Rządowy projekt ustawy o wymianie informacji z organami ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej

członkowskich Unii Europejskiej, w tym zagadnienia dotyczące legalizmu i zasad
przetwarzania danych osobowych przez te organy na poziomie ich prawa krajowego.

Konieczność implementowania decyzji ramowej 977 w art. 20 ustawy o Policji wiąże
się z podejściem do problematyki przetwarzania informacji obejmujących dane osobowe –
wieloaspektowo. Powoduje to, iż przedmiotem decyzji są również kwestie dotyczące
przetwarzania danych osobowych podczas i w związku z wykonywanymi czynnościami
operacyjno-rozpoznawczymi przez organy do tego uprawnione – wskazują na to określone
w
decyzji obszary regulacji przetwarzania danych w celu zapobiegania i zwalczania
przestępczości oraz ścigania, wykrywania i karania sprawców przestępstw, a także ochrony
przetwarzanych danych w toku realizacji tych celów.
Wykonywanie czynności operacyjno-rozpoznawczych wiąże się z jednej strony
z gromadzeniem informacji (danych osobowych) oraz z drugiej strony z realizowaniem celów
wykrywania i ścigania sprawców przestępstw oraz zapobiegania przestępczości i jej
zwalczania, a także uzyskiwania dowodów ich popełnienia. Tak określone cele są ściśle
powiązane z przetwarzaniem informacji o osobach, miejscach, rzeczach itp.
Podkreślany w przepisach Unii Europejskiej oraz w decyzji ramowej 977 legalizm
działania organów władzy, w tym legalizm gromadzenia i przetwarzania danych osobowych
przez te organy, powoduje konieczność unormowania sensu stricte w kompetencjach
właściwych organów uprawnienia do przetwarzania danych osobowych podczas
wykonywania tych czynności. W powyższym zakresie decyzja ramowa 977 określa, iż
warunkiem koniecznym do ułatwienia wymiany danych w Unii Europejskiej jest zapewnienie
odpowiedniego poziomu ochrony danych na etapie krajowego przetwarzania danych, w tym
legalności i integralności (dokładności, prawdziwości i aktualności) przetwarzania danych.
Tak określona materia regulacji decyzji ramowej 977 stanowi o konieczności
uregulowania wszystkich aspektów gromadzenia i przetwarzania danych osobowych przez
organy właściwe do zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego, na gruncie prawa
wewnętrznego.
Dodać należy, iż Policja jako podmiot uprawniony w projekcie ustawy będzie
obowiązana do przekazywania i udostępniania informacji (danych osobowych) organom
ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej w celach wykrywania i ścigania sprawców
przestępstw oraz ich zapobiegania i zwalczania. Zakres danych, które mogą podlegać
36
udostępnieniu lub przekazaniu na podstawie projektu ustawy, określony został przez
odwołanie do przepisów kompetencyjnych poszczególnych podmiotów uprawnionych, a więc
zakres informacji (danych osobowych) udostępnianych przez Policję określa ustawa o Policji.
Z tego względu konieczne jest ustanowienie w ustawie o Policji zasad gromadzenia
i przetwarzania danych osobowych w celu realizacji jej zadań w toku wykonywania
określonych czynności przez Policję, w szczególności w toku wykonywania czynności
operacyjno-rozpoznawczych, gdyż dane uzyskiwane w wyniku tych czynności pozostają poza
obszarem regulacji oraz ochrony. Informacje uzyskiwane w toku pracy operacyjnej Policji
stanowią również przedmiot ustawy o wymianie informacji z organami ścigania państw
członkowskich Unii Europejskiej. Taki zakres przedmiotowy informacji podlegających
wymianie i przetwarzaniu jest wyznaczony w głównej mierze uregulowaniami decyzji
ramowej 960 (art. 2 lit. c i d).
Szczególny charakter czynności operacyjno-rozpoznawczych oraz skuteczność celów,
których realizacji mają służyć, uzależniona jest od odpowiedniego stopnia ochrony dla
wykonywania tych czynności oraz przyznania odpowiedniego zakresu kompetencyjnego
gromadzonych oraz przetwarzanych danych, które jednocześnie muszą również podlegać
adekwatnej ochronie w tym zakresie określonej w przepisach prawnych o charakterze
powszechnie obowiązującym.
Policja uprawniona do wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych na
podstawie art. 14 ust. 1 ustawy o Policji powinna posiadać wyraźnie określone uprawnienie
do gromadzenia i przetwarzania danych osobowych podczas wykonywania tych czynności.
W obecnym stanie prawnym brak stosownych przepisów oraz niejasności w tym zakresie,
a także brak spójności i powiązania między art. 14 i częściowo art. 15 ustawy o Policji
a art. 20 tej ustawy, powoduje niepożądany z punktu widzenia prawa stan niedookreśloności
faktycznych kompetencji Policji do gromadzenia danych w wyniku wykonywania czynności
operacyjno-rozpoznawczych, przy jednoczesnym ustawowym obowiązku realizowania tych
czynności do osiągnięcia celów wykrywczych, dowodowych i identyfikacyjnych
w prowadzonych postępowaniach.
W tym przypadku wskazana niedookreśloność wpływa również na niekonsekwencję
ustawodawcy wyrażającą się w nałożeniu określonych obowiązków bez przyznania
jednoznacznie określonych kompetencji do ich wykonania. Niejasne odwołanie w art. 20
ust. 1 do art. 19 ustawy regulującego zasady wykonywania kontroli operacyjnej nie
37
rozwiązuje jednoznacznie ww. kwestii. Mając na uwadze, iż w demokratycznym państwie
prawa – prawo powinno być precyzyjne (dookreślone), a organy władzy publicznej powinny
działać na podstawie i w granicach prawa, a także uwzględniając wyrażony w decyzji
ramowej 977 legalizm gromadzenia i przetwarzania danych osobowych, powstaje
konieczność wprowadzenia zmian do art. 20 ust. 1 ustawy o Policji w szczególności w celu
określenia zasad gromadzenia i przetwarzania przez Policję informacji (danych osobowych)
w toku wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych.

