Rządowy projekt ustawy budżetowej na rok 2012

Wykres 13. Zadłużenie jednostek sektora finansów publicznych innych niż SP przed konsolidacją (mld zł i
struktura)
76,8
77,3
80,0
100%
4%
3,3
3,0
8%
10% 9%
6%
5%
7%
3%
5%
6%
4%
70,0
62,1 12,9
13%
8%
7%
12,6
19%
80%
27%
20% 17% 16%
15%
60,0
3,6
30%
16%
7%
7%
5,2
5,3
43% 40%
17%
9%
12,5
50,0
37,5 36,9 37,7
36,9
39,7 35,9
39,4
18%
60%
16%
5,3
14%
40,0
30,7
2,8
1,2
1,8
3,6
3,3
2,3
1,8
2,8
2,7
10%
9%
2,4
30,0
40%
6,8
5,8
72% 74%
15,0 11,2 10,1
7,1
5,1
5,9
55,5 56,4
66% 72% 73%
13,2
20,0
40,7
3,5
5,1
6,2
6,7
2,9
20%
40% 41% 47% 51% 58% 63%
10,0
12,3 15,4 17,3 19,1 21,3 25,1 26,0 29,0
0,0
0%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 VI'11
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 VI'11
JST
ZOZ
ZUS i jego fundusze
Pozostałe podmioty
JST
ZOZ
ZUS i jego fundusze
Pozostałe podmioty

W dalszej części podrozdziału przedmiotem analizy jest zadłużenie innych niż SP jednostek
SFP przed konsolidacją.
1) Zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego
Zadłużenie JST i ich związków systematycznie rosło, na koniec 2010 r. wyniosło 55,5 mld zł
a w połowie 2011 r. 56,4 mld zł wobec 40,7 mld zł na koniec 2009 r. Roczna dynamika
zadłużenia uległa znacznemu zwiększeniu w 2009 r. (wzrost o 40,3% przed konsolidacją i
45,7% po konsolidacji) i utrzymała się na wysokim poziomie w 2010 r. (odpowiednio 36,1% i
39,1%). Zadłużenie JST i ich związków od końca 2008 r. do połowy 2011 r. wzrosło łącznie o
94,1% przed konsolidacją i 107,7% po konsolidacji.
Wykres 14. Dług JST i ich związków przed i po konsolidacji oraz roczna dynamika długu
mld zł
50%
45,7%
55,5
56,4
60
50,6 51,8
45%
39,0%
50
40%
33,2%
40,7
35%
40,3%
36,4
40
36,2%
30%
29,0
30
25,1
26,0
25,0
25%
17,7%
21,3

16,5%
20,0
21,2
20%
25,2% 15,0%
15,4
17,3
19,1
20
11,3% 11,7%
12,3
12,0
13,8
15,4
17,2
15%
9,0
17,8%
6,1%
10
10%
12,5%
5%
10,6% 11,3%
11,7%
0
0%
3,7%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 VI'11
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Dług przed konsolidacją
Dług po konsolidacji
Dy namika przed konsolidacją
Dy namika po konsolidacji


Wykres 15. Wynik jednostek samorządu terytorialnego i ich związków a zmiany w zadłużeniu (mld zł)
9,7
15,8
9,5
16
14,1
14,7
8,5
7,6
14
7,5
11,7
6,5
12
5,5
4,9
10
4,5
4,1
3,1
3,3
3,0
8
6,6
3,5
5,4
2,0
2,4
2,5
1,8
6
5,1
1,8
4,8
1,3
1,4
4,1
1,5
0,6
0,8
0,9
1,1
3,2
3,8
3,0
0,4
0,3
0,5
4
3,1
2,8
2,8
0,0
0,1
0,4
2,8
2,9
2,5
0,5
0,1
0,1
0,4
2,3
2,1
+0,3
+0,1
+0,4
1,9
1,8
2,2
1,1
+0,5
0,9
0,9
2
0,8
+0,5
+0,7
+0,8
+0,7
+0,4
+1,0
+1,1 +1,1
+0,9
0,9
1,0
0,9
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2
+1,5
Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q
0
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
VI'11
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010 2011
Przyrosty długu
Nadwyżka na koniec okresu
Deficyt na koniec okresu
Przyrost długu

