Rządowy projekt ustawy budżetowej na rok 2012

Tabela 2. Różnice w wielkości długu publicznego wg metodologii polskiej i UE (% PKB)
Wyszczególnienie
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Państwowy dług publiczny
38,8
43,6 48,4
46,7 47,5
47,8 44,8
46,9 49,9 52,8
1) Dostosowania zakresu sektora
-0,1
-0,2
-0,2
0,0
0,2
0,4
0,5
0,6
1,4
2,3
w tym:
fundusze umiejscowione w BGK (w tym KFD)
-
-
-
-
0,1
0,4
0,4
0,5
1,1
1,7
KFD - nabycie aktywów infrastrukturalnych*
-
-
-
-
0,0
0,1
0,2
0,2
0,3
0,6
Agencja Rynku Rolnego**
0,0
-0,2
-0,1
-
-
-
-
-
-
-
2) Różnice dotyczące tytułów dłużnych
-1,1
-1,2
-1,2
-1,0
-0,5
-0,4
-0,4
-0,4
-0,3
-0,3
w tym:
zobowiązania wymagalne
-1,2
-1,3
-1,2
-1,0
-0,5
-0,4
-0,4
-0,4
-0,3
-0,3
Dług sektora instytucji rządowych
i samorządowych
37,6
42,2 47,1
45,7 47,1
47,7 45,0
47,1 50,9 54,9
*) Zgodnie z wytycznymi Eurostatu w odniesieniu do klasyfikacji sektorowej przedsięwzięć budowy autostrad, dane z zakresu
zadłużenia sektora general government uwzględniają zobowiązania strony rządowej z tytułu budowy dwóch etapów autostrady
A1 oraz odcinka II autostrady A2.
**) W związku ze zmianą struktury źródeł finansowania ARR, w 2004 r. została ona zaliczona do sektora general government.

Tabela 3. Czynniki wpływające na zmianę relacji długu SP do PKB (%)
Wyszczególnienie
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Relacja długu SP do PKB
36,4 40,6 44,9 43,6 44,8 45,1 42,6 44,7 47,0 49,6
Zmiana relacji długu SP do PKB
0,6
4,1
4,4
-1,4
1,2
0,4
-2,5
2,2
2,3
2,6
1. Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa,
3,5
5,0
4,4
4,8
4,2
4,1
2,8
3,4
4,3
4,6
w tym:
1.1. saldo pierwotne budżetu państwa
1,5
1,9
1,5
2,0
0,3
-0,3
-1,0
-0,1
-0,6
0,7
1.2. koszty obsługi długu SP
2,7
3,0
2,9
2,5
2,5
2,6
2,3
2,0
2,4
2,4
1.3. wynik budżetu środków europejskich
-
-
-
-
-
-
-
-
-
0,7
1.4. koszty reformy emerytalnej *
0,0
0,0
0,0
1,1
1,3
1,4
1,4
1,6
1,6
1,6
1.5. przychody netto z prywatyzacji
-0,8
-0,2
-0,4
-0,8
-0,3
0,0
-0,1
-0,1
0,0
-0,6
1.6. pozostałe potrzeby pożyczkowe **
0,2
0,3
0,4
0,0
0,3
0,4
0,2
0,0
1,0
-0,2
2. Zmiany nie wynikające z potrzeb
-0,8
0,7
1,9
-2,2
-0,3
-0,3
-0,7
2,0
0,3
0,4
pożyczkowych budżetu, w tym:
2.1. różnice kursowe
-1,0
0,8
1,4
-2,2
-0,3
-0,4
-0,9
2,0
-0,3
0,0
2.2. pozostałe czynniki ***
0,2
-0,1
0,5
0,0
0,1
0,1
0,2
0,0
0,6
0,3
3. Zmiany pozostałego długu SP
-0,5
-0,2
-0,2
0,0
-0,1
-0,2
-0,1
0,0
0,0
0,0
4. Nominalny wzrost PKB
-1,6
-1,3
-1,7
-4,0
-2,6
-3,2
-4,5
-3,3
-2,3
-2,4
*) Środki dla FUS z tytułu ubytku składki przekazywanej do OFE.
**) Saldo udzielonych pożyczek oraz prefinansowania.
***)Zmiana długu z tytułu: zmiany stanu środków na rachunku budżetu państwa, dyskonta od SPW, kapitalizacji i indeksacji SPW,
ciągnień pozakasowych, umorzenia długu, konwersji długu FUS wobec OFE na SPW.
Zmiany w poziomie kosztów obsługi długu SP były wypadkową przyrostu długu oraz zmian
poziomów stóp procentowych i kursów walutowych. Aby zmienna wysokość kosztów obsługi
długu nie wpływała destabilizująco na konstruowanie budżetu państwa, podejmowane były
działania służące ich równomiernemu rozkładowi w czasie. Zaliczały się do nich:
• transakcje na instrumentach pochodnych – stosowane od końca 2006 r.,
• ustalanie wysokości oprocentowania nowych emisji obligacji na poziomie zbliżonym do ich
rentowności tak, aby ograniczyć kumulację kosztów z tytułu dyskonta przy ich wykupie,
• przetargi zamiany i odkupu obligacji, stosowane od 2001 r., przede wszystkim w celu
ograniczania ryzyka refinansowania, ale pozwalające również na regulowanie rozkładu
kosztów obsługi długu w czasie.


