Rządowy projekt ustawy o pracownikach samorządowych

dach gmin, starostwach powiatowych i urzędach marszałkowskich oraz
w sprawie zasad wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnio-
nych w jednostkach organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego.
Dotychczasowy system wynagrodzeń uregulowany centralnie przestał speł-
niać swoją rolę, nie uwzględnia bowiem dynamicznych zmian zachodzących
na rynku pracy (m.in. konieczności pozyskania i utrzymania w urzędach
specjalistów), nie spełnia funkcji motywacyjnej, w konsekwencji zatrudnienie
w samorządzie w dalszym ciągu nie jest konkurencyjne w stosunku do dy-
namicznie rozwijającego się sektora gospodarki.
4. Brak wyraźnego obowiązku przeznaczania środków finansowych na podno-
szenia kwalifikacji zawodowych i dokształcania w różnych formach przez
urzędników samorządowych oraz obowiązku odbywania służby przygoto-
wawczej przez rozpoczynających pracę na stanowisku urzędniczym
Brak kierunkowej regulacji prawnej nie sprzyja w wielu jednostkach samo-
rządu terytorialnego docenieniu znaczenia polityki szkoleniowej, zauważa
się brak zrozumienia tej kwestii przez organy stanowiące jednostek samo-
rządu terytorialnego na etapie uchwalania odpowiednich środków
w budżetach samorządowych. Podniesienie rangi rozwoju zawodowego
pracowników samorządowych jest warunkiem koniecznym do skutecznego
wykonywania zadań przez samorządy oraz realizuje postulaty Strategii Li-
zbońskiej.
5. Sztywno określony czas pracy pracowników samorządowych
W przypadku pracowników samorządowych nie ma regulacji dotyczącej ela-
stycznego czasu pracy (jak to ma miejsce w służbie cywilnej). Ustawowa ty-
godniowa norma 40-godzinna nie jest normą przeciętną ani średnią, jest
określona sztywno, co rodzi wątpliwość, czy praca w godzinach przekracza-
jących tę normę jest pracą w godzinach nadliczbowych. Ponadto sztywność
rozwiązań uniemożliwia efektywną organizację pracy urzędów, dostosowaną
do potrzeb i oczekiwań mieszkańców.
6. Nadmierna liczba odesłań do innych aktów prawnych oraz wyłączeń
w zakresie stosowania niektórych przepisów ustawy o pracownikach samo-
rządowych
3
Liczne odwołania zarówno do przepisów szczególnych, jak i ogólnie obo-
wiązujących powodują, że w obecnym stanie prawnym ustawa jest oceniana
jako niespójna wewnętrznie, archaiczna, a w konsekwencji uznawana za ba-
rierę dla efektywnego zarządzania kadrami w samorządach.
7. Brak standaryzacji rozwiązań w zakresie podstawowych instytucji w zakresie
zarządzania zasobami ludzkimi w całej administracji publicznej
Niejednolite rozwiązania z zakresu zarządzania zasobami ludzkimi w różne-
go rodzaju urzędach administracji utrudniają bardziej efektywne wykorzysta-
nie kadr urzędniczych w Polsce.