W 2010 r. łącznie JST i ich związki zanotowały deficyt budżetowy w wysokości 15 mld zł
wobec 13,2 mld zł w 2009 r. Na wynik JST w 2010 r. złożyły się: deficyty poszczególnych
jednostek w łącznej wysokości 15,8 mld zł oraz nadwyżki w łącznej wysokości 0,8 mld zł. Dług
JST i ich związków w 2010 r. wzrósł natomiast o 14,7 mld zł. Brak wyraźnego związku między

17
wynikiem JST a przyrostem długu w niektórych latach wynika z agregacji jednostek o różnej
sytuacji budżetowej.
JST zaciągały zobowiązania przede wszystkim w ostatnim kwartale roku, co ma związek z
silną sezonowością ich wyników, choć w latach 2009-2010 r. istotny przyrost długu miał również
miejsce w II i III kwartale roku. W I połowie 2011 r. dług JST wzrósł o 0,9 mld zł (taki sam
przyrost długu odnotowano w I połowie 2010 r.) przy nadwyżce 5,5, mld zł wobec nadwyżki w
wysokości 4,1 mld zł w I połowie 2010 r.
Relacja łącznej kwoty długu JST do dochodów tych jednostek (wskaźnik zadłużenia)
kształtuje się znacznie poniżej ustawowego limitu 60%, choć 2010 r. był kolejnym rokiem jego
istotnego wzrostu, do 33,7% tj. o 7,6 p. proc. w porównaniu z 2009 r. W 2010 r. najwyższy
średni wskaźnik zadłużenia wystąpił w miastach na prawach powiatu (43,5%) a najniższy w
powiatach (24,2%). W 2010 r. wydatki na obsługę długu JST i ich związków wyniosły 1,9 mld zł
(tj. 1,0% wydatków ogółem) i były wyższe o 31,6% w stosunku do 2009 r.
Wykres 16. Zadłużenie i koszty obsługi długu oraz ich relacja do dochodów dla JST i ich związków
60
33,7%
34%
2,0
1,2%
1,1%
1,4%
1,8
1,1%
50
31%
1,0%
1,2%
26,1%
1,6
0,9% 1,0%
0,9% 0,9%
28%
40
1,4
1,0%
20,2%
21,7%
0,7% 0,8%
21,3%
25%
1,2
0,8%
30
19,0%
20,7%
19,7%
20,5%
55,5 56,4 22%
1,0
1,9
0,8
0,6%
20 15,3%
40,7
19%
1,3
1,4
0,6
1,2
0,4%
16%
1,0
0,4
0,9
1,0
0,8
0,9
1,0
0,8
10
12,3 15,4 17,3 19,1 21,3 25,1 26,0 29,0
13%
0,2%
0,2
0
10%
0,0
0,0%
2001 2002
2003 2004 2005
2006 2007 2008 2009
2010 VI'11
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 VI'11
Dług
relacja długu do dochodów
Koszty obsługi długu
relacja kosztów do dochodów

