Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich

Warszawa, 28 lipca 2011 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-64(4)/11

Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej





Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
senackiego projektu ustawy


- o zmianie ustawy o postępowaniu w
sprawach nieletnich (druk nr 4171).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk

Stanowisko Rządu
wobec senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy
o postępowaniu w sprawach nieletnich
(druk sejmowy nr 4171)


Projekt ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, objęty
drukiem sejmowym nr 4171, przewiduje zakresowo wąskie, lecz istotne

z uwagi na specjalistyczny przedmiot regulacji, zmiany pozwalające na podniesienie
sprawności postępowania w sprawach nieletnich oraz poprawę efektywności
stosowanych względem nieletnich środków wychowawczych na etapie postępowania
wykonawczego.
Projektodawcy zakładają nowelizację ustawy z dnia 26 października 1982 r.
o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 z późn. zm.)
poprzez zmianę art. 25 i art. 40 § 7, oraz rozszerzenie zakresu obecnej regulacji
poprzez dodanie nowych przepisów art. 40a, art. 70a-70e oraz art. 90a-90c.
Norma art. 25 § 1 wskazanej ustawy określa podmioty uprawnione do
wydawania kompleksowych opinii dotyczących nieletniego. Zgodnie z obecnym
brzmieniem tego przepisu do wydawania takich opinii uprawnione są jedynie rodzinne
ośrodki diagnostyczno - konsultacyjne lub inne specjalistyczne placówki. Powoduje to
niejednokrotnie długie oczekiwanie na uzyskanie opinii. Projektowana zmiana
art. 25 § 1 ustawy rozszerza krąg podmiotów uprawnionych do wydawania takich
opinii. Jej wejście w życie umożliwi sądowi zlecanie opinii biegłemu lub biegłym
obok rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych albo innych podmiotów
opiniujących w sprawach rodzinnych i nieletnich. Zawarta w projekcie propozycja
zmiany omawianego przepisu w sposób bezpośredni wpłynie na skrócenie czasu
oczekiwania na uzyskanie opinii, a w konsekwencji spowoduje usprawnienie w tym
zakresie postępowania w sprawach nieletnich.

2
Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 25 § 2 ustawy uzyskanie wskazanej wyżej
kompleksowej opinii o nieletnim jest obligatoryjne przed wydaniem orzeczenia
o umieszczeniu nieletniego w młodzieżowym ośrodku wychowawczym,
młodzieżowym ośrodku socjoterapii, publicznym zakładzie opieki zdrowotnej, domu
pomocy społecznej albo zakładzie poprawczym. Proponowana zmiana polega na
dopuszczeniu w takim przypadku wykorzystania opinii sporządzonej
w innej sprawie w okresie 6 miesięcy poprzedzających wszczęcie postępowania
wyjaśniającego. Uzyskanie nowej opinii okazuje się bowiem niejednokrotnie zbędne
w odniesieniu do tych nieletnich, którzy takiej diagnozie zostali już poddani, a wnioski
biegłych zachowują aktualność. Zniesienie bezwzględnego wymogu przeprowadzenia
ponownego badania przyczyni się do podniesienia sprawności postępowania oraz
zmniejszenia jego kosztów.
Przepisy art. 40 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich wskazują
przesłanki i określają zasady zatrzymania nieletniego w policyjnej izbie dziecka.
Projektowana zmiana art. 40 § 7 usuwa lukę występującą obecnie, dając podstawę do
zatrzymania w policyjnych izbach dziecka, obok uciekinierów ze schronisk dla
nieletnich i zakładów poprawczych, także nieletnich, którzy samowolnie oddalili się
z młodzieżowych ośrodków wychowawczych i młodzieżowych ośrodków socjoterapii.
Proponowana regulacja wychodzi tym samym naprzeciw praktycznym
trudnościom, wynikającym z braku procedur postępowania w stosunku do tych
nieletnich, którzy samowolnie opuścili młodzieżowy ośrodek wychowawczy lub
młodzieżowy ośrodek socjoterapii.
Dodany art. 40a reguluje szczegółowo podstawy prawne i tryb zatrzymania
nieletnich w policyjnych izbach dziecka w zakresie obecnie nieunormowanym.
Proponowane zmiany pozwolą na umieszczanie w policyjnej izbie dziecka nieletnich
w najbardziej typowych sytuacjach, wpływających na tok postępowania w sprawie
nieletniego, których wyeliminowanie, ze względu na możliwość ograniczonego
w czasie zatrzymania nieletniego w policyjnej izbie dziecka, jest pożądane z punktu
widzenia sprawności postępowania. Jednocześnie projektowane przepisy przewidują
w § 2 art. 40a gwarancję nienadużywania tego rodzaju możliwości przez
wprowadzenie trybu kontroli sądowej. Zarządzenie sądu stanowi dla kierownika

3
policyjnej izby dziecka podstawę zwolnienia nieletniego z policyjnej izby dziecka.
Przyjęte przez projektodawców rozwiązanie zapewnia kontrolę legalności i zasadności
czynności Policji w tym zakresie.
Z kolei postanowienie sądu w przedmiocie umieszczenia nieletniego

w policyjnej izbie dziecka na czas niezbędny do wykonania czynności, lecz
nieprzekraczający 48 godzin, podlega zaskarżeniu na zasadach ogólnych.
Proponowane regulacje dotyczące umieszczenia nieletniego w policyjnej izbie
dziecka odpowiadają standardom konstytucyjnym oraz wynikającym z norm prawa
międzynarodowego, w szczególności Konwencji o ochronie praw człowieka
i podstawowych wolności (Dz. U. z 1993, Nr 61, poz. 284, z późn. zm.) i Konwencji
o prawach dziecka (Dz. U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526, z późn. zm.).
Projekt przewiduje również nowe, szczegółowe regulacje dotyczące kuratorów
sądowych, zawarte w projektowanych art. 70a-70e.
Nadzór kuratora jest szczególnie istotnym środkiem wychowawczym
stosowanym wobec nieletnich, natomiast w obecnym stanie prawnym sposób
wykonywania tego środka, w tym prawa i obowiązki kuratora w toku postępowania, są
uregulowane w bardzo wąskim zakresie. Proponowane rozwiązania zmierzają do
precyzyjnego określenia zadań kuratorskiej służby sądowej w toku postępowania,
jednocześnie spełniając funkcję gwarancyjną dla ochrony praw nieletnich.
Projekt przewiduje także możliwość aktywnego włączenia w ten proces innych
niż państwowe podmiotów: organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej,
a także zakładu pracy lub osoby godnej zaufania (art. 70c).

Projektowana ustawa przewiduje również wprowadzenie przepisów
dotyczących hosteli (art. 90a-90c). Instytucja ta nie jest obecnie uregulowana
w przepisach rangi ustawowej. Wprowadzenie ustawowej regulacji tej materii
niewątpliwie służy zapewnieniu prawidłowego funkcjonowania i rozwoju hosteli.
Projektowany
przepis
art.
90a § 1 wprowadza podstawę do umieszczania
nieletnich w hostelach, wypełniając istniejącą lukę w tym zakresie oraz określając
niezbędne wymogi do objęcia nieletniego grupą hostelową. Wynika z niego,
iż dyrektor zakładu poprawczego może umieścić nieletniego na czas określony
w hostelu, jeżeli jest to uzasadnione prowadzonym procesem usamodzielniania się

4
wychowanka lub przygotowaniem do zwolnienia go z zakładu, a nieletni w czasie
pobytu w hostelu podejmie pracę bądź naukę.

W projektowanym art. 90a § 2 przewidziana została ponadto możliwość
umieszczenia nieletniego w tzw. hostelu społecznym, co wiąże się z planowanym
włączeniem w proces wychowawczy nieletnich podmiotów pozarządowych
specjalizujących się w społecznej readaptacji nieletnich.
Rozwiązanie to zasługuje na poparcie, bowiem doprowadzi do wyraźnego
wyodrębnienia grupy hostelowej ze struktur zakładu poprawczego, co sprzyjać
powinno integracji zawodowej i społecznej objętych tą grupą nieletnich.

Kolejne przepisy (projektowany art. 90b) regulują kwestie dotyczące pobytu
nieletnich w hostelach oraz zasad jego finansowania.
Projekt wprowadza także art. 90c, który określa skutki zachowań nieletnich,
polegających na ucieczkach lub samowolnym przedłużaniu przepustek i urlopów.
Obok możliwości stosowania wobec nieletnich odmawiających udziału w ofercie
resocjalizacyjnej zakładu poprawczego środków dyscyplinarnych i regulaminowych,
przewidziano zakaz umieszczania ich w grupie hostelowej lub poza zakładem na
podstawie art. 90 ustawy w okresie kolejnych 6 miesięcy od dnia ponownego
umieszczenia w zakładzie.
Projektowaną nowelizację ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich uznać
należy za potrzebną, a proponowane w projekcie rozwiązania za legislacyjnie
prawidłowe i realizujące cele opiniowanego projektu.
Nie jest obecnie możliwe dokonanie szczegółowych szacunków kosztów
wejścia w życie projektowanych przepisów. Zasadne wydaje się twierdzenie, że
wdrożenie projektowanych rozwiązań nie będzie angażowało dodatkowych środków
budżetu państwa ponad środki dotychczas ponoszone przez budżet państwa na
realizację zadań związanych z wykonywaniem ustawy o postępowaniu w sprawach
nieletnich, a w konsekwencji nie będzie generowało kosztów wymagających
dodatkowego finansowania. Nie można wprawdzie wykluczyć, że projektowane
rozwiązania będą skutkować koniecznością poniesienia określonych wydatków, na
przykład związanych z zakupem urządzeń służących zbadaniu obecności
w organizmie nieletniego alkoholu lub środka odurzającego, jednak wydatki te nie