Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw

7

odpowiadającego urlopowi macierzyńskiemu.
Uprawnienie do dodatkowego urlopu macierzyńskiego miałoby obejmować
także pracownika – ojca wychowującego dziecko, o którym mowa w art. 180
§ 5 Kodeksu pracy (dodawany art. 1822).
Możliwo ć skorzystania z wyższego wymiaru dodatkowego urlopu
macierzyńskiego będą mieli także pracownicy korzystający z takiego urlopu
w dniu wej cia w życie przepisów podwyższających wymiar tego urlopu
(art. 12 projektu).
2. Zmiana zawarta w art. 1 pkt 3 projektu
Projektowaną ustawą podwyższa się jednorazowo, począwszy od dnia
1 stycznia 2009 r., także wymiar urlopu na warunkach urlopu macie-
rzyńskiego: z 18 do 20 tygodni – nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko
7 roku życia; z 8 do 9 tygodni – w przypadku przyjęcia dziecka w wieku do
7 roku życia.
Wyższy wymiar urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego przy-
sługiwałby także pracownicom i pracownikom korzystającym z takiego
urlopu w dniu wej cia w życie ustawy (art. 10 projektu).
Wprowadza się także dodatkowy urlop na warunkach urlopu macie-
rzyńskiego w docelowym wymiarze odpowiednio: do 6 tygodni i do
3 tygodni. Wymiar ten obowiązywałby od dnia 1 stycznia 2014 r.
W okresie przej ciowym, tj. w latach 2010 – 2013, wymiar dodatkowego
urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego wynosiłby, zgodnie z art. 11
ust. 2 i 4 projektu:
a) w przypadku, o którym mowa w art. 183 § 3 pkt 1 Kodeksu pracy:
– w 2010 r. i 2011 r. – do 2 tygodni,
– w 2012 r. i 2013 r. – do 4 tygodni,
b) w przypadku, o którym mowa w art. 183 § 3 pkt 2 Kodeksu pracy:
– w 2010 r. i 2011 r. – 1 tydzień,
– w 2012 r. i 2013 r. – do 2 tygodni.

8

Zasady udzielania dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macie-
rzyńskiego byłyby takie same jak dodatkowego urlopu macierzyńskiego
(odpowiednie stosowanie projektowanego art. 1821 § 2 – 5 Kodeksu pracy).
3. Możliwo ć skorzystania z wyższego wymiaru dodatkowego urlopu będą
mieli także pracownicy korzystający z takiego urlopu w dniu wej cia w życie
przepisów podwyższających wymiar tego urlopu (art. 12 projektu).
4. Zmiana zawarta w art. 1 pkt 4 projektu
W związku z wprowadzeniem dodatkowego urlopu macierzyńskiego jest
także konieczna zmiana art. 184 Kodeksu pracy odsyłającego do odrębnych
przepisów, tj. przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o wiadczeniach
pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
(Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267, z późn. zm.), w zakresie prawa do zasiłku
macierzyńskiego przysługującego za czas tych urlopów.
5. Zmiana zawarta w art. 1 pkt 5 projektu
Zmiana zamieszczona w art. 1 pkt 5 projektu polega na objęciu ochroną
przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem stosunku pracy (wynikającą
z art. 1861 Kodeksu pracy) pracownika, który korzysta z uprawnień
wynikających z art. 1867 Kodeksu pracy.
Pracownik, który nie korzysta z urlopu wychowawczego, ale chce pracować
w niepełnym wymiarze czasu pracy, ze względu na opiekę nad dzieckiem,
będzie chroniony przed zwolnieniem z pracy przez okres odpowiadający
okresowi od dnia złożenia wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia
powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy. Zmiana ta ma na celu
wprowadzenie ochrony pracowników, którzy zmniejszają wymiar czasu
pracy, na równi z pracownikami korzystającymi z urlopu wychowawczego.
6. Zmiana zawarta w art. 1 pkt 6 projektu
Zmiana zawarta w tym przepisie ma charakter porządkujący. Polega na
uzupełnieniu art. 1891 Kodeksu pracy o art. 1868, stanowiący o ochronie
stosunku pracy w czasie korzystania z obniżonego wymiaru czasu pracy.

9

Zapobiegnie to korzystaniu z tego uprawnienia przez oboje rodziców
równocze nie.
7. Zmiana ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu wiadczeń
socjalnych (Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335, z późn. zm.), zawarta w art. 2
projektu, umożliwia wykorzystanie zakładowego funduszu wiadczeń
socjalnych do tworzenia przyzakładowych żłobków i przedszkoli, jak również
finansowanie z funduszu opieki nad dziećmi w przedszkolach i żłobkach.

