Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks karny skarbowy, ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz ustawy - Prawo prasowe

14
jest

zawarte w art. 31 ust. 8 Konwencji Narodów Zjednoczonych
z 31 października 2003 r. przeciwko korupcji. Przywołane przepisy mają
charakter zaleceń skierowanych do Państw-Stron. Zalecenia te odnoszą się
także do Polski, która jest stroną obydwu konwencji.
Bardziej stanowczy charakter ma natomiast przepis art. 3 ust. 4 Konwencji
Rady Europy z 16 maja 2005 r. o praniu, ujawnianiu, zajmowaniu
i konfiskacie dochodów pochodzących z przestępstwa oraz o finansowaniu
terroryzmu. Przepis ten zobowiązuje strony Konwencji, w tym Polskę,
do przyjęcia rodków ustawodawczych i innych, koniecznych do wyma-
gania, aby w przypadku poważnego przestępstwa lub przestępstw, zgodnie
z przepisami prawa krajowego, sprawca wykazywał źródło pochodzenia
zakwestionowanych dochodów lub innego mienia podlegającego konfi-
skacie w zakresie, w jakim wymóg ten jest zgodny z zasadami prawa
krajowego.
Powołane wyżej konwencje nie przewidują tak daleko idących zobowiązań
do ustanowienia „konfiskaty rozszerzonej”, jak ustanowione w niektórych
państwach. Wynika to jednak z ich międzynarodowego charakteru
i konieczno ci respektowania autonomii ustawodawcy krajowego do
okre lania polityki karnej. Mimo to przepisy tych aktów wskazują, co
najmniej po rednio, na dopuszczalno ć, czy wręcz konieczno ć
rozszerzenia klasycznej konstrukcji przepadku. Dotyczy to w szczególno ci
przeniesienia ciężaru dowodowego, co do legalno ci pochodzenia mienia,
które może być objęte konfiskatą.
5. Decyzja ramowa 2005/212/WSiSW w sprawie konfiskaty korzy ci, narzędzi
i mienia pochodzących z przestępstwa
Najdalej idące zobowiązania do zbliżenia przepisów w przedmiocie
przepadku przyjęte zostały w ramach Unii Europejskiej (Decyzja ramowa
Rady 2005/212/WSiSW z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie konfiskaty
korzy ci, narzędzi i mienia pochodzących z przestępstwa; Dz.Urz. UE L 68
z 15.03.2005, s. 49). W preambule tego aktu podkre la się, że:

15
„Główny bodziec dla transgranicznej przestępczo ci zorganizowanej
stanowi korzy ć finansowa. Aby działać skutecznie, każda próba
zapobieżenia takiej przestępczo ci i jej zwalczaniu musi koncentrować się
na wykryciu, zamrożeniu, ujęciu i konfiskacie korzy ci pochodzących
z przestępstwa. Jest to jednak utrudnione m.in. na skutek różnic między
ustawodawstwami Państw Członkowskich w tej dziedzinie.”.
Wskazany akt prawny nakłada w art. 3 na Polskę, jako państwo
członkowskie UE, obowiązek zapewnienia konfiskaty nie tylko mienia
pochodzącego z przestępstwa, przedmiotów lub narzędzi służących lub
przeznaczonych do jego popełnienia oraz korzy ci pochodzących
z przestępstwa, ale również obowiązek wprowadzenia regulacji umożli-
wiających dokonywanie tzw. „konfiskaty rozszerzonej”, która jest czym
więcej niż przewidziany obecnie w prawie polskim (m.in. w art. 44 i 45
Kodeksu karnego) przepadek.
Art. 3 ust. 2 powołanej decyzji ramowej stanowi, że w razie skazania
sprawcy za okre lone przestępstwo powinna istnieć możliwo ć orzeczenia
konfiskaty także tego mienia lub korzy ci, które nie pochodzą z prze-
stępstwa, za które został on skazany, ale z innej „działalno ci przestępczej”
sprawcy. Zgodnie z tym przepisem, „konfiskatę rozszerzoną” można
zastosować przynajmniej wówczas, kiedy:
„a) (...) sąd krajowy na podstawie okre lonych faktów jest w pełni
przekonany, że dane mienie pochodzi z działalno ci przestępczej
osoby skazanej w okresie poprzedzającym skazanie za przestępstwo
(...), co sąd uznał za uzasadnione na podstawie okoliczno ci danej
sprawy; lub
b) (...) sąd krajowy na podstawie okre lonych faktów jest w pełni
przekonany, że dane mienie pochodzi z podobnej działalno ci prze-
stępczej osoby skazanej w okresie poprzedzającym skazanie za
przestępstwo (...), co sąd uznał za uzasadnione na podstawie
okoliczno ci danej sprawy; lub

