Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks karny skarbowy, ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz ustawy - Prawo prasowe

34
uprawomocnieniem się wyroku orzekającego przepadek (powództwo
o ustalenie), jak i po tym terminie (powództwo przeciwegzekucyjne).
6. 2. Zmiana Kodeksu postępowania karnego
(Art. 291 § 3 K.p.k.)
Art. 291 § 3 K.p.k. umożliwia zabezpieczenie w trybie postępowania
karnego roszczenia o zwrot korzy ci majątkowej lub jej
równowarto ci, o którym mowa w art. 45 § 6 K.k. Intencją
projektodawcy jest uniemożliwienie ukrycia mienia przez osoby
ponoszące odpowiedzialno ć na podstawie powołanego przepisu, co
byłoby możliwe, gdyby odpowiedzialno ć tych osób mogła zostać
zabezpieczona dopiero po wydaniu prawomocnego wyroku skazu-
jącego. Tylko dokonanie zabezpieczenia w trakcie procesu karnego
umożliwi skuteczną realizację roszczeń, o których mowa.
(Art. 291a K.p.k.)
Art. 291a K.p.k. przewiduje możliwo ć zabezpieczania i zajmowania
mienia, podlegającego przepadkowi w my l proponowanych regulacji
prawa materialnego (art. 45 § 3 K.k.). Rozwiązanie to nawiązuje do
znanej z Kodeksu postępowania karnego instytucji zabezpieczenia
wykonania orzeczenia na mieniu oskarżonego (art. 291 K.p.k.).
Stosowanie tego zabezpieczenia jest ograniczone do postępowań
dotyczących przestępstw wymienionych w art. 45 § 3 K.k.

Ograniczenie to stanowi kolejną gwarancję praw osób, których
zabezpieczenie to może dotknąć. Przedmiotowe zawężenie zakresu
zabezpieczenia w żaden sposób nie odnosi się do źródeł mienia
podlegającego zajęciu.
Dla dokonania zabezpieczenia konieczne jest uprawdopodobnienie,
że mienie podlegające zajęciu może zostać objęte przepadkiem.



35
(Art. 294 § 1 K.p.k.)
Art. 294 § 1 K.p.k. wprowadza trzymiesięczny termin zawity do
wniesienia powództwa o zwrot korzy ci, o którym mowa w art. 45 § 6
K.k. Jeżeli prokurator lub inny podmiot uprawniony nie wniesie pozwu
w tym terminie, skutkować to będzie upadkiem zabezpieczenia.
(Art. 294 § 3 K.p.k.)
Projektowany przepis okre la wyjątki od zasady przewidującej
upadek zabezpieczenia.
Naturalną konsekwencją zabezpieczenia jest rozstrzygnięcie o za-
jętym mieniu w wyroku skazującym bądź jego upadek w wyniku
uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia postępowania z powodu
niepopełnienia czynu zabronionego, braku znamion czynu zabro-
nionego, jego znikomej szkodliwo ci społecznej lub wystąpienia
innych ujemnych przesłanek procesowych, w szczególno ci prze-
widzianych w art. 17 § 1 K.p.k. Niemniej jednak nie można wykluczyć
umorzenia postępowania z innych powodów, które ze względów
słuszno ciowych nie powinny stanowić przesłanek do upadku
zabezpieczenia, a w konsekwencji do zwrotu mienia podlegającego
zajęciu. Mowa tu o umorzeniu postępowania z powodu niewykrycia
sprawcy, jego mierci, niepoczytalno ci w chwili czynu albo z po-
wodu przedawnienia karalno ci. W tych sytuacjach upadek za-
bezpieczenia również nie powinien nastąpić. Także jednak i w tych
przypadkach zainteresowana osoba może wykazać – w ciągu trzech
lat od dnia prawomocnego umorzenia postępowania karnego –
legalno ć pochodzenia mienia i rodków służących do jego nabycia,
co skutkuje upadkiem zabezpieczenia. Jeżeli jednak dowód taki nie
zostanie przeprowadzony, zabezpieczone mienie przechodzi na
własno ć Skarbu Państwa. W tej materii orzeka sąd w postępowaniu
cywilnym, w trybie przewidzianym dla likwidacji niepodjętych
depozytów.

36
Na szczególną uwagę zasługuje rozwiązanie wyłączające upadek
zabezpieczenia w przypadku niewykrycia sprawcy. Dotychczasowe
przepisy Kodeksu postępowania karnego przewidywały możliwo ć
zabezpieczenia wyłącznie na mieniu oskarżonego (podejrzanego).
Tym samym zabezpieczenie było możliwe dopiero po przedstawieniu
osobie podejrzanej zarzutów. Zabezpieczenie przepadku mienia,
o którym mowa w art. 291 § 3 K.p.k., może natomiast nastąpić także
w fazie in rem, z uwagi na brak w tym przepisie bezpo redniego
odniesienia do osoby oskarżonego. Przepis ten obejmuje takie
sytuacje, w których – w trakcie czynno ci ledczych – dochodzi do
zabezpieczenia mienia, którego wła ciciel pozostaje nieustalony
(np. znacznej ilo ci gotówki znalezionej w miejscu przeszukania albo
przelewu znacznej sumy pieniędzy między nieistniejącymi w rzeczy-
wisto ci podmiotami, zarejestrowanymi przy użyciu fałszywych
danych i dokumentów), a okoliczno ci sprawy wskazują na popeł-
nienie przez posiadacza czy dysponenta tego mienia przestępstwa,
o którym mowa w projektowanym art. 45 § 3 K.k. Jest to możliwe
zwłaszcza z uwagi na fakt, że przepisy projektu będą w pierwszym
rzędzie dotyczyć wieloosobowych grup przestępczych, których nie
wszyscy członkowie mogą zostać wykryci. Praktyka wskazuje, że
w takich przypadkach osoby ustalone jako sprawcy wypierają się
jakichkolwiek związków z zabezpieczonym mieniem, starając się
przenie ć odpowiedzialno ć na inne osoby. Projektowany przepis
stanowi rozwiązanie tego problemu, nie pozbawiając jednak rzeczy-
wistego posiadacza mienia możliwo ci jego odzyskania przez wyka-
zanie, w terminie trzech lat, legalno ci jego pochodzenia.
Kontynuacja zabezpieczenia jest przewidziana również w przypadku
przedawnienia karalno ci czynu. Zabezpieczenie nie jest ani karą, ani
rodkiem karnym, których orzeczenie po upływie terminu
przedawnienia jest niemożliwe; ma ono zapobiegać wykorzystaniu
zgromadzonych przez sprawcę rodków na potrzeby jego działalno ci
przestępczej. Co więcej, sprawca może bez trudu odzyskać
zabezpieczone mienie, dowodząc legalno ci jego pochodzenia.


37
Model ten znajduje analogię w obecnie obowiązującym art. 100 K.k,
zgodnie z którym przedawnienie karalno ci nie stoi na przeszkodzie
orzeczeniu przepadku, przewidzianego w art. 39 pkt 4 K.k. Należy
zwrócić uwagę, że art. 39 pkt 4 K.k. posługuje się ogólną kategorią
przepadku, nie rozróżniając przepadku narzędzi popełnienia prze-
stępstwa czy też przepadku korzy ci majątkowej osiągniętej z prze-
stępstwa. Po wej ciu w życie projektowanej ustawy, przepis ten
mógłby odnosić się również do rozszerzonego przepadku mienia.
Rozumując a maiorem ad minus, jeżeli polski system prawa umożliw-
wia przepadek mimo przedawnienia karalno ci, tym bardziej nie
sprzeciwia się on kontynuacji zabezpieczenia mienia zagrożonego
przepadkiem. Z uwagi na znaczną dolegliwo ć rozszerzonego prze-
padku mienia dla oskarżonego, projektodawca zdecydował się na
wprowadzenie odrębnej instytucji, o której mowa w komentowanym
przepisie, wprost przewidującej możliwo ć przeprowadzenia przez
oskarżonego dowodu legalno ci pochodzenia mienia.
Podobne rozwiązanie jest przewidziane również w przypadku za-
wieszenia postępowania wskutek niemożno ci ujęcia oskarżonego.
Zważywszy, że oskarżony może się ukrywać przez wiele lat,
konieczne jest uregulowanie statusu prawnego zabezpieczonego
mienia. Należy przy tym zaznaczyć, że rozwiązanie to ma charakter
wyjątkowy i nie jest przewidziane w przypadku zawieszenia
postępowania karnego z powodu długotrwałych przeszkód unie-
możliwiających prowadzenie postępowania, innych niż niemożno ć
ujęcia oskarżonego. Tym samym przepis ten nie może być
stosowany w przypadku np. długotrwałej choroby oskarżonego
uniemożliwiającej prowadzenie postępowania, co w oczywisty sposób
naruszałoby zasadę proporcjonalno ci stosowania rodków prawa
karnego. W przypadku ukrywania się oskarżonego przed wymiarem
sprawiedliwo ci nie może być jednak mowy o nieproporcjonalno ci
projektowanego rozwiązania. Jest ono bowiem skutkiem postępo-
wania samego oskarżonego, usiłującego uniknąć odpowiedzialno ci
karnej. Co więcej, w wypadku orzeczenia o przej ciu mienia na rzecz

38
Skarbu Państwa i następnie wydania wyroku uniewinniającego,
oskarżonemu przysługiwać będzie roszczenie odszkodowawcze
przeciwko Skarbowi Państwa.
Omawiane rozwiązanie pozwoli na orzekanie przepadku mie-
nia pochodzącego z przestępstwa także w tych przypadkach,
w których – z powodu zastosowania ustawowych kontratypów lub
niewykrycia sprawcy – nie jest możliwe wydanie wyroku skazującego
i orzeczenie przepadku w trybie przewidzianym w Kodeksie karnym.
Podobne regulacje, umożliwiające orzeczenie przepadku mimo braku
wyroku skazującego, istnieją w niektórych państwach europejskich,
w tym w Wielkiej Brytanii, Irlandii oraz Luksemburgu.
Tak np., jak wyżej wspomniano, zgodnie z irlandzką Ustawą
o Korzy ciach z Przestępstwa („The Proceeds of Crime Act”)
z 1996 r. przepadek można orzekać także w sprawach, w których nie
doszło do skazania sprawcy w ramach postępowania karnego (np.
w razie jego uniewinnienia czy umorzenia postępowania). Zasto-
sowanie znaleźć może ona także w sytuacjach, gdzie sprawcy nie
postawiono nawet zarzutu (tzw. „konfiskata in rem”). Stosuje się ją
względem mienia pochodzącego lub mogącego pochodzić bez-
po rednio lub po rednio z przestępstwa. Dotyczy to również mienia
przeniesionego, pod jakimkolwiek tytułem, na rzecz osób trzecich.
Ustawa ta przewiduje możliwo ć wydania tzw. nakazu przed-
stanowczego (ang. interlocutory order), skutkującego „zamrożeniem”
mienia przez okres do 7 lat. O ostatecznym przej ciu mienia na rzecz
Skarbu Państwa sąd orzeka odrębnym, ostatecznym nakazem.
Tym samym należy uznać, że projektowana instytucja znajduje
odpowiedniki w systemach prawnych innych państw.
6. 3. Zmiana Kodeksu karnego skarbowego
Zmiany projektowane w Kodeksie karnym skarbowym są – w czę ci
materialnej – odpowiednikami proponowanych zmian w Kodeksie
karnym, w czę ci procesowej odpowiadają za zmianom Kodeksu