sektora publicznego jedynie w metodologii UE. Różnice między metodologią polską a UE zostały
omówione w aneksie 2, a zestawienie deficytu i długu państw UE znajduje się w aneksie 4.

7
Wykres 3. Koszty obsługi długu SP w latach 2001-2010
m ld PLN
% PKB
40
3,5%
3,0% 2,9%
2,7%
35
34,1
3,0%
2,6%
32,2
2,5% 2,5%
2,4%
2,3%
2,4%
2,5%
30
27,8
7,4
27,6
2,0%
6,7
2,5%
24,0
2,4%
24,1
25,0
25,1
2,0%
2,2%
2,2%
22,7
4,5
25
5,0
2,0%
2,2%
20,9
1,9%
3,7
3,8
3,7
5,1
1,5%
1,9%
1,9%
1,6%
20
4,2
3,8
25,6
26,8
1,0%
0,5% 0,5% 0,4% 0,5% 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% 0,5% 0,5%
15
20,3
20,4
21,3
23,3
22,6
20,0
17,1
18,5
0,5%
10
0,0%
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Dług krajowy
Dług zagraniczny
Dług krajowy
Dług zagraniczny
Dług ogółem

Koszty obsługi długu zagranicznego były znacznie niższe niż krajowego, co w coraz
mniejszym stopniu wynikało z różnicy poziomów stóp procentowych na rynku krajowym
i głównych rynkach zagranicznych, a w większym z ograniczonego udziału długu zagranicznego
w długu SP.
Wykres 4. Rynkowe stopy procentowe a średnie koszty obsługi długu krajowego i zagranicznego SP
Rentow ność 5-letnich obligacji skarbow ych
Średnie k oszty obs ługi długu SP *
16%
12%
10,3% 10,1%
14%
10%
8,7%
12%
8%
7,0% 7,0%
6,8%
10%
6,2%
7,6%
5,8
7,9%
5,
% 5%
8%
6%
5,0%
6,8%
5,8% 5,9% 6,1% 5,6%
5,4%
6%
4%
4,7%
5,1%
3,5% 3,6%
3,6%
3,8% 4,2%
4,0%
4%
3,2% 3,5%
3,1%
2%
4,1%
2%
0%
0%
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2001 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Dług krajowy
Dług zagraniczny
Dług ogółem
USA
Niemcy
Polska

*) Średnie koszty obsługi długu SP zostały obliczone jako relacja kosztów obsługi długu w danym roku do średniej arytmetycznej z
wielkości długu na koniec bieżącego i poprzedniego roku.
Relacja kosztów całego długu SP do PKB, po obniżeniu w latach 2003-04, w latach 2005-06
wykazywała niewielką tendencję wzrostową, a w latach 2007-08 ponownie wyraźnie spadła,
głównie na skutek dużego wzrostu PKB przy jednoczesnym spadku nominalnego poziomu
kosztów. W 2009 r. relacja ta wzrosła przede wszystkim z powodu istotnego przyrostu długu
oraz niższego wzrostu PKB, a w 2010 r. nastąpiła jej stabilizacja.
II.2. Struktura długu Skarbu Państwa
Zmiany w strukturze długu SP wynikały z realizacji celu Strategii, tj. minimalizacji kosztów w
długim terminie, z uwzględnieniem ograniczeń związanych z ryzykiem. Prowadzona elastyczna
polityka emisyjna i operacje na składnikach długu powodowały, że ryzyko związane ze strukturą
długu SP nie przekraczało bezpiecznego poziomu.
a) Ryzyko refinansowania
Ryzyko refinansowania długu krajowego od 2004 r. ulegało systematycznemu ograniczaniu,
a od 2007 r. względnej stabilizacji. Ograniczanie tego ryzyka było wypadkową:
• roli obligacji średnio- i długoterminowych w finansowaniu potrzeb pożyczkowych. Obligacje
o terminach zapadalności od 5 lat stanowiły odpowiednio 24,4% w 2001 r. i 65,1% w 2007 r.
ogółu sprzedanych na przetargach SPW3. Ich udział w 2008 r. i 2009 r. zmniejszył się
odpowiednio do 39,6% i 33,2% głównie na skutek ograniczonego popytu na te instrumenty
w wyniku kryzysu finansowego, a następnie wzrósł w 2010 r. do 45,6%. W I połowie 2011 r.
udział wyniósł 31,0%, co było wynikiem niekorzystnej sytuacji rynkowej;