Art. 20 ust. 1 stanowi, iż Policja, przy wykonywaniu czynności operacyjno-
-rozpoznawczych, podejmowanych w celu zapobieżenia, wykrycia, ustalenia sprawców
przestępstw umyślnych, ściganych z oskarżenia publicznego, a także uzyskania i utrwalenia
dowodów oraz wykrycia i identyfikacji przedmiotów i innych korzyści majątkowych
pochodzących z tych przestępstw albo ich równowartości – może, także niejawnie, uzyskiwać
informacje, w tym dane osobowe, gromadzić je, sprawdzać, przetwarzać i wykorzystywać,
w tym także bez wiedzy i zgody osób, których dane te dotyczą.
Przepis realizuje cele wynikające z decyzji ramowej 977 (w tym w głównej mierze
z art. 3 ust. 1) decyzji Rady 615 oraz decyzji 845, jak również wypełnia kryteria wynikające
z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (art. 51 ust. 5). Ponadto projektowana regulacja
art.
20 ust. 1 spowoduje usunięcie ww. niedookreśloności kompetencji Policji przy
jednoczesnym spełnieniu zasad proporcjonalności, niezbędności i celowości przetwarzania
danych oraz jednocześnie umożliwi Policji należyte spełnienie ustawowych obowiązków,
w tym również wynikających z prawa międzynarodowego oraz prawa Unii Europejskiej.

Zmiana art. 20 w ust. 1 i 3 ustawy o Policji obejmuje dodanie m.in. sformułowania
określającego, iż celem wykonywania czynności, w toku których Policja może uzyskiwać
informacje objęte różnego rodzaju tajemnicami, może być również wykrycie i identyfikacja
przedmiotów i innych korzyści majątkowych pochodzących z przestępstwa lub ich
równowartości – co odnosi się bezpośrednio do uregulowań decyzji 845 i zadań BOM.
Sformułowany w art. 20 ust. 3 przepis umożliwi Policji występowanie do sądu
z wnioskiem określonym w art. 20 ust. 5 ustawy o Policji, dotyczącym uzyskania informacji
objętych odpowiednimi tajemnicami, także w tym celu. Czynności wykonywane w tym
trybie, jako poprzedzające wszczęcie postępowania karnego, są w praktyce znacznie
skuteczniejsze, gdyż pozwalają na dokonanie w sposób niejawny szeregu ustaleń dotyczących
38
przedmiotów i innych korzyści pochodzących z przestępstwa albo ich równowartości,
następnie ich zajęcie i zabezpieczenie na poczet grożących kar i środków karnych, bez obawy,
iż zostaną one ukryte lub zniszczone.

