Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks karny skarbowy, ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz ustawy - Prawo prasowe

Warszawa, 7 sierpnia 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-139(4)/08

Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej





Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy


- o zmianie ustawy - Kodeks karny,
ustawy - Kodeks karny skarbowy,
ustawy - Kodeks postępowania
karnego, ustawy - Kodeks karny
wykonawczy oraz ustawy - Prawo
prasowe (druk nr 640).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk

R z e c z p o s p o l i t a P o l s k a
Minister Sprawiedliwości





DL-P-I-4000-15/08

STANOWISKO RZĄDU

do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy –
Kodeks karny skarbowy, ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy –
Kodeks karny wykonawczy oraz ustawy – Prawo prasowe (druk nr 640)

I. Istota projektu

Poselski projekt ustawy zawarty w druku sejmowym nr 640, jak wynika z jego
uzasadnienia, ma na celu implementację do polskiego porządku prawnego zobowiązań
wynikających z decyzji ramowej Rady 2005/212/WSiSW z dnia 24 lutego 2005 r. w
sprawie konfiskaty korzyści, narzędzi i mienia pochodzących z przestępstwa.
Projektodawcy nie kryją wszakże, że niezależnie od celów implementacyjnych, ich
zamiarem jest także wprowadzenie skuteczniejszych regulacji pozwalających na
pozbawianie sprawców przestępstw należącego do nich mienia.
Zdaniem projektodawców podstawową trudnością, na którą napotyka polski
wymiar sprawiedliwości przy orzekaniu przepadku korzyści majątkowej jest
dowiedzenie, że konkretny składnik majątkowy pochodzi z określonego przestępstwa,
za które oskarżony ponosi odpowiedzialności karną, przy czym problem ten ma
ujawniać się w sposób szczególnie dotkliwy w przypadku członków zorganizowanych
grup przestępczych. Podobne trudności, jak wskazano w uzasadnieniu projektu, mogą
dotyczyć także dostępnych narzędzi zwalczania terroryzmu.
W opinii projektodawców narzucone de lege lata ograniczenia prawne co do
zakresu orzekanego przepadku stanowią istotny mankament, utrudniający możliwość
likwidacji podstaw finansowych funkcjonowania zorganizowanych struktur
przestępczych, gdy tymczasem wzrost zagrożenia ze strony tego typu przestępczości,
w połączeniu z dotkliwością jej następstw, każą podjąć nowe środki pozwalające
skutecznie pozbawić ich sprawców zaplecza finansowego.
Stąd też, zdaniem projektodawców, nieodzowna jest zmiana tradycyjnego
podejścia do niektórych instytucji prawa karnego, a wyrazem tej zmiany ma być
proponowana w projekcie konstrukcja tzw. „konfiskaty rozszerzonej”, czy też
„rozszerzonego przepadku mienia”.
Podstawą powyższej instytucji ma być odstąpienie od konieczności
każdorazowego ścisłego dowodzenia, że wskazany składnik majątkowy pochodzi z
przestępstwa i zastosowanie zespołu domniemań prawnych, których skutkiem jest
przerzucenie ciężaru dowodu odnośnie pochodzenia mienia na sprawcę i w efekcie
rozluźnienie rygorów orzekania przepadku.

II. Uwagi

1. Odnosząc się do wskazanego na wstępie celu projektowanej regulacji, w
pierwszej kolejności podkreślić należy, że przedstawiony projekt znacznie wykracza
poza zobowiązania wynikające z decyzji ramowej w sprawie konfiskaty korzyści,
narzędzi i mienia pochodzących z przestępstwa.
Zaproponowana w projekcie ustawy zmiana, polegająca na nadaniu nowego
brzmienia art. 45 § 3 Kodeksu karnego, polega na ustanowieniu domniemania, w myśl
którego całe mienie sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym albo też
przestępstwa zagrożonego w górnej granicy karą co najmniej 5 lat pozbawienia
wolności i popełnionego w zorganizowanej grupie lub związku, stanowi korzyść
majątkową „z działalności przestępczej”, o ile weszło do jego majątku przed
wydaniem nieprawomocnego wyroku. Analogiczna regulacja zostałaby wprowadzona
także do Kodeksu karnego skarbowego.
Regulacja ta w sposób oczywisty wychodzi poza zakres przewidziany w
powołanej wyżej decyzji ramowej. Dotyczy to w szczególności katalogu przestępstw,
do których „rozszerzoną konfiskatę” miałoby się stosować. Wymienione w decyzji
ramowej przestępstwa ze swojej istoty mogą generować korzyść majątkową. W