3 Bony i obligacje łącznie z przetargami uzupełniającymi i zamiany.

8
• zmian zadłużenia w bonach skarbowych. W latach 2001-2007 wartość nominalna
zadłużenia w bonach skarbowych spadła z 35,2 mld zł do 22,6 mld zł, a udział bonów w
krajowych SPW spadł z 20,0% do 5,9%. Po wzroście w latach 2008-2009 (maksymalnie do
64,3 mld zł, tj. do 14,3% zadłużenia w krajowych SPW w lipcu 2009 r.), zadłużenie w
bonach spadło na koniec czerwca 2011 r. do 28,0 mld zł, co stanowiło 5,2% zadłużenia w
krajowych SPW;
• dużej skali przetargów zamiany. W 2010 r. odkupiono obligacje o zbliżającym się terminie
zapadalności na łączną kwotę 32,6 mld zł, a w I półroczu 2011 r. 19,8 mld zł. Przeważającą
cześć obligacji wydawanych na przetargach zamiany stanowiły obligacje średnio- i
długoterminowe (97,4% w 2010 r., 60,9% w I poł. 2011 r.).
Wykres 5. Struktura długu SP wg faktycznych terminów wykupu w latach 2001-2011
Krajowe SPW
100%
Dług zagraniczny
100%
12%
16%
15%
17%
19%
21%
30%
29%
31%
32%
32%
80%
19%
19%
16%
80%
23%
51% 51% 46% 42%
28%
31%
62% 66% 65% 62% 65% 66% 60%
60%
20%
17%
16%
17%
15%
60%
31%
27%
31%
30%
40%
26%
25% 27%
28%
29%
30%
29%
32%
31%
40%
24% 24%
18% 11% 13% 19% 18% 16% 19%
20%
38%
38%
38%
30%
20%
27%
20%
20%
24%
24%
19%
22%
18% 18% 21% 23% 13% 17% 16% 10% 12% 16% 16%
0%
6%
7%
8%
8%
7%
6%
6%
9%
5%
3%
5%
0%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 VI'11
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 VI'11
do 1 roku (w łącznie)
od 1 roku do 3 lat (w łącznie)
do 1 roku (w łącznie)
od 1 roku do 3 lat (w łącznie)
od 3 do 5 lat (w łącznie)
pow y żej 5 lat
od 3 do 5 lat (w łącznie)
pow y żej 5 lat

Wykres 6. Średnia zapadalność długu SP w latach 2001-2011
lata
9
8,1
8
8,5
8,3
8,3
8,1
8,3
8,1
6,5
7
6,0
5,7
6
5,5
5,4 5,2
5,0
5,1
5,3
5,3
5,2
5
4,1
3,9
3,7
3,8
4
3,9
4,3
4,2
4,1
4,3 4,1
3
2,5
3,2
3,6
2,7
2,7
2
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
VI '11
Dług krajowy
Dług zagraniczny
Dług ogółem

Ryzyko refinansowania długu zagranicznego jest w porównaniu do długu krajowego istotnie
niższe. Uległo ono skokowemu ograniczeniu w 2005 r., kiedy część zobowiązań wobec Klubu
Paryskiego została spłacona przed terminem i refinansowana emisjami obligacji o znacznie
dłuższej zapadalności. Od tego czasu średnia zapadalność długu zagranicznego pozostawała
na stosunkowo stabilnym poziomie, powyżej 8 lat, co wynika z przewagi obligacji
długoterminowych w emisjach na rynkach międzynarodowych, jak również długich terminów
wykupu kredytów zaciąganych w międzynarodowych instytucjach finansowych.
Systematyczny, począwszy od 2004 r. do 2007 r., wzrost średniej zapadalności całego
długu SP wynikał ze stabilnego wzrostu średniej zapadalności długu krajowego, mającego
dominujący udział w długu ogółem oraz znaczącego wydłużenia w 2005 r. średniej
zapadalności długu zagranicznego. W kolejnych latach średnia zapadalność utrzymywała się na
stabilnym poziomie4.
b) Ryzyko kursowe
Udział długu nominowanego w walutach obcych w długu SP, za wyjątkiem niewielkiego
wzrostu w 2005 r., systematycznie spadał do 23,3% na koniec III kwartału 2008 r., następnie
zwiększył się do 27,6% na koniec 2010 r., a na koniec czerwca 2011 r. wyniósł 27,3%.

