Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks karny skarbowy, ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz ustawy - Prawo prasowe

19
Jednocze nie należy zauważyć, że obowiązujące obecnie brzmienie
tej klauzuli „chyba że sprawca lub inna zainteresowana osoba
przedstawi dowód przeciwny” jest niepoprawne, gdyż obalenie
domniemania nie może polegać wyłącznie na przedstawieniu
dowodu, lecz musi polegać na wykazaniu istnienia pewnych
okoliczno ci. Z tych względów przepis ten należało poprawić,
a jednocze nie przyjąć analogiczne brzmienie klauzuli jak w pro-
jektowanym art. 45 § 3 K.k.

(Art. 45 § 3 K.k.)
Istotną zmianą jest wprowadzenie w nowym § 3 art. 45 K.k. nowego
rodka karnego przepadku mienia pochodzącego ze źródeł
nielegalnych lub nabytego za nielegalnie zdobyte rodki. Przepis ten
przewiduje samodzielną podstawę orzeczenia przepadku. Realizując
wskazania powołanej na wstępie decyzji ramowej, przewidziano
ograniczenie stosowania przepisu § 3 art. 45 K.k. do przestępstw
o

charakterze terrorystycznym oraz poważniejszych przestępstw
(zagrożonych karą pozbawienia wolno ci, której górna granica nie
jest niższa niż 5 lat) popełnionych w zorganizowanej grupie albo
związku mającym na celu popełnienie przestępstwa.
Zakres przestępstw popełnionych w zorganizowanej grupie prze-
stępczej nie został ograniczony do wskazanych w decyzji ramowej.
Decyzja ramowa odnosi się generalnie do przestępstw zharmo-
nizowanych na poziomie unijnym, to znaczy takich, które zostały
objęte dotychczasowym prawodawstwem europejskim. Z punktu
widzenia legislatora krajowego dokonywanie podziału na czyny
zabronione objęte istniejącymi decyzjami ramowymi i czyny
zabronione niezharmonizowane nie ma jednak żadnego uzasad-
nienia. Podział taki byłby sztuczny i wyłącznie formalny; za jego
kryterium przyjmowano by bowiem wyłącznie okoliczno ć, czy
prawodawca europejski wypowiedział się jak dotąd w kwestii
okre lonych przestępstw, czy też nie. Co więcej, rozszerzony
przepadek mienia powinien mieć zastosowanie do możliwie

20
szerokiego zakresu poważnych przestępstw. Z tego względu
zrezygnowano z enumeratywnego wyliczenia w tre ci projektu
przestępstw, których on dotyczy. W miejsce enumeracji zastosowano
technikę wskazania kryteriów, które muszą być spełnione dla
zastosowania rozszerzonego przepadku mienia. Technika ta, poza
zaletą elastyczno ci i wszechstronno ci, posiada również tę cechę,
że eliminuje ryzyko pominięcia którego z istotnych czynów zabro-
nionych, co byłoby możliwe w przypadku próby ich wyliczenia
w przepisie, a także nie powoduje konieczno ci nowelizacji przepisu
w
razie powstania nowych typów przestępstw. Zaproponowany
przepis nie wykracza jednak poza ramy aktu unijnego, który pozwala
na objęcie przepadkiem rozszerzonym także czynów spoza zawartej
w nim listy.
W my l projektowanego przepisu art. 45 § 3 K.k. rozszerzony
przepadek mienia stosuje się wyłącznie wobec sprawców skazanych
za przestępstwo o charakterze terrorystycznym albo przestępstwo
zagrożone karą pozbawienia wolno ci, której górna granica nie jest
niższa niż 5 lat, i popełnione w zorganizowanej grupie albo związku,
mającym na celu popełnienie przestępstwa. rodek karny, o którym
mowa, zakłada przeniesienie ciężaru dowodu legalno ci pochodzenia
mienia znajdującego się w posiadaniu sprawcy i rodków, za które
sprawca mienie to nabył. Rozwiązanie to odpowiada art. 3 i 4 decyzji
ramowej.
Kolejną zmianą względem obowiązującego obecnie domniemania
z art. 45 § 2 K.k. jest odmienne uregulowanie kwestii okresu, do
którego odnosi się przeniesienie ciężaru dowodu. W proponowanym
przepisie wskazano mianowicie, że przepadek dotyczy mienia, które
sprawca objął we władanie lub do którego uzyskał jakikolwiek tytuł
w

jakimkolwiek czasie „do chwili wydania chociażby nieprawo-
mocnego wyroku”. Sformułowanie to pozwala więc w praktyce na
objęcie przepadkiem całego mienia sprawcy niezależnie od czasu
jego nabycia. Uzasadnieniem tego rozwiązania jest okoliczno ć,

21
że sprawcy działający w ramach grup zorganizowanych, czy wręcz
żyjący z przestępstwa, nabywają do swojego majątku poszczególne
składniki mienia w różnym czasie i niezmiernie trudne jest ustalenie
dokładnego okresu ich nabycia. Wprowadza się więc domniemanie,
że wszystko, co sprawca nabył do chwili wydania wyroku, pochodzi
z nielegalnych źródeł i podlega przepadkowi. Domniemanie to może
zostać obalone przez sprawcę lub inną osobę zainteresowaną przez
wykazanie legalno ci pochodzenia mienia i rodków służących do
jego nabycia.
Projektowany § 3 art. 45 K.k nie zawiera wprost odniesienia do
przestępczego źródła pochodzenia mienia. Uzasadnieniem powyż-
szego zabiegu legislacyjnego jest konieczno ć pozbawiania mienia
sprawców przestępstw niezależnie od tego, czy dane przestępstwo
z definicji przynosi okre loną korzy ć majątkową, czy też nie. Celem
omawianego przepisu jest w tym kontek cie nie tyle przejęcie przez
państwo mienia i korzy ci pochodzących z okre lonego przestęp-
stwa, co raczej podcięcie ekonomicznych korzeni działalno ci
najgroźniejszych przestępców. Chodzi tu zwłaszcza o przestępstwa
o

charakterze terrorystycznym, do których znamion nie należy
osiągnięcie jakiejkolwiek korzy ci majątkowej, a korzy ć taka, co do
zasady, nie zostaje faktycznie uzyskana. Niemniej jednak z analizy
projektowanego przepisu wynika domniemanie nielegalnego (nieko-
niecznie przestępczego) pochodzenia mienia podlegającego prze-
padkowi lub rodków pochodzących do jego nabycia.
Art. 45 § 3 K.k. zakłada, że przepadkowi podlega mienie, którego
legalnego pochodzenia sprawca nie dowiódł w trakcie postępowania
karnego. Tym samym każdy składnik mienia sprawcy, którego
legalnego pochodzenia nie jest on w stanie wykazać, powinien
podlegać przepadkowi bez konieczno ci dowiedzenia, że pochodzi
on z przestępstwa. Nie oznacza to jednak w żadnym razie, że
osobom, których mienie podlega przepadkowi, nie przysługują żadne
rodki umożliwiające dochodzenie swoich słusznych praw.

22
Sprawcy lub innej zainteresowanej osobie przysługuje rodek prawny
umożliwiający wyłączenie czę ci lub cało ci mienia spod przepadku.
rodek ten polega na możliwo ci wykazania – w postępowaniu
karnym lub odrębnym postępowaniu cywilnym, w tym w postępo-
waniu przeciwegzekucyjnym, po pierwsze, że okre lony składnik
mienia został uzyskany legalnie, a więc nie w drodze przestępstwa,
a po drugie, że również rodki przeznaczone do jego nabycia były
uzyskane z legalnych źródeł. Wskazać należy, że przeniesienie
ciężaru dowodu, o którym mowa w przepisach art. 45 § 2 i 3 K.k, jest
ograniczone do wskazanych okoliczno ci. Na sprawcy ciążyć będzie
więc obowiązek udowodnienia legalno ci posiadanego mienia wtedy,
gdy z przestępstwa osiągnął on korzy ć majątkową znacznej
warto ci, a także wtedy, gdy sprawca popełnił przestępstwo
o charakterze terrorystycznym albo popełnił poważniejsze przestęp-
stwo w ramach zorganizowanej grupy lub związku mającym na celu
popełnienie przestępstwa. Projektowany mechanizm przeniesienia
ciężaru dowodu nie znajdzie natomiast zastosowania do sprawców
pozostałych przestępstw.
(Art. 45 § 4 K.k.)
W celu skuteczniejszego pozbawiania sprawców przestępstw mienia,
które wnie li oni do wspólno ci małżeńskiej, w nowym art. 45 § 4 K.k.
zaproponowano stosowanie do tego mienia domniemań z § 2 oraz
przepadku przewidzianego w nowym art. 45 § 3 K.k. Szczegółowego
uzasadnienia art. 45 § 4 K.k. dokonano razem z uzasadnieniem
art. 45 § 11 K.k.
(Art. 45 § 5 K.k.)
Proponowany art. 45 § 5 K.k. stanowi zmodyfikowaną wersję
aktualnie obowiązującego art. 45 § 3 K.k. Projektowany przepis
statuuje domniemanie, że mienie znajdujące się w samoistnym posia-
daniu innych podmiotów należy w istocie do sprawcy, o ile istnieje
duże prawdopodobieństwo, że mienie, które podlegałoby przepad-
kowi, gdyby znajdowało się u sprawcy, zostało przeniesione,

23
chociażby wielokrotnie, na inne podmioty. Celem tego przepisu jest
więc przeciwdziałanie pozornym transferom majątku uzyskanego
w drodze przestępczej na inne podmioty, z oczywistym celem
uniknięcia przepadku korzy ci lub mienia. W stosunku do obecnego
brzmienia art. 45 § 3 K.k. proponuje się szereg zmian, mających na
celu poprawę skuteczno ci działania tego domniemania.
Po pierwsze, domniemaniem, że mienie przekazane innym pod-
miotom należy do sprawcy, objęte zostało nie tylko mienie, o którym
mowa w § 2, a więc mienie sprawcy, który osiągnął znaczną korzy ć
majątkową, ale również mienie stanowiące korzy ć majątkową,
o której mowa w § 1, a zatem każda korzy ć uzyskana, chociażby
po rednio, z przestępstwa. Uzasadnieniem tej zmiany jest fakt, że
pozorny transfer majątku na osoby trzecie nie zasługuje na ochronę
prawną niezależnie od tego, czy uzyskana korzy ć z przestępstwa
ma warto ć przekraczającą okre lony próg (obecnie 152 tys. zł), czy
też jest od tej warto ci niższa. Należy jednak zwrócić uwagę na
istotne różnice w zakresie stosowania domniemania przewidzianego
w tym przepisie. Mienie podlegające przepadkowi zgodnie z § 2
obejmuje całe mienie sprawcy nabyte w czasie popełnienia
przestępstwa lub później, do chwili wydania chociażby nieprawo-
mocnego wyroku. Domniemanie, o którym mowa w § 5, będzie
stosować się zatem do każdego składnika tego mienia, które zostało
przeniesione na osobę trzecią. W odniesieniu natomiast do
przepadku korzy ci, o której mowa w § 1, zakres przedmiotowy tego
przepisu ogranicza się wyłącznie do tych składników mienia, które
stanowią korzy ć uzyskaną z przestępstwa i jako takie podlegają
przepadkowi.
Po drugie, modyfikuje się przesłanki przeprowadzenia dowodu oba-
lającego domniemanie. W obecnym stanie prawnym, art. 45 § 3 K.k.
posługuje się okre leniem „przedstawi dowód zgodnego z prawem
ich uzyskania”. Termin ten jest niewła ciwy, gdyż literalne brzmienie
tej klauzuli wskazuje na to, że nabywca ma wykazać przede