Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego

Mapa poglądowa nr 6. Formy ochrony przyrody w hektarach wg poszczególnych
województw.


2. Cel i potrzeba uregulowania prawnego.

Projektodawcy regulacji postulują, aby w ramach dążenia do zrównoważonego
rozwoju wszystkich gmin wprowadzić w ustawodawstwie polskim odpowiednie
mechanizmy prawno-finansowe gwarantujące gminom o ograniczonych
możliwościach rozwoju ze względu na ich położenie na terenach obszarów o
szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronionych, wyrównanie ubytków w
ich dochodach własnych poniesionych wskutek wprowadzenia regulacji
ograniczających gospodarowanie tymi gruntami.
Celem
głównym niniejszego uregulowania jest dofinansowanie gmin, na
16 
 
obszarach których znajdują się znaczne powierzchnie obszarów przyrodniczych takich
jak parki narodowe, rezerwaty oraz obszary Natura 2000 chronionych na zasadach
określonych w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, w wysokości
uzależnionej od powierzchni chronionych form przyrody znajdujących się na terenie
poszczególnych gmin. Przy czym założeniem projektodawców było wprowadzenie
limitu łącznej powierzchni obszarów chronionych, powyżej której subwencja byłaby
przyznawana. Projektodawcy proponują, aby określić ją na poziomie 50 % terenu
gminy. Ograniczenie to wynika przede wszystkim z faktu, iż to właśnie te gminy są
najbardziej obciążone kosztami utrzymania terenów chronionych.
Ponadto, projektodawcy proponują objęcie wsparciem finansowym jedynie
obszarów chronionych stanowiących parki narodowe, rezerwaty przyrody oraz
obszary Natura 2000. O ile umieszczenie na tej liści parków narodowych i rezerwatów
przyrody jako form najściślejszej ochrony i o największych ograniczeniach w
gospodarowaniu nie budzi większej wątpliwości, o tyle obszary Natura 2000 mogą
budzić pewne zastrzeżenia. Założeniem projektodawców było jednakże jak najszersze
ujęcie i rozwiązanie problemu ww. gmin, a zaproponowane rozwiązanie legislacyjne
wynika z założenia, iż obszary Natura 2000 w przeważającej części pokrywają się z
innymi formami ochrony przyrody takimi jak: parki krajobrazowe, obszary
chronionego krajobrazu etc. Ponadto, z uregulowań projektu jasno wynika intencja
projektodawców, mocą której dotowane będą jedynie te obszary Natura 2000, które
nie stanowią jednocześnie innych obszarów chronionych np. parków narodowych czy
rezerwatów przyrody. Takie rozwiązanie pozwoli uniknąć podwójnego finansowania
tych samych obszarów w ramach tych samych gmin. Dzięki wprowadzeniu
odpowiednich mechanizmów finansowych, gminy o ograniczonych możliwościach
rozwoju będą mogły wyrównać poniesiony wskutek ich położenia, ubytek w
dochodach własnych i w konsekwencji będą w stanie zapewnić swoim mieszkańcom
należyty poziom wykonywanych zadań własnych.
Projektodawcy
postulują wprowadzenie nowego mechanizmu subwencji
środowiskowej jako części subwencji ogólnej skierowanej właśnie do tych
samorządów gminnych w drodze nowelizacji ustawy o dochodach jednostek
                                                           
4 Dz. U. z 2009 Nr 151 poz. 1220 j.t 
17 
 
samorządu terytorialnego. Subwencja ta byłaby przyznawana z budżetu państwa,
według obiektywnych kryteriów określonych w ustawie i mogłaby być przeznaczona
przez władze gminy na dowolny cel mieszczący się w realizacji ich zadań własnych.
Dzięki takiemu rozwiązaniu, gminy będą miały zagwarantowaną swobodę w
określaniu przeznaczenia środków finansowych otrzymanych tytułem subwencji.
Wówczas subwencja nie będzie ograniczać możliwości prowadzenia samodzielnej
polityki społecznej czy gospodarczej kształtowanej na szczeblu lokalnym. Celem
dodatkowym niniejszej regulacji jest równoważenie rozwoju społecznego i
gospodarczego wszystkich gmin zgodnie z prawnie określonymi zadaniami
ochrony środowiska.

Kwota udzielonego wsparcia finansowego będzie wyliczana w oparciu o
powierzchnię danego obszaru chronionego położonego w granicach gminy w stosunku
do powierzchni całkowitej danej gminy. Kwota bazowa subwencji środowiskowej
zostanie ustalona ustawowo z uwzględnieniem stawki wyjściowej określonej w
wysokości: dla gmin na terenach których znajdują się formy ochrony przyrody w
postaci parku narodowego - 160 zł za hektar parku narodowego; dla gmin, na
terenach których znajdują się formy ochrony przyrody w postaci rezerwatów przyrody
- 160 zł za hektar rezerwatu przyrody, jeżeli nie są położone jednocześnie w
granicach innych form ochrony przyrody, takich jak parki narodowe lub Natura 2000;
dla gmin na terenach których znajdują się formy ochrony przyrody w postaci obszarów
chronionych w ramach programu Natura 2000 - 80 zł za hektar, jeżeli nie są
położone w granicach innych parków narodowych lub rezerwatów przyrody, za które
również przysługuje gminie subwencja. Podkreślenia wymaga okoliczność, że
subwencja będzie rozliczana w oparciu o powierzchnię poszczególnych form ochrony,
lecz z zastrzeżeniem, że kwoty subwencji nie będą się na siebie nakładać, w
przypadku gdy dany obszar stanowi zarówno teren parku narodowego, jak i np.
obszaru Natura 2000. W założeniu projektodawców ostateczna wysokość wsparcia
finansowego dla gmin będzie uzależniona i skorygowana o wskaźnik dochodów
podatkowych na jednego mieszka ca w gminie według wskaźnika grup
ustalonych do naliczania kwoty podstawowej części wyrównawczej subwencji
ogólnej (wskaźnik zasobności gminy) ustanowiony w przepisach ustawy o
18 
 
