Rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych

1) deficyt FUS wyniósł ok. 44 mld zł, do czego należałoby doliczyć koszt refundacji
składki przekazywanej do OFE (ok. 23 mld zł), łącznie ok. 67 mld zł,
2) koszt finansowania emerytur mundurowych wyniósł ok. 13 mld zł – choć z założenia
jest to system zaopatrzeniowy i finansowany z budżetu,
3) deficyt KRUS (Funduszu Emerytalno-Rentowego) wynosi ok. 13 mld zł.

Wyżej opisane zagrożenia wynikające z narastania długu publicznego wymagają podjęcia
działań obniżających koszty reformy emerytalnej. Celem tych działań jest taka modyfikacja
obecnych rozwiązań, która zmniejszyłaby potrzeby pożyczkowe Skarbu Państwa, przy
założeniu jak najmniejszej ingerencji w obecny model systemu emerytalnego oparty o dwie
części, z istotną rolą części kapitałowej.
Proponowane zmiany
Podstawowym celem proponowanych zmian jest ograniczenie tempa przyrostu państwowego
długu publicznego przez zmniejszenie kosztów wprowadzenia II filara kapitałowego przy
jednoczesnym zachowaniu neutralności tego rozwiązania dla wysokości emerytur

z obowiązkowej części systemu emerytalnego oraz stymulowanie wzrostu poziomu
oszczędności emerytalnych, a tym samym i całkowitych stóp zastąpienia. Cele te będą
realizowane przez przesunięcie części składki emerytalnej na nowo utworzone specjalne
subkonto prowadzone przez ZUS (zachowujące integralność II filaru), zmiany limitów
inwestycyjnych OFE (a na dalszym etapie także zmiany w polityce inwestycyjnej OFE) oraz
wprowadzenie zachęt podatkowych do dodatkowego oszczędzania na emeryturę.
W celu osiągnięcia wyżej wymienionych założeń w przedkładanym projekcie ustawy
o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń
społecznych zmienia się następujące ustawy: ustawę z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks
rodzinny i opiekuńczy, ustawę z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn,
ustawę z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawę z dnia
28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, ustawę z dnia
29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, ustawę z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych, ustawę z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ustawę z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze
ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych, ustawę z dnia 22 maja
2003 r. o działalności ubezpieczeniowej, ustawę z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej,
3 
 
ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych, ustawę z dnia
20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych, ustawę z dnia 30 kwietnia
2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych, ustawę z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad
rynkiem finansowym, ustawę z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych, ustawę
z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej, ustawę z dnia 23 stycznia 2008 r.
o przenoszeniu praw emerytalnych urzędników Wspólnot Europejskich, ustawę z dnia
19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych oraz ustawę z dnia 22 maja 2009 r.
o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych.
1. Zmniejszenie części składki przekazywanej do OFE

W ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych przewiduje się wprowadzenie podziału części
składki na ubezpieczenie emerytalne przez wskazanie, iż część składki na ubezpieczenie
emerytalne wydzielona na II filar będzie przekazywana do OFE (od 2017 r. – 3,5 %), a druga
część ewidencjonowana na subkoncie prowadzonym w ZUS w ramach konta ubezpieczonego
(od 2017 r. – 3,8 %). Zgodnie z przedkładanym projektem dojdzie do zmniejszenia części
składki przekazywanej do OFE. Mimo to zostanie zachowana integralność II filara, do
którego w dalszym ciągu będzie trafiać 7,3 % składki emerytalnej, zaś środki tam
gromadzone podlegać będą dziedziczeniu na zasadach analogicznych jak obecnie. W ramach
tej części składki 2,3 % będzie przekazywane w gotówce do OFE (w 2011 r.), zaś pozostała
część będzie zapisywana na indywidualnym subkoncie emerytalnym w ZUS. W kolejnych
latach część składki emerytalnej przekazywanej do OFE będzie się kształtować zgodnie
z wartościami przedstawionym w tabeli:

Harmonogram zmian proporcji przekazywania składki w ramach II filara
Część składki
Część składki trafiającej na
przekazywanej do OFE w
Rok
subkonto w ZUS (w % podstawy
gotówce (w % podstawy
wymiaru)
wymiaru)
2011
5,0
2,3
2012
5,0
2,3
2013
4,5
2,8
2014
4,2
3,1
2015
4,0
3,3
2016
4,0
3,3
2017 i później
3,8
3,5

4 
 
Docelowo 3,5 % składki emerytalnej będzie przekazywane do OFE, a więc blisko połowa
obecnej wysokości składki. Założenie takiej ścieżki zmiany części składki kierowanej do OFE
podyktowane jest troską o sytuację sektora finansów publicznych. W okresie zwiększonych
zagrożeń, w latach 2011 i 2012, nastąpi najgłębsze obniżenie poziomu składki do OFE, do
2,3 % podstawy wymiaru składki. W kolejnych latach, wraz z zakładaną poprawą sytuacji
finansów publicznych, część składki kierowana do OFE będzie podnