Rządowy projekt ustawy o wymianie informacji z organami ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej

samego banku art. 106a ust. 1, dotyczącego zawiadamiania o przestępstwach innych niż
przestępstwo określone w art. 299 kk.
Wartym ponownego podkreślenia jest fakt, iż omówione powyżej zmiany w ustawach
w zakresie stosowania decyzji 845 mają na celu zapewnienia właściwej realizacji zadań dla
BOM, w tym w szczególności szybkiego dostępu Policji do informacji związanych
z realizacją zadań przewidzianych dla BOM oraz sprawnego przekazywania takich informacji
dla BOM w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Ponadto w kontekście dokonywanej implementacji decyzji Rady 2007/845/WSiSW
z dnia 6 grudnia 2007 r. dotyczącej współpracy pomiędzy biurami ds. odzyskiwania mienia
w państwach członkowskich w dziedzinie wykrywania i identyfikacji korzyści pochodzących
z przestępstwa lub innego mienia związanego z przestępstwem niezbędne są również zmiany
w ustawach, o których mowa w art. 32, 35, 36, 37 i 38 projektu, w zakresie dotyczącym
Straży Granicznej. Straż Graniczna zgodnie z art. 2 ust. 2 projektowanej ustawy należy
do podmiotów uprawnionych do wymiany informacji za pośrednictwem krajowego biura
do spraw odzyskiwania mienia, tym samym będzie uprawniona do stosowania tego kanału
przepływu informacji zarówno w kontekście uzyskiwania, jak i przekazywania informacji.
W związku z powyższym, w celu zapewnienia skutecznego trybu wymiany danych w tym
zakresie oraz mając na uwadze właściwość formacji do zwalczania przestępczości również
o charakterze zorganizowanym i transgranicznym, łączącą się z możliwością ustalania mienia
pochodzącego z przestępstwa, konieczne jest dokonanie zmian we wskazanych przepisach.
Proponowane zmiany wiążą się nierozerwalnie z uprawnieniami wynikającymi
z przepisów art. 10c ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz. U.
z 2005 r. Nr 234, poz. 1997, z późn. zm.), zgodnie z którym Straż Graniczna posiada
uprawnienia do korzystania z informacji, gromadzonych przez podmioty enumeratywnie
wymienione w ust. 2 tego przepisu. Jednakże, aby z powyższego uprawnienia można było
skutecznie korzystać, konieczne są zmiany w obwiązujących przepisach, mające na celu
nałożenie na podmioty, o których mowa powyżej, dysponujące określonymi informacjami
i danymi, obowiązku udostępniania Straży Granicznej wskazanych informacji.
Ponieważ Straż Graniczna realizuje uprawnienia wynikające z art. 10c w toku
wykonywanych czynności o charakterze operacyjno-rozpoznawczym, zasadne jest, aby
w przepisach dotyczących podmiotów zewnętrznych, które udostępniają określone dane
i informacje m.in. Straży Granicznej, znalazł się przepis, z którego jednoznacznie będzie
31
wynikało, iż przekazane dane i informacje na podstawie wspomnianego art. 10c odnoszą się
do czynności o charakterze operacyjno-rozpoznawczym.
Zaznaczyć należy, iż zmiany dotyczące Straży Granicznej mają na celu jedynie
stworzenie faktycznej i realnej możliwości stosowania uprawnień, które Straż Graniczna już
posiada, a często nie mogą być realizowane wobec braku obowiązku takiej współpracy po
stronie odpowiednich podmiotów finansowych i ubezpieczeniowych. Doprecyzowanie tej
materii w zakresie dotyczącym Straży Granicznej pozwoli również efektywniej realizować
postanowienia ustawy w zakresie wymiany danych, o których mowa w implementowanej
decyzji Rady 2007/845/WSiSW.
Odnośnie do zmian wprowadzonych art. 31 projektu ustawy należy wskazać,
iż konieczność wprowadzenia przedmiotowej regulacji prawnej ma na celu umożliwienie
Policji sprawnego realizowania funkcji Krajowego Biura do spraw Odzyskiwania Mienia,
m.in. przez zapewnienie szybkiego uzyskiwania podstawowych danych identyfikujących
osoby i należące do nich firmy lub inne składniki majątkowe.
Brak dostępu do tego rodzaju informacji praktycznie uniemożliwia Policji realizację
zadań wynikającym z przepisów ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, jak też z decyzji
Rady 845 i decyzji ramowej 960. Policja, wykonując ustawowe zadania, obowiązana jest do
zapewnienia ochrony informacji uzyskiwanych w trakcie wykonywania czynności
służbowych, w szczególności czynności operacyjno-rozpoznawczych, dlatego też
w przypadku m.in. danych wrażliwych zapewnia się im właściwy poziom ich ochrony.

Szybki
dostęp do takich informacji jest niezbędny do identyfikacji mienia
pochodzącego z przestępstwa lub innych korzyści majątkowych albo ich równowartości oraz
ich dalszych poszukiwań, co ma na celu doprowadzenie do zapobieżenia ich ukrywaniu.
Jednocześnie w wielu przypadkach zidentyfikowanie takiego majątku może stanowić
samoistny dowód popełnienia przestępstwa.
Obecne przepisy Ordynacji podatkowej nie zapewniają Policji dostępu do informacji
stanowiących tajemnicę skarbową zarówno na etapie czynności operacyjno-rozpoznawczych,
jak i w trakcie wymiany tych informacji między państwami członkowskimi Unii Europejskiej.
W tych przypadkach nie toczy się jeszcze postępowanie karne, które stanowiłoby podstawę
dla sądu lub prokuratora nadzorującego czynności wykonywane przez Policję do wystąpienia
o te informacje na podstawie art. 297 § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej.
32
Zmiana tego stanu prawnego, poza znaczącym zwiększeniem efektywności działań
wykrywczych Policji, umożliwiłaby zweryfikowanie wielu informacji już na etapie czynności
operacyjno-rozpoznawczych bez potrzeby wszczynania omawianej procedury na etapie
postępowania karnego. Omawiana zmiana byłaby również korzystna dla obywateli, którzy
zostali niesłusznie oskarżeni lub pomówieni o działanie niezgodne z prawem.
Należy nadmienić, że ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji nakłada obowiązek
ścigania również przestępstw skarbowych. W celu ścigania i wykrywania tych przestępstw
umożliwiono Policji stosowanie m. in. takich instytucji, jak: kontrola operacyjna, zakup
kontrolowany i przesyłka niejawnie nadzorowana. Brak dostępu do informacji objętych
tajemnicą skarbową jeszcze przed wszczęciem postępowania karnego, w toku wykonywania
czynności operacyjno-rozpoznawczych, w tym także w
ramach kontroli operacyjnej,
znacząco utrudnia ich planowanie i wykonywanie. Dlatego też zmiana przewidziana
w art. 297 pkt 9 Ordynacji podatkowej ma na celu ustawowe upoważnienie Policji do dostępu
do akt i informacji stanowiących tajemnicę bankową w toku wykonywanych przez nią
czynności operacyjno-rozpoznawczych, dotyczących przestępstw opisanych w art. 19 ust. 1
ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, także w celu wykrywania i identyfikacji
przedmiotów i innych korzyści majątkowych pochodzących z tych przestępstw lub ich
równowartości.