W poszczególnych kwestiach zgłaszane były przez przedstawicieli samorządów
i ekspertów różnorodne postulaty zmierzające do doskonalenia systemu zrzą-
dzania kadrami w administracji samorządowej. Do najczęściej zgłaszanych nale-
żą:
1) określenie funkcji sekretarza jako gwaranta ciągłości i jakości pracy urzędu
samorządowego przez stałą umowę o pracę, określenie wymogów kwalifi-
kacyjnych, wskazanie niektórych zadań oraz wymóg apolityczności,
2) dookreślenie i ujednolicenie podstaw zatrudnienia w administracji samo-
rządowej,
3) uelastycznienie przepisów dotyczących otwartego i konkurencyjnego na-
boru, zwłaszcza w kierunku umożliwienia awansu wewnętrznego,
4) wprowadzenie służby przygotowawczej dla pracowników podejmujących
po raz pierwszy pracę na stanowiskach urzędniczych, dopasowanej do po-
trzeb jednostki i indywidualnej sytuacji pracownika,
5) wprowadzenie obowiązku składania ślubowania przed objęciem przez
pracownika obowiązków urzędnika samorządowego, podkreślającego ran-
gę społeczną tej funkcji,
6) zmiana systemu okresowych ocen pracowników, w tym:
a) uchylenie rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ocen kwalifi-
kacyjnych z pozostawieniem w ustawie ogólnych założeń i zasad,
b) przekazanie do kompetencji pracodawcy samorządowego wprowa-
dzenia regulacji w sprawie ocen okresowych,
4
7) wprowadzenie elastycznego czasu pracy w jednostkach zatrudniających
pracowników samorządowych,
8) uporządkowanie statusu pracowników zatrudnianych na podstawie wybo-
ru,
9) ograniczenie odwołań do ustawy o pracownikach urzędów państwowych,
10) zmiana zasad wynagradzania pracowników samorządowych przez jego
zdecentralizowanie na rzecz pracodawców samorządowych, z pozosta-
wieniem w gestii Rady Ministrów regulacji minimalnych wynagrodzeń za-
sadniczych i wykazu stanowisk pracowniczych,
11) wprowadzenie ustawowego obowiązku podnoszenia kwalifikacji zawodo-
wych przez szkolenia, kursy lub inne formy dokształcania.
Nowa regulacja wychodzi naprzeciw rozwiązaniu problemów w wymienionych ob-
szarach oraz zgłaszanym przez środowisko samorządowe wnioskom.
1. W odróżnieniu od ustawy z dnia 22 marca 1990 r. wprowadzono preambu-
łę, która potwierdza intencje tworzenia kadry pracowniczej realizującej pro-
fesjonalnie zadania przypisane samorządowi terytorialnemu oraz wskazu-
je na istotne cele, jakie niesie ze sobą regulacja. Preambuła nie zawiera
wprost wymogu neutralności politycznej, zawiera jednak wymóg bezstron-
ności, który oznacza niezależność od wszelkich wpływów.
2. Określono, na jakiej podstawie są zatrudniani pracownicy samorządowi,
rezygnując przy tym z mianowania jako formy nawiązania stosunku pracy.
Obecnie mianowanie pracowników samorządowych odbywa się tylko
w gminie, a zatem rola mianowania nie jest zbyt powszechna. Stojąc na
stanowisku, że żaden przepis wyższej rangi nie nakazuje wprowadzania
do ustawy o pracownikach samorządowych instytucji mianowania, zrezy-
gnowano z tej właśnie formy. W celu zapewnienia ciągłości nabytych
przez pracowników samorządowych mianowanych pod rządami ustawy
z dnia 22 marca 1990 r. uprawnień, w regulacji wprowadzono przepisy
przejściowe w tym zakresie gwarantujące im do 2011 r. stabilność stosun-
ku pracy.
Brzmienie art. 4 wskazuje w sposób jednoznaczny, że pracownikiem sa-
morządowym zatrudnionym na stanowiskach – urzędniczym oraz urzędni-
5
czym kierowniczym – mogą być również osoby zatrudniane na innej pod-
stawie niż umowa o pracę.
3. Doprecyzowano również przepisy regulujące kwestie związane z nawią-
zywaniem i rozwiązywaniem stosunku pracy przez wskazanie, który pra-
codawca samorządowy w stosunku do jakich pracowników samorządo-
wych może te kompetencje wykonywać.
4. Wprowadza się obowiązek zatrudniania sekretarza na wszystkich szcze-
blach samorządu terytorialnego. W związku z powyższym zatrudnianie
i zwalnianie sekretarza przechodzi do kompetencji wójta (burmistrza, pre-
zydenta miasta), starosty, marszałka. Określono również wymogi na sta-
nowisko sekretarza oraz wskazano możliwe kompetencje bez zamykania
katalogu obowiązków. W przypadku sekretarza wskazano wprost w usta-
wie zakaz tworzenia i uczestniczenia w partiach politycznych, co wskazuje,
że stanowisko to ma być apolityczne.