2
przypadku przestępstw o charakterze terrorystycznym decyzja wprost stwierdza, że
wprowadzenie rozszerzonej konfiskaty powinno dotyczyć czynów, które „mogą
przysporzyć korzyści majątkowej”.
Pominięcie tych zastrzeżeń w przedstawionym projekcie prowadzi do tego, że
nawet w przypadku przestępstw, które ze swojej istoty nie muszą łączyć się z
jakąkolwiek korzyścią majątkową, ustawa wprowadza domniemanie, że sprawca
takiego przestępstwa cały swój dotychczasowy majątek „uzyskał z działalności
przestępczej”. Tak skonstruowane domniemanie zakłada wewnętrzną sprzeczność, a
jego konsekwencją jest w istocie wprowadzenie do polskiego systemu kary konfiskaty
mienia, która nie jest związana z majątkowym charakterem popełnianego
przestępstwa, a nadto - w zamierzeniu projektodawców - miałaby obligatoryjny
charakter. Należy również podkreślić, że w kategorii przestępstw zagrożonych karą do
5 lat pozbawienia wolności znajdują się także zachowania, które z całą pewnością nie
należą do kategorii przestępstw ciężkich. Dotyczy to np. fałszowania dokumentów,
poświadczenia nieprawdy czy spowodowania średniego uszczerbku na zdrowiu.
Wprowadzanie w przypadku tego typu przestępstw obligatoryjnej konfiskaty mienia -
a do tego sprowadza się proponowana konstrukcja - znacznie wykracza poza granice
konieczności, wynikające z racjonalnej polityki karnej.
2. Ustosunkowując się do wskazanego przez projektodawców celu regulacji
należy również podnieść, że w lutym 2008 r. Komisja Europejska opublikowała
sprawozdanie, wydane na podstawie art. 6 powołanej decyzji ramowej, oceniając w
nim stopień jej transpozycji do prawa krajowego państw członkowskich (dok.
50785/08 DROIPEN 5 z dnia 13 lutego 2008 r.).
W sprawozdaniu tym stwierdzono, że obecnie obowiązujące przepisy prawa
polskiego w pełni implementują przewidziane w niej instrumenty prawne. Chodzi tu o
następujące przepisy: art. 44 i 45 Kodeksu karnego, art. 29, art. 31 – 33 Kodeksu
karnego skarbowego, art. 30 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku
dochodowym od osób fizycznych, art. 412 Kodeksu cywilnego.
Tym samym Polska – z punktu widzenia prawa europejskiego – nie jest
zobowiązana do podjęcia dodatkowych działań legislacyjnych związanych z tzw.
„rozszerzonym przepadkiem mienia”.

3
3. Niezależnie od powyższego, należy podkreślić, że ze względu na szerokie
ujęcie w projekcie konstrukcji przepadku mienia, wzbudza on poważne kontrowersje z
punktu widzenia ochrony praw fundamentalnych oraz zgodności proponowanych
regulacji z konstytucyjną zasadą proporcjonalności.
Zgodnie z art. 46 Konstytucji RP „przepadek rzeczy może nastąpić tylko w
przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia
sądu”.
Ze względu na umieszczenie tego przepisu w rozdziale Konstytucji dotyczącym
praw i wolności osobistych, był on do tej pory, w orzecznictwie Trybunału
Konstytucyjnego i piśmiennictwie, interpretowany przede wszystkim jako
bezwzględny nakaz określenia przypadków dopuszczalności przepadku w ustawie i
orzekania o przepadku rzeczy wyłącznie przez sądy (por. wyrok z dnia 13 lipca 2004
r., sygn. P 20/03, OTK-A nr 64, poz. 7; wyrok z dnia 6 października 1998 r., sygn. K
36/97, OTK nr 5, poz. 65; wyrok z dnia 17 kwietnia 2000 r., sygn. SK 28/99, OTK nr
3, poz. 88; por. także J. Oniszczuk, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w
orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Zakamycze 2000, s. 390 i nast.; P.
Sarnecki, Komentarz do art. 46 Konstytucji, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej
Polskiej. Komentarz, t. III, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2003).
Należy przy tym zwrócić uwagę na pogląd, który z historycznej analizy
redakcji przepisu Konstytucji (zastąpienia wyrażenia „przepadek mienia” przez
„przepadek rzeczy”) i z jego powiązania z art. 64 Konstytucji wyprowadza wniosek, iż
niedopuszczalna konstytucyjnie byłaby taka forma przepadku, która w istocie
prowadziłaby do pozbawienia „jednostki własności całości posiadanych przez nią dóbr
(wyzucia)” (P. Sarnecki, op. cit., s. 2). Pogląd taki znajduje także częściowe
potwierdzenie w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 października 1998 r.,
sygn. K 36/97, w którym Trybunał potwierdził, że „pojęcie „przepadek mienia” [użyte
w art. 87 ust. 3 Konstytucji z 1952 r.] jest pojęciem szerszym niż pojęcie „przepadek
rzeczy”, czy „przepadek przedmiotów”. W pojęciu „przepadek mienia” mieściły się
bowiem dwie ówczesne instytucje prawa karnego, (ustanowione jako kary
dodatkowe), a mianowicie konfiskata majątku i przepadek rzeczy. Współczesny
ustawodawca zrezygnował z instytucji konfiskaty majątku, a nowy kodeks karny

4