych
w projekcie rozwiązań dotyczących opłaty interchange. W opinii Urzędu podkreślono
w szczególności, iż „opieranie opłaty interchange na kosztach należy uznać za
nieuzasadnione”, jako nieznajdujące oparcia w żadnej teorii ekonomicznej opisującej
funkcjonowanie rynków płatniczych.
Narodowy Bank Polski (NBP) pozytywnie ocenił kierunek zmian zaproponowanych
w projekcie. Niemniej zdaniem opiniodawcy, ustalając wysokość maksymalnych stawek
opłaty interchange należałoby uwzględnić dorobek Zespołu Roboczego ds. Opłaty
Interchange przy NBP. W związku z tym zaproponowano docelową stawkę opłaty
interchange na poziomie 0,7% jednostkowej wartości transakcji płatniczej dla kart
debetowych oraz na poziomie 0,84% tej wartości dla kart innych niż debetowe. Ponadto NBP
zasugerował określenie maksymalnego progu wszystkich opłat nakładanych na akceptanta,
z wyjątkiem opłat ustalanych przez agenta rozliczeniowego (czyli z wyjątkiem marży agenta
rozliczeniowego). Zdaniem NBP rozwiązanie takie pozwoliłoby uniknąć kompensowania
– 19 –
sobie przez organizacje kartowe obniżonej opłaty interchange innymi opłatami systemowymi.
NBP uznał także za konieczne wyeliminowanie z projektu rozwiązania umożliwiającego
pobieranie przez akceptanta opłaty surcharge w przypadku płatności kartami innymi niż
debetowe. Z przyczyn wskazanych we wcześniejszej części uzasadnienia Senat nie
uwzględnił tych postulatów. W opinii NBP zawarto także szereg uwag szczegółowych,
z których zasadnicza część została uwzględniona w projekcie (m.in. wydłużono do 3 lat
okresy „uprzywilejowanego” traktowania nowo utworzonych organizacji kartowych,
zmodyfikowano definicję pojęcia „organizacja kartowa”).
Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) podkreślił, że propozycja Senatu jest słusznym
i niezbędnym rozwiązaniem. Uwagi BGK sprowadzają się do wskazania, że opłata surcharge
powinna być zakazana również w odniesieniu do kart innych niż debetowa oraz sugestii,
iż ustawodawca powinien zagwarantować, iż opłata surcharge w przypadku płatności kartą
płatniczą należności o charakterze publicznoprawnym będzie ustalona na jednakowym
poziomie. Co do tego ostatniego w projekcie przyjęto, iż opłata nie będzie mogła przekroczyć
kosztów tej płatności ponoszonych przez akceptanta na rzecz agenta rozliczeniowego.
Jednoczenie szczegółowe warunki pobierania opłaty surcharge z tytułu płatności przy użyciu
karty płatniczej należności o charakterze publicznoprawnym ma określić, w
drodze
rozporządzenia, minister właściwy do spraw finansów publicznych.
Z przesłanych do Senatu opinii wynika, iż zwolennikami ustawowej ingerencji
w funkcjonowanie systemu płatności kartami płatniczymi są:
1) Biznes Centre Club (proponuje on skrócenie okresu dostosowawczego stawek opłaty
interchange do stawki ustawowej oraz maksymalną stawkę takiej opłaty na poziomie
0,6%);
2) Fundacja Rozwoju Obrotu Bezgotówkowego (proponuje ona wprowadzenie
maksymalnej stawki ustawowej dla całej opłaty akceptanta oraz skrócenie okresów
dostosowawczych; w trakcie prac uwzględniono postulaty Fundacji dotyczące
m.in. skrócenia do 3 miesięcy okresu vacatio legis ustawy oraz modyfikacji definicji
„krajowej transakcji płatniczej” oraz „organizacji kartowej”); ze stanowiskiem Fundacji
identyfikuje się Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe „ETOLL” sp. j.;
3) Polska Izba Handlu (proponuje ona wprowadzenie zakazu surcharge również
w odniesieniu do kart innych niż debetowe oraz skreślenie proponowanego art. 34b
ust. 1 dotyczącego zasady honorowania wszystkich kart; uwzględniono postulat
opiniodawcy dotyczący skrócenia do 3 miesięcy okresu vacatio legis ustawy);