dochodach jednostek samorządu terytorialnego, zwany wskaźnikiem G. Takie
redystrybuowanie środków finansowych pozwoli na zaspokojenie realnych potrzeb
gmin, które ze względu na poniesione ubytki w dochodach własnych, rzeczywiście
takiego wsparcia potrzebują oraz pozwoli na zrównoważoną redystrybucję środków
finansowych.

Kwoty subwencji będą podlegały corocznej waloryzacji w oparciu o
średnioroczny wska nik cen towarów i usług konsumpcyjnych określony za poprzedni
rok kalendarzowy wedle danych ogłoszonych przez Prezesa Głównego Urzędu
Statystycznego. Pozostawienie bowiem wskazanych w projekcie ustawy stawek na
niezmienionym poziomie powodowałoby, że wartość środków, jakie otrzymywałyby
poszczególne gminy byłaby z roku na rok coraz mniejsza. Zatem po kilku latach kwota
subwencji straciłaby swoją rzeczywistą wartość. Mechanizm corocznej waloryzacji
oparty o dane publikowane przez Prezesa GUS zabezpiecza realną wartość subwencji.
Wsparcie finansowe w postaci subwencji byłoby wypłacane przez Ministra
właściwego do spraw finansów publicznych w 12 miesięcznych ratach do 15 dnia
każdego miesiąca za miesiąc poprzedni.
Co
więcej, zasady wypłaty subwencji określone niniejszą ustawą nie będą
dywersyfikować sytuacji prawnej gmin wiejskich i miejskich, a wręcz przeciwnie -
będą miały zastosowanie na równych zasadach zarówno w stosunku do jednych, jak i
drugich.






                                                           
5 Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (tekst jednolity: Dz. U. z
2010.Nr. 80 poz. 526) 
19 
 
3. Skutki społeczne, finansowe i gospodarcze wprowadzonej regulacji.


Wprowadzenie wskazanej w treści przepisów projektu ustawy subwencji
środowiskowej pozwoliłoby gminom na ich zrównoważony rozwój poprzez inwestycje
zarówno w ekologię, infrastrukturę turystyczną, poprawę sieci dróg, utrzymanie szkół
i przedszkoli, zwiększenie liczby miejsc pracy oraz lepszą ochronę przyrody.
Skorzysta na tym całe społeczeństwo naszego kraju, odpoczywając w czystym i
przyjaznym środowisku ww. gmin. Parki narodowe, rezerwaty przyrody, a także
obszary chronione w ramach programu Natura 2000 stanowią bowiem dobro wspólne
wszystkich obywateli RP.
Zwiększenie inwestycji w gminach położonych w granicach obszarów prawnie
chronionych wpłynie również pozytywnie na lokalny rynek pracy i to zarówno w
sposób bezpośredni, jak i pośrednio - poprzez rozwój bazy turystycznej i obsługi ruchu
turystycznego. Wprowadzenie subwencji środowiskowej przyczyni się również w
sposób wymierny do tworzenia nowych obszarów chronionych, gdyż mechanizm
wsparcia finansowego będzie stanowić dodatkową „zachętę” dla samorządów do
tworzenia i rozwoju nowych form ochrony przyrody na ich terenach, ponad 50% próg
obszarów chronionych objętych wsparciem finansowym określonym ustawą.
Kwota
subwencji
środowiskowej obliczana będzie jako suma iloczynów
bazowej kwoty subwencji oraz umownej jednostki ochrony przyjętej w wysokości
jednego hektara fizycznego powierzchni chronionej na obszarze gminy, po
skorygowaniu kwoty subwencji o wska nik dochodów podatkowych na jednego
mieszkańca w gminie z zastrzeżeniem kwot bazowych określonych w ustawie. Kwota
bazowa będzie uwzględniała kwoty wyjściowe subwencji określone w art. 29b ust. 3,
których wysokość jest uzależniona od poszczególnych form ochrony przyrody
znajdujących się na terenach gmin. Kwota subwencji byłaby również corocznie
waloryzowana o wska nik cen towarów i usług konsumpcyjnych określony za
poprzedni rok kalendarzowy wedle danych ogłoszonych przez Prezesa Głównego
Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor
Polski”. Powierzchnia obszaru chronionego wynikałaby z dokumentów planistycznych
20