16
c) (...) ustalono, że warto ć mienia jest nieproporcjonalna w stosunku do
legalnych dochodów osoby skazanej, a sąd krajowy na podstawie
okre lonych faktów jest w pełni przekonany, że dane mienie pochodzi
z działalno ci przestępczej tej osoby.”.
Decyzja ramowa przewiduje również orzekanie przepadku mienia wobec
osób innych niż oskarżeni w postępowaniach karnych. Wynika to wprost
z tre ci art. 3.3. tej decyzji:
„Każde Państwo Członkowskie może również rozważyć przyjęcie
niezbędnych
rodków w celu umożliwienia mu konfiskaty, zgodnie
z warunkami okre lonymi w ust. 1 i 2, w cało ci lub w czę ci, mienia
nabytego przez osoby najbliższe danej osoby i mienia przekazanego osobie
prawnej, nad którą dana osoba – działając indywidualnie lub w powiązaniu
z jej najbliższymi osobami – sprawuje kontrolę. Ma to zastosowanie,
również jeżeli dana osoba otrzymuje znaczącą czę ć dochodu osoby
prawnej.”.
Projektowana ustawa stanowi realizację zobowiązań Polski wynikających
z omawianej decyzji ramowej 2005/212/WSiSW. Decyzja ta jest dla państw
członkowskich Unii Europejskiej wiążąca, a do jej wdrożenia Polska, jak
również pozostałe państwa są zobowiązane z samego tytułu członkostwa
w Unii Europejskiej. Projekt ustawy realizuje zatem skierowane do państw
członkowskich wytyczne prawodawcy unijnego, jednakże nie ogranicza się
do nich. Decyzja ramowa okre la przesłanki stosowania „konfiskaty
rozszerzonej”, jednakże ramy, w których poruszać powinien się legislator
krajowy, nie zostały okre lone w sposób bezwzględny. Prawodawca unijny
zezwala na przyjęcie dalej idących rozwiązań, wskazując wyraźnie
w art. 3.1. wskazanej decyzji ramowej, że każde państwo członkowskie jest
zobowiązane do przyjęcia rodków służących konfiskacie „co najmniej”
w zakresie ustanowionym w art. 3.2. Co więcej, minimalny charakter
opisanej regulacji wynika także z zastosowanego przez prawodawcę
unijnego w art. 3.2. zwrotu „umożliwienie konfiskaty przynajmniej tam ...”.
Każde państwo członkowskie jest zatem zobowiązane do przyjęcia