Zgodnie z obszarem regulacji decyzji ramowej 977 dotyczącym przetwarzania danych
osobowych w ramach współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych, w tym
przetwarzania danych osobowych w ramach współpracy z państwami trzecimi oraz
organizacjami międzynarodowymi właściwymi w sprawach zapobiegania i zwalczania
przestępczości, niezbędne jest uregulowanie w ustawie o Policji również tego obszaru
przetwarzania danych przez Policję. Dodać należy, iż w obecnym stanie prawnym ww. obszar
regulacji nie stanowi materii ustawy o Policji. Uczestnictwo Policji w wymianie informacji
z organami ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej oraz prowadzenie współpracy
na forum międzynarodowym we wskazanych powyżej celach stwarza jednak konieczność
uwzględnienia tej materii (tj. przetwarzania danych osobowych uzyskiwanych w toku
realizowanej współpracy) w ustawie. Poza tym potrzeba taka wynika bezpośrednio z normy
konstytucyjnej art. 51 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Odniesieniem do określonego powyżej obszaru regulacji decyzji ramowej 977 jest
wprowadzony w art. 20 ustawy o Policji przepis ust. 2aa stanowiący, iż Policja, w celu
realizacji zadań ustawowych oraz przy wykonywaniu współpracy międzynarodowej, może
pobierać, uzyskiwać, gromadzić, przetwarzać, sprawdzać i wykorzystywać informacje, w tym
dane osobowe, uzyskane lub przetwarzane przez organy innych państw oraz organizacje
międzynarodowe, których Rzeczpospolita Polska jest członkiem lub w których pracach
uczestniczy, a statutowa działalność tych organizacji obejmuje zapobieganie lub zwalczanie
przestępczości, w szczególności przez Międzynarodową Organizację Policji Kryminalnych –
Interpol, na zasadach i w trybie określonym w odrębnych przepisach. W celu zapewnienia
symetrii rozwiązań wskazano także wyraźnie na uprawnienie do przekazywania przez Policję
informacji, w tym danych osobowych, wskazanym podmiotom w celu zapobiegania lub
zwalczania przestępczości.
Projektowany przepis stwarza wyraźną podstawę wymiany informacji z organami
ścigania innych państw oraz organizacjami międzynarodowymi, których Rzeczpospolita
Polska jest członkiem lub w których pracach uczestniczy i które realizują zadania tożsame
z zadaniami Policji, odwołując się jednocześnie do przepisów odrębnych regulujących te
kwestie, m.in. będzie to niniejsza ustawa o wymianie informacji z organami ścigania państw
członkowskich Unii Europejskiej, ale również Konstytucja Międzynarodowej Organizacji
39

Policji Kryminalnych Interpol i akty przez nią wydawane w zakresie zadań, jakie Policja
realizuje w tej organizacji.
Dodać należy, iż projektowany przepis ust. 2aa umożliwi Policji wymianę informacji
uzyskiwanych w toku wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych z innymi
organami i organizacjami, w tym w szczególności w trybie przepisów projektu ustawy.
Zmiana w art. 20 ust. 2b ustawy o Policji jest konsekwencją zmian wprowadzonych
w art. 20 ust. 1 oraz dodania ust. 2aa. Zgodnie z zasadami proporcjonalności, niezbędności
i celowości, a także precyzyjności i legalności gromadzenia danych osobowych, konieczne
jest wskazanie kategorii podmiotowych i przedmiotowych danych podlegających
gromadzeniu i przetwarzaniu. Z tego względu postanawia się, iż dane podlegające pobieraniu,
gromadzeniu, uzyskiwaniu, sprawdzaniu, przetwarzaniu i wykorzystywaniu w toku
wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych oraz w wyniku uzyskiwania od
organów ścigania innych państw lub od organizacji międzynawowych, a także informacje
o osobach określonych w art. 20 ust. 2a mogą obejmować:
1) dane osobowe, o których mowa w art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o ochronie danych osobowych, z tym że dane dotyczące kodu genetycznego wyłącznie
o niekodujących regionach genomu;
2) odciski linii papilarnych;
3) zdjęcia, szkice i opisy wizerunku;
4) cechy i znaki szczególne, pseudonimy;
5) informacje o:
a)
miejscu zamieszkania lub pobytu,
b)
wykształceniu, zawodzie, miejscu i stanowisku pracy oraz sytuacji materialnej
i stanie majątku,
c)
dokumentach i przedmiotach, którymi się posługują,
d)
sposobie działania sprawcy, jego środowisku i kontaktach,
e)
sposobie zachowania się sprawców wobec osób pokrzywdzonych.

Natomiast zmiany w art. 20 ust. 15 obejmują jednoznaczne wskazanie możliwości
uzyskiwania, gromadzenia i przetwarzania informacji (danych osobowych) od organów
władzy publicznej prowadzących zbiory danych, w których przetwarzane są dane osobowe
40