W łącznej kwocie zobowiązań wszystkich JST największą część stanowią zobowiązania
miast na prawach powiatu (42,5% w 2010 r. oraz 43,4% w połowie 2011 r.). Udział zobowiązań
gmin w latach 2002-11 utrzymywał się na stosunkowo stabilnym poziomie ok. 36-40% (na
koniec 2010 r. udział wzrósł do 39,8%, po czym na koniec czerwca 2011 r. nieznacznie obniżył
się do poziomu 39,4%), a udział zobowiązań województw i powiatów systematycznie wzrastał
(odpowiednio z 2,8% do 7,9% i z 5,8% do 9,4%).
Wykres 17. Struktura zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego w podziale na szczeble
2%
3%
4%
3%
4%
100%
4%
6%
8%
8%
8%
8%
8%
6%
7%
8%
9% 10% 10% 10% 10% 10% 9%
80%
42% 52% 51% 50% 49%
60%
45% 44% 44% 46% 43% 43%
40%
51%
20%
39% 38% 40% 38% 38% 38% 38% 36% 40% 39%
0%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 VI'11
Gminy
Miasta na praw ach pow iatu
Pow iaty
Wojew ództw a
W 2010 r. w 70 JST (wobec 17 w 2009 r.) wskaźnik zadłużenia przekroczył 60%.
Największy wzrost liczby jednostek o wskaźniku zadłużenia powyżej 60% nastąpił w grupie
gmin (54 jednostki). Poziom ten został przekroczony również w dwóch miastach na prawach
powiatu – w Toruniu i Wrocławiu, gdzie relacja zadłużenia do dochodów wyniosła odpowiednio
64,8% oraz 60,7%. Natomiast relacja zobowiązań pomniejszonych o zobowiązania na
realizację programów i projektów z udziałem środków z UE do dochodów, będąca limitem
określonym w ustawie o finansach publicznych, przekroczona została w 17 jednostkach
(gminach) wobec 7 jednostek (również gmin) w 2009 r.


18
Tabela 5. Liczba zadłużonych JST z uwzględnieniem relacji długu do dochodów w okresie 2009 - 2010
Liczba zadłużonych JST
Liczba

Grupa jednostek
JST
Wskaźnik dług/dochody
ogółem ogółem i<10% 10%<i<30% 30%<i<50% 50%<i<60% i>60%
Gminy
2 413
2 272
579
1 111
504
64
14 (7)*
Miasta na prawach powiatu
65
65
3
26
30
4
2 (0)
XII 2009 Powiaty
314
311
72
171
64
3
1 (0)
Województwa
16
15
6
8
1
0
0
Ogółem
2 808
2 663
660
1 316
599
71
17 (7)
Gminy
2 414
2 351
280
951
869
183
68 (17)
Miasta na prawach powiatu
65
65
3
16
36
8
2 (0)
XII 2010 Powiaty
314
311
47
163
90
11
0
Województwa
16
16
3
4
8
1
0
Ogółem
2 809
2 743
333
1134
1003
203
70 (17)
* Wartości w nawiasach przedstawiają liczbę jednostek, w których relacja zadłużenia do dochodów przekroczyła 60% również po
wyeliminowaniu zobowiązań na realizację programów i projektów z udziałem środków z UE.
Wykres 18. Udział zadłużenia w dochodach miast wojewódzkich w 2010 r.
70
60,7
58,8
59,2
60
56,7
55,4
50,7
52,1
54,6
51,3
48,0
52,1
48,1
49,7
46,5
50
42,3
44,9
44,9
42,3
36,9
38,4
39,0
40
33,3
33,3
36,9
38,4
33,3
27,3
30
22,2
22,6
22,3
22,2
20
11,4
10
0
e
e
l
e
k
i
n
w
n
k
ń
s
r
a
a
a
ź
l
i
n
z
w
w
i
c
l
c
o
t
o
c
ó
t
y
ń
ó
n
w
d
c
ó
b
z
ó
ł
a
w
i
e
p
s
e
z
z
z
a
a
u
k
s

G
z
Ł
s
c
t
o
K
O
ł
y
c
e
l
s
d
a
o
z
L
o
r
a
a
i
a
z
z
O
G
n
P
r
s
g
K
r
o
K
B
S
d
R
l
o
a
y
W
i
e
W
B
Z
Udział zadłużenia w dochodach
Udział zadłużenia bez programów UE w dochodach

Dominowało zadłużenie krajowe, choć udział zadłużenia zagranicznego stale się zwiększał i
na koniec czerwca 2011 r. wynosił ok. 17,2%. W strukturze zobowiązań JST i ich związków
największy udział stanowiły kredyty i pożyczki.
Wykres 19. Struktura długu jednostek samorządu terytorialnego i ich związków
2%
wg miejsca emisji
wg instrumentu
100%
3%
4%
100%
7%
5%
4%
2%
8%
11% 10% 11% 15%
10% 13%
8%
18% 17% 17%
10%
14% 16% 16% 16% 15% 15% 16%
80%
80%
60%
60%
98% 97% 96% 92% 89% 90% 89% 85%
40%
82% 83% 83%
40%
80% 80% 80% 82% 83% 84% 84% 90% 87% 92% 89%
20%
20%
0%
0%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 VI'11
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 VI'11
Dług krajow y
Dług zagraniczny
Kredy ty i poży czki
Papiery w artościow e
Pozostałe zobow iązania
19
2) Zadłużenie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej
Zadłużenie SPZOZ na koniec 2010 r. wyniosło 5,2 mld zł, a na koniec czerwca 2011 r. 5,3
mld zł wobec 5,3 mld zł w 2009 r. Od 2007 r. w strukturze zadłużenia dominującym składnikiem
są kredyty otrzymane. Nadal znaczący udział w zadłużeniu stanowią zobowiązania wymagalne
powstałe w wyniku nieterminowej regulacji zobowiązań. Zmiany w strukturze zadłużenia w
latach 2005-2008 wynikały z ograniczenia wzrostu zobowiązań wymagalnych przy jednoczesnej
realizacji postępowań naprawczych.
Wykres 20. Zadłużenie i struktura przedmiotowa zadłużenia SPZOZ (mld zł)
8
100%
7%
8%
8%
8%
6,7
6,8
7
28%
6,2
1,0
1,2
5,9 5,8
80%
6
46%
5,1
5,3
0,9
5,2
5,3
55%
1,0
59% 56% 56% 54%
1,1
5
0,7
0,9
1,0
1,0
60%
4
3,5
2,9
93% 92% 92% 92%
0,5
3
5,8
40%
72%
0,5
5,2
5,6
4,4
4,9
4,7
4,4
2
4,2
4,4
53% 44%
20%
41% 44% 43% 46%
2,5
3,0
1
0
0%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 VI'11
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 VI'11
ZOZ + samorządow e
ZOZ + rządow e
Zobow iązania w y magalne
Kredy ty otrzy mane
Pozostałe

W latach 2007-10 zmniejszało się zadłużenie SPZOZ wobec sektora finansów publicznych,
na koniec 2010 r. wyniosło ono ok. 1,5 mld zł. i utrzymywało się na tym poziomie na koniec
czerwca 2011 r. Wpływ na to w szczególności miała restrukturyzacja SPZOZ i częściowo
umarzane pożyczki z budżetu państwa, udzielane na mocy ustawy z 2005 r., oraz spadek
zobowiązań wobec ZUS.
Wykres 21. Zadłużenie SPZOZ w podziale na dług wobec sektora finansów publicznych oraz pozostałych
jednostek (mld zł)
8
7
6,7
6,8
6,2
6
5,9
5,8
5,1
5,3
5,2
5,3
5
3,5
3,9
3,6
4
3,5
3,9
3,9
3,2
3,6
2,9
3,7
3,9
3
2,4
2
2,1
3,3
2,6
2,9
1
1,9
2,0
1,9
1,7
1,5
1,5
0,8
1,1
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 VI'11
Sektor finansów publiczny ch
Pozostałe