4 Szczegółowe dane o średniej zapadalności i duration w państwach UE znajdują się w aneksie 5.

9
Ograniczaniu ulegał udział innych niż euro walut obcych. Od połowy 2006 r. udział długu w
euro utrzymywał się w przedziale ok. 70%-75%. W połowie 2011 r. udział euro w długu
zagranicznym ogółem wyniósł 70,5%.
Zwiększenie roli długu w walutach obcych w latach 2008-2010 było rezultatem:
• elastycznego podejścia do realizacji celu minimalizacji kosztów obsługi długu w kontekście
ograniczeń wynikających z ryzyka kursowego i pozwalającego na przejściowe zwiększenie
finansowania zagranicznego, uzasadnionego dążeniem do stabilizacji rynku krajowego,
dywersyfikacją źródeł pozyskiwania kapitału oraz wykorzystaniem możliwości zaciągania
nisko oprocentowanych kredytów w międzynarodowych instytucjach finansowych (MIF),
• dużej zmienności kursu złotego, w tym znacznej aprecjacji wobec dolara od końca 2000 r.,
np. w IV kwartale 2008 r. i I kwartale 2009 r. kurs euro wzrósł o 40%, a kurs dolara o 67%.
Wykres 7. Struktura walutowa zadłużenia SP
100%
7,9%
8,1%
24,4%
10,4% 9,7%
7,7%
6,7%
7,4%
7,9%
19,7% 14,9%
80%
17,3% 18,6% 18,7% 17,4% 18,9% 18,9% 19,8% 19,2%
19,1%
15,5%
15,0%
60%
40%
60,6% 64,9% 66,1% 72,4% 71,7% 73,6% 75,8% 73,7% 73,3% 72,2% 72,7%
20%
0%
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
VI '11
PLN
EUR
pozostałe w aluty

Wykres 8. Kurs euro i dolara w latach 2001-2011
5,0
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
0
1
1
1
2
2
2
3
3
3
4
4
4
5
5
5
6
6
6
7
7
7
8
8
8
9
9
9
0
0
0
1
1

0
i

0

0

0
i

0

0

0
i

0

0

0
i

0

0

0
i

0

0

0
i

0

0

0
i

0

0

0
i

0

0

0
i

0

0

0
i

1

1

1
i

1

1
r
u
w
i
e
r
u
w
i
e
r
u
w
i
e
r
u
w
i
e
r
u
w
i
e
r
u
w
i
e
r
u
w
i
e
r
u
w
i
e
r
u
w
i
e
r
u
w
i
e
r
u
w
i
e
g
k
s
g
k
s
g
k
s
g
k
s
g
k
s
g
k
s
g
k
s
g
k
s
g
k
s
g
k
s
g
k
s
EUR/PLN
USD/PLN


10
Wykres 9. Struktura walutowa długu zagranicznego SP
VI 2011
XII 2001
14,8%
3,3%
36,5%
3,5%
8,4%
4,8%
8,9%
6,4%
70,5%
43,0%
EUR
USD
CHF
GBP
JPY
inne
c) Ryzyko stopy procentowej
Ze względu na dominujące znaczenie instrumentów o oprocentowaniu stałym w nowo
emitowanym długu, ryzyko stopy procentowej długu krajowego i zagranicznego podlegało
w ostatnich latach podobnym zmianom jak ryzyko refinansowania.
Wykres 10. Duration i ATR długu SP w latach 2001-2011
Duration
ATR
7
9
8,0
7,9
8,0
8,0
6,0
5,9
5,9
5,5
7,4
8
7,2
6
5,5
5,4
5,5
7
5
6
3,6
4,4
4,3
4
3,4
3,6
3,6
3,8
3,7
3,8
3,6
3,6
3,6
3,7
4,4
4,6
5
4,5
4,6
4,5
4,6
4,6
4,3
2,7
2,7
2,8
4
3
2,4
3,0
3,1
3,2
3,3
3,0
2,8
2,9
2,9
2,9
3
2,4
3,0 2,8
3,1
3,4
3,4
3,4
3,5
3,2
2
2,2
2,1
2,8
2
2,4
2,4
1,8
2,0
1
1
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
VI '11
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
VI '11
Dług krajowy
Dług zagraniczny
Dług ogółem
Dług krajowy
Dług zagraniczny
Dług ogółem

Podobnie jak w przypadku ryzyka refinansowania, ryzyko stopy procentowej długu w
walutach obcych znajduje się na akceptowalnym poziomie.
II.3. Ocena realizacji celu Strategii w 2010 r. i w pierwszej połowie 2011 r.
W 2010 r. i w I połowie 2011 r. zarządzanie długiem odbywało się na podstawie Strategii
zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2010-12, przyjętej przez Radę
Ministrów we wrześniu 2009 r. oraz Strategii zarządzania długiem sektora finansów publicznych
w latach 2011-14, zaakceptowanej we wrześniu 2010 r.
Tabela 4 przedstawia ocenę stopnia realizacji celu Strategii wraz z ograniczeniami na
ryzyko w 2010 r. i w I połowie 2011 r.

11