5. Wprowadzono nową kategorię pracowników zatrudnianych na stanowi-
skach nietypowych dla administracji samorządowej. Chodzi o stanowiska
doradców i asystentów, z którymi umowa o pracę będzie zawierana na
czas pełnienia funkcji przez kierownika jednostki.
6. W projekcie zrezygnowano z wymogu 2-letniego stażu na stanowiskach
w administracji wobec osób kandydujących na stanowiska kierownicze
urzędnicze na rzecz 3-letniego doświadczenia w postaci stażu pracy lub
prowadzenia działalności gospodarczej. Taka regulacja ma na celu zachę-
cenie do pracy w jednostkach samorządowych osób z doświadczeniem
menedżerskim czy biznesowym. Nowy przepis umożliwia również praco-
dawcy samorządowemu zatrudnianie na niektórych stanowiskach urzędni-
czych osób nieposiadających obywatelstwa polskiego.
7. W rozdziale 2, dotyczącym nawiązywania i zmiany stosunku pracy z pra-
cownikami samorządowymi zatrudnionymi na podstawie umowy o pracę,
uelastyczniono zasady naboru.
Zdefiniowanie „wolnego stanowiska pracy” umożliwia w pierwszej kolejno-
ści zagospodarowanie własnych kadr jednostki – przeniesienie pracownika
w drodze porozumienia z pracodawcą na inne, w tym wyższe stanowisko
6
oraz innych doświadczonych pracowników przenoszonych z innych jedno-
stek samorządowych. Dodano przepis, który stanowi, że pracownika sa-
morządowego, który wykazuje inicjatywę w pracy i sumiennie wykonuje
swoje obowiązki, można przenieść na wyższe stanowisko – awans we-
wnętrzny. Ponadto w celu wykluczenia wątpliwości interpretacyjnych do-
określono, że wolnym stanowiskiem jest stanowisko, na które nie został
przeprowadzony nabór lub na które w wyniku przeprowadzonego naboru
nie został zatrudniony pracownik samorządowy.
Zrezygnowano z obowiązku publicznego ogłaszania danych kandydatów,
którzy spełniają wymagania formalne zawarte w ogłoszeniu, przy pozo-
stawieniu wglądu do takiej informacji innym uczestnikom naboru. Przebieg
procedury naboru pozostaje jawny dla jego uczestników, natomiast zbyt
daleko idący wydaje się nakaz ogłaszania wykazu osób spełniających
wymagane kryteria, albowiem osoby pozostające w zatrudnieniu u innych
pracodawców mogą być narażone na szykany ze strony pracodawców,
ponieważ ujawnia się fakt poszukiwania przez nich innego zatrudnienia.
Ogłoszeniu publicznemu powinny podlegać wyłącznie informacje o osobie
wyłonionej do objęcia stanowiska. Skrócony zostaje czas na składanie do-
kumentów do 10 dni, analogicznie jak w służbie cywilnej. Protokół z nabo-
ru zostaje uzupełniony o informację dotyczącą składu komisji przeprowa-
dzającej nabór, by procedurę uczynić jeszcze bardziej przejrzystą .
Wprowadzono również obowiązek zatrudnienia na czas określony oraz
służby przygotowawczej dla osób podejmujących pierwszy raz pracę na
stanowisku urzędniczym w jednostkach samorządu terytorialnego. Istotną
rolę w kierowaniu pracownika na służbę przygotowawczą przypisano kie-
rownikowi komórki organizacyjnej, w której jest zatrudniony pracownik, ja-
ko osobie posiadającej najpełniejszą wiedzę na temat jego kwalifikacji.
Przesądzono ponadto o sposobie zakończenia służby przygotowawczej
– w formie egzaminu – jako integralnym i obligatoryjnym jej elemencie.
Zrezygnowano z regulacji określającej czas trwania służby przygotowaw-
czej, przyjmując jedynie, że ma trwać nie dłużej niż 3 miesiące. Wynika to
z faktu, iż czas trwania służby przygotowawczej powinien mieć charakter
7