W art. 298 Ordynacji podatkowej dodanie pkt 5c ma na celu umożliwienie Policji
(w uproszczonym trybie także w drodze teletransmisji, opisanym również w art. 20 ust. 5a
ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji) dostępu do akt podatkowych zawierających
informacje i dane objęte tajemnicą skarbową z wyłączeniem materiałów zawierających
tajemnice bankową i ubezpieczeniową.
Podobne uprawnienia posiada już Centralne Biuro Antykorupcyjne (art. 298 pkt 5a Ordynacji
podatkowej). Pozostawienie w obecnym kształcie przepisów Ordynacji podatkowej
praktycznie uniemożliwi wymianę informacji (zarówno na poziomie krajowym, jak
i międzynarodowym) na etapie wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych, czego
efektem będzie brak współpracy między podmiotami obowiązanymi do zwalczania
przestępczości oraz niewywiązanie się przez Rzeczpospolitą Polską ze zobowiązań
wynikających z członkowstwa w Unii Europejskiej.
Zmiany dotyczące Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego uzasadnione są
w szczególności koniecznością zapewnienia możliwości posługiwania się przez Agencję
33
Bezpieczeństwa Wewnętrznego skutecznymi narzędziami pozwalającymi na efektywne
rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2
ustawy z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji
Wywiadu (Dz. U. z 2010 r. Nr 29, poz. 154 i Nr 182, poz. 1228), oraz ściganie ich sprawców.
Podkreślić należy, że określone w powołanym wyżej przepisie przestępstwa stanowią
kategorię najpoważniejszych przestępstw, które mogą godzić bezpośrednio w bezpieczeństwo
państwa.
Ponadto zakres dostępu Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego do informacji objętych
tajemnicą zawodową na podstawie wskazanych ustaw jest węższy niż innych polskich służb
powołanych do rozpoznawania, zapobiegania i ścigania przestępstw, takich jak Policja,
Centralne Biuro Antykorupcyjne czy Służba Celna. Uprawnienia ABW w tym zakresie są
również węższe od uprawnień służb specjalnych w szeregu państw członkowskich Unii
Europejskiej. Dostęp do danych będących w posiadaniu banków i chronionych
obowiązującymi w tych krajach przepisami dotyczącymi tajemnicy bankowej posiadają
np: służby Grecji, Holandii, Węgier, Austrii, Niemiec, w pewnym zakresie także Włoch.
W niektórych krajach europejskich (Grecja, Holandia, Węgry) zasady dostępu służb do
informacji chronionych tajemnicą bankową są analogiczne do zasad dostępu do zbiorów
danych osobowych. Należy zauważyć, że w większości tych krajów służby specjalne mają
charakter informacyjny i pozbawione są uprawnień procesowych. Zawężenie uprawnień
ABW w tym obszarze przez polskiego ustawodawcę wydaje się więc niezrozumiałe,
zwłaszcza że uprawnienia ABW w innych obszarach, także dotykających chronionych
konstytucyjnie praw obywateli (np. tajemnica telekomunikacyjna, tajemnica korespondencji,
nietykalność osobista, nietykalność mieszkania) są z reguły zdecydowanie szersze od
uprawnień innych europejskich służb specjalnych, o czysto informacyjnym charakterze.
Zasadność zapewnienia Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, pełniącej funkcję organu
procesowego, powołanego do rozpoznawania, zapobiegania, wykrywania i ścigania ciężkich
przestępstw przeciwko bezpieczeństwu państwa, dostępu do informacji chronionych jako
tajemnica zawodowa na podstawie wskazanych wyżej ustaw, staje się wyraźna zarówno przy
porównaniu uprawnień ABW w tym zakresie, z uprawnieniami innych polskich służb albo
zajmujących się w przeważającej mierze zwalczaniem przestępczości o mniejszym ciężarze
gatunkowym (Policja) albo posiadających znacznie węższe niż ABW kompetencje (CBA
i Służba Celna), jak i przy porównaniu kompetencji ABW z uprawnieniami przysługującymi
w tym zakresie służbom specjalnym innych państw członkowskich Unii Europejskiej.
34
Zakres dostępu Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego do informacji objętych tajemnicą
skarbową i informacji objętych tajemnicą na podstawie wskazanych w projektowanym
art. 34a ust. 1 ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu jest
w chwili obecnej węższy niż dostęp innych polskich służb powołanych do rozpoznawania,
zapobiegania i zwalczania przestępstw. Zmiany zawarte w art. 35 projektu mają na celu
zrównanie uprawnień Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w zakresie dostępu do
informacji objętych tajemnicą skarbową, informacji objętych tajemnicą bankową oraz
informacji dotyczących umów o rachunek papierów wartościowych, umów ubezpieczenia
oraz innych umów dotyczących obrotu instrumentami finansowymi z uprawnieniami innych
służb powołanych do rozpoznawania, zapobiegania i zwalczania przestępstw oraz ścigania ich
sprawców.
Istniejący stan prawny uniemożliwiający wykorzystanie przez Agencję Bezpieczeństwa
Wewnętrznego – służby ustawowo powołanej do rozpoznawania, zapobiegania i zwalczania
wielu ciężkich przestępstw (w tym, przykładowo, przestępstw przeciwko bezpieczeństwu
państwa, przestępstw terrorystycznych, przestępstw godzących w podstawy ekonomiczne
państwa czy przestępstw korupcji osób pełniących funkcje publiczne) oraz ścigania ich
sprawców – podstawowych instrumentów pozyskiwania objętych ochroną prawną informacji
finansowych, którymi to instrumentami dysponują inne służby ( np. Policja czy Straż
Graniczna) nie pozwala obecnie na właściwe wykonywanie przez Agencję jej ustawowych
zadań, a tym samym na skuteczną walkę z przestępczością mogącą stanowić zagrożenie dla
bezpieczeństwa państwa.

VII. Zmiany w art. 20 ustawy o Policji (ust. 1, 2aa, 2b, 16a, 17a, 17b i 17) związane
z przetwarzaniem informacji, w tym danych osobowych, przez Policję w toku wykonywania
czynności operacyjno-rozpoznawczych

Zmiana art. 20 ustawy o Policji wynika z konieczności implementacji rozwiązań
prawnych określonych w decyzji ramowej 977 w zakresie dotyczącym problematyki
przetwarzania danych osobowych. Za potrzebą wprowadzenia zmian do ustawy o Policji
w zakresie postanowień decyzji ramowej 977 przemawia zarówno zakres przedmiotowo –
podmiotowy, jak również kompleksowość regulacji zagadnień przetwarzania danych
osobowych przez właściwe do prowadzenia współpracy policyjnej organy ścigania państw
35