17
przepisów co najmniej tak restrykcyjnych jak przewidziane w decyzji
ramowej.
W wietle powyższego trzeba stwierdzić, że projektowana ustawa stanowi
z jednej strony wyraz realizacji zobowiązań międzynarodowych Polski,
z drugiej natomiast – w swoich założeniach nawiązuje do sprawdzonych
konstrukcji prawnych o ugruntowanej tradycji stosowanych w szeregu
państw.
Projekt ustawy nie ogranicza się równocze nie do rozwiązań zaczerpniętych
z otoczenia międzynarodowego. Czę ć proponowanych rozwiązań została
skonstruowana w związku ze specyficzną sytuacją, trudno ciami
i wyzwaniami wynikającymi z polskiej praktyki procesowej.
6. Szczegółowe rozwiązania projektu
Niniejszy projekt zawiera rozwiązania modyfikujące przepisy prawa karnego
materialnego oraz procedury karnej. W zakresie prawa materialnego
zmiany obejmują Kodeks karny oraz Kodeks karny skarbowy. Nowelizacja
procedury dotyczy zarówno Kodeksu postępowania karnego, jak również
czę ci procesowej Kodeksu karnego skarbowego. Konsekwencją zmian
jest nowelizacja Kodeksu karnego wykonawczego. Projekt zmienia również
ustawę – Prawo prasowe.
W toku prac legislacyjnych przeglądowi poddano wszystkie uregulowania
dotyczące problematyki przepadku w prawie polskim i uznano, że zawierają
one szereg mankamentów, które można usunąć w toku prac nad
wdrożeniem ww. decyzji ramowej. Jak pokazuje praktyka, przepisy
Kodeksu karnego, Kodeksu karnego skarbowego oraz Kodeksu karnego
wykonawczego traktujące o przepadku nie zapewniają w wystarczającym
stopniu realizacji celu, dla którego zostały powołane do życia – skutecznego
pozbawiania sprawców przestępstw mienia znajdującego się w ich
posiadaniu bądź też mienia przekazanego przez sprawcę osobom trzecim.
Jak wyżej zaznaczono, przepadek mienia znajdującego się w posiadaniu
sprawców ma cel dwojaki: represyjny, przez wzmożenie dolegliwo ci

18
sankcji, oraz prewencyjny, przez pozbawienie sprawcy zasobów mate-
rialnych umożliwiających mu dalszą przestępczą działalno ć.
6. 1. Zmiana Kodeksu karnego

(Art. 45 § 1 K.k.)

Zmiana art. 45 § 1 K.k. ma na celu wyeliminowanie wątpliwo ci
interpretacyjnych. Obecne brzmienie art. 45 § 1 K.k. wywoływało
spory co do tego, czy zasadą przy orzekaniu przepadku jest
przepadek uzyskanej korzy ci, czy też można orzec przepadek
równowarto ci takiej korzy ci, chociażby orzeczenie przepadku było
również możliwe. W doktrynie wskazywano na brak dyrektywy co do
kolejno ci orzekania przepadku korzy ci lub jej równowarto ci.
Jednocze nie stwierdzano, że co do zasady orzekać się powinno
przede wszystkim przepadek korzy ci, a dopiero, gdy to nie będzie
możliwe, przepadek równowarto ci korzy ci majątkowej. Propo-
nowana zmiana jednoznacznie przesądza, że w pierwszej kolejno ci
orzeka się przepadek korzy ci, a dopiero w dalszej – przepadek jej
równowarto ci. Przepis ten w

obecnym brzmieniu nie różnicuje
sytuacji między niemożno cią orzeczenia przepadku korzy ci
w cało ci lub czę ci. Ponadto, mając na uwadze spójnik „albo” użyty
w obowiązującej tre ci art. 45 § 1 K.k., są podnoszone wątpliwo ci,
czy jest możliwe równoczesne orzeczenie przepadku korzy ci
w czę ci, a w pozostałej czę ci przepadku równowarto ci. Projekto-
wane rozwiązanie wyeliminuje istniejące wątpliwo ci i przesądzi, że
takie rozwiązanie jest dopuszczalne.

(Art. 45 § 2 K.k.)
Zmiana
tre ci art. 45 § 2 K.k. jest konsekwencją zmian
wprowadzonych do art. 45 § 3 K.k. i użytej w tym paragrafie
terminologii. Jej celem jest przyjęcie takich samych przesłanek
wzruszenia domniemania, jakie zostały przewidziane w kolejnym
projektowanym paragrafie.