3) Zadłużenie pozostałych jednostek
Spośród pozostałych podmiotów największą pozycją w latach 2001-10 stanowiło zadłużenie
ZUS i zarządzanych przez ZUS funduszy, na które niemal w całości składały się zobowiązania
FUS. W latach 2003-2008 zadłużenie FUS systematycznie malało w wyniku spłaty kredytów w
bankach komercyjnych oraz konwersji zobowiązań wymagalnych na obligacje SP. W 2009 r.
nastąpił znaczący wzrost zadłużenia FUS (do 12,5 mld zł). Na koniec 2010 r. dług FUS wyniósł
12,9 mld zł. (odpowiednio 12,6 mld na koniec czerwca 2011 r.). Wzrost zadłużenia FUS był
efektem znaczącej nierównowagi funduszu będącej wynikiem niskiej dynamiki dochodów
związanej z obniżeniem w latach 2007-2008 składki rentowej i spowolnieniem gospodarczym
oraz istotnego wzrostu wydatków związanych ze świadczeniami rentowymi i emerytalnymi.
W 2010 r. w porównaniu do 2009 r. zmianie uległa struktura zadłużenia FUS. Składały się
na nie pożyczki z budżetu państwa w wysokości 10,9 mld zł (wobec 5,5 mld zł w 2009 r.) oraz
zobowiązania wymagalne w wysokości 2,0 mld zł (wobec 3,0 mld zł w 2009 r.). W I połowie
2011 r. zadłużenie wobec budżetu państwa nie zmieniło się, natomiast zobowiązania

20
wymagalne uległy obniżeniu do 1,6 mld zł. Zarówno na koniec 2010 r., jak i na połowę 2011 r.
FUS nie posiadał zobowiązań wobec banków komercyjnych.
Zadłużenie innych podmiotów stanowiło znikomą część długu publicznego (0,4% długu SFP
przed konsolidacją, zarówno w na koniec 2010 r. jak i w połowie 2011 r.) i było wynikiem
głównie zadłużenia agencji rządowych wobec SP.
Wykres 22. Zadłużenie innych niż SP, JST i SPZOZ jednostek sektora finansów publicznych (mld zł)
20
18,6
3,6
16,0 16,2
15,5
15,6
15
14,5
2,4
3,6
3,3
3,0
12,4
3,3
2,3
8,9
10
7,9
15,0
1,8
13,2
2,8
4,0
4,6
11,2
12,5 12,9 12,6
5
10,1
7,1
5,1
1,2
1,8
2,7
2,8
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 VI'11
ZUS i jego fundusze
Pozostałe

II.5. Gwarancje i poręczenia udzielane przez jednostki sektora finansów publicznych
Potencjalne (niewymagalne) zobowiązania z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez
jednostki sektora finansów publicznych w ujęciu nominalnym na koniec I półrocza 2011 r.
wyniosły 83,1 mld zł, wobec 76,0 mld zł, tj. 5,4% PKB w 2010 r. oraz 50,9 mld zł, tj. 3,8% PKB
w 2009 r.
Dominujący udział w potencjalnych (niewymagalnych) zobowiązaniach z tytułu poręczeń i
gwarancji udzielonych przez jednostki sektora finansów publicznych miały niewymagalne
zobowiązania z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez SP. Na koniec I półrocza 2011 r.
wynosiły one 80,1 mld zł wobec 73,2 mld zł, tj. 5,2% PKB w 2010 r. oraz 48,9 mld zł, tj. 3,6 %
PKB w 2009 r.
Dotychczasowa działalność SP w zakresie poręczeń i gwarancji nie stwarza istotnych
zagrożeń dla finansów publicznych. Na koniec 2010 r. ponad 90% niewymagalnych zobowiązań
z tytułu gwarancji i poręczeń SP należało do grupy niskiego ryzyka. Długoterminowy
współczynnik ryzyka dla portfela poręczeń i gwarancji SP spadł z ok. 8,1% na koniec 2010 r. do
ok. 6,2% na koniec I półrocza 2011 r. Wzrost potencjalnych zobowiązań SP przede wszystkim
był wynikiem dużego wolumenu gwarancji udzielonych na wsparcie rozwoju infrastruktury.
Wykres 23. Niewymagalne zobowiązania z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez SFP i SP
% PKB
5,5%
5,4%
5,2%
5,0%
4,5%
4,1%
4,0%
3,7%
3,8%
4,0%
3,6%
3,5%
3,6%
3,2%
3,3%
3,1%
3,2%
3,2%
3,0%
3,0%
2,8%
2,6%
2,7%
2,5%
2,5%
2,0%
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Niewymagalne zobowiązania z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez SP
Niewymagalne zobowiązania z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez jednostki SFP



21