Propozycja ta ma na celu zwiększenie dostępu do opieki przedszkolnej dla
dzieci. Brak dostępu do opieki w przedszkolach i żłobkach stanowi jedną
z najczę ciej wymienianych barier w możliwo ci powrotu rodziców
(w szczególno ci matek) do zatrudnienia.
8. Zmiana ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, z późn. zm.), zawarta w art. 3
pkt 1 projektu, reguluje zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym
przez osoby łączące pobieranie zasiłku macierzyńskiego w okresie
dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem zatrudnienia u tego
samego pracodawcy w okresie dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
Regulacja ta jest odmienna od istniejącej do tej pory zasady, według której
osoby podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym
na koszt budżetu państwa, o ile nie mają innych tytułów rodzących
obowiązek ubezpieczeń społecznych. Zatem np. podjęcie przez te osoby:
– zatrudnienia u innego pracodawcy,
– pracy
nakładczej, wykonywania umowy zlecenia lub umowy agencyjnej
na rzecz macierzystego czy innego pracodawcy,
– prowadzenie
działalno ci gospodarczej,
powoduje ustanie tytułu do ubezpieczeń, jakim jest pobieranie zasiłku
macierzyńskiego, przebywanie na urlopie wychowawczym (kiedy to składki
są opłacane z budżetu), są one natomiast objęte ubezpieczeniem
z drugiego tytułu. Składki są wówczas opłacane przez pracodawcę
i ubezpieczonego. Ponadto w przypadku gdy osoba przebywająca na urlopie

10

wychowawczym pobiera zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysoko ci
zasiłku macierzyńskiego i ma ustalone prawo do renty lub emerytury według
obowiązującego prawa, nie podlega ubezpieczeniu społecznemu.
Zgodnie
z
proponowaną zmianą, osoba łącząca dodatkowy urlop
macierzyński z wykonywaniem pracy u macierzystego pracodawcy
podlegałaby obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym
z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego w tym okresie oraz obo-
wiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu
i wypadkowemu z wykonywanego stosunku pracy. Zatem we wskazanym
okresie podlegałaby obowiązkowo ubezpieczeniom z dwóch tytułów, w tym
z tytułu, za który składki finansuje budżet państwa. Dodatkowo należy
podkre lić, że osoba taka podlega obowiązkowym ubezpieczeniom
społecznym z obu tytułów, o ile nie ma ustalonego prawa do emerytury lub
renty i nie ma innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń
społecznych. Zatem mogłoby doj ć do sytuacji, w której, posiadając kilka
tytułów do ubezpieczeń, np. pobieranie zasiłku macierzyńskiego, wyko-
nywanie zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy i wykonywanie
umowy zlecenia na rzecz innego podmiotu, osoba ta i tak nie będzie miała
odprowadzanych składek z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego
w okresie dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
Projektowana nowelizacja Kodeksu pracy tworzy nową regulację
umożliwiającą łączenie dodatkowej, fakultatywnej czę ci urlopu macie-
rzyńskiego z pracą u swojego pracodawcy w niepełnym wymiarze czasu
pracy (nie większym niż ½ etatu), przy czym taki urlop, a w konsekwencji
zasiłek macierzyński, ulega odpowiedniej proporcjonalnej redukcji. Ta
zupełnie nowa formuła cząstkowego urlopu (i w konsekwencji zasiłku)
macierzyńskiego proporcjonalnego do wymiaru zatrudnienia może uza-
sadniać potrzebę nowego, szczególnego unormowania kwestii opłacania
składek – takiego, aby składka na ubezpieczenia była opłacana z obu tych
tytułów (co pozwoliłoby utrzymać ją na poziomie zbliżonym do wysoko ci
składki odprowadzanej z tytułu pełnego zasiłku macierzyńskiego).

11

Należy jednak zauważyć, że w ujęciu projektu pracownik przebywający na
urlopie macierzyńskim – obligatoryjnym i fakultatywnym, podejmujący także
u swojego pracodawcy pracę w oparciu o umowę zlecenia, nadal będzie
korzystał z pełnego urlopu i zasiłku macierzyńskiego, natomiast ubezpie-
czeniem będzie objęty tylko z tytułu umowy zlecenia, chociażby
wykonywanej w niewielkim rozmiarze. Zostanie natomiast wyłączony z
ubezpieczenia z tytułu urlopu i zasiłku macierzyńskiego.
9. Zmiana ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych, zawarta w art. 3 pkt 2 projektu, zwiększa wysoko ć podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób po-
zostających na urlopach wychowawczych do kwoty osiąganego przed
urlopem wychowawczym wynagrodzenia, jednak nie więcej niż 60 %
przeciętnego wynagrodzenia.
W
okresie
przej ciowym (od 2009 r. do 2011 r.) podstawę wymiaru składek
będzie stanowić wynagrodzenie minimalne, o czym stanowi art. 13 projektu.
Podniesienie do kwoty 60 % przeciętnego wynagrodzenia podstawy
naliczania składek emerytalnych i rentowych opłacanych przez budżet
państwa za osoby pozostające na urlopach wychowawczych będzie
oznaczało, że rodzic otrzymywałby na swoje konta emerytalne w ZUS i OFE
zamiast kwoty 81,98 zł – prawie 300 zł. Przyjęcie tego rozwiązania uchroni
przed dyskryminowaniem (pod względem wysoko ci przyszłej emerytury)
rodziców, głównie kobiet, decydujących się na urlop wychowawczy. Jest też
czytelnym sygnałem ze strony państwa o docenianiu roli rodzica.
10. W art. 4 projektu są proponowane zmiany w ustawie z dnia 25 czerwca
1999 r. o wiadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267, z późn. zm.).
Dwie z nich dotyczą zbliżenia sytuacji osób prowadzących działalno ć na
własny rachunek, które są ubezpieczone dobrowolnie, i osób ubezpie-
czonych obowiązkowo.
Pierwsza zmiana skraca wymagany okres ubezpieczenia dla otrzymania
wiadczeń pieniężnych ze 180 dni do 90 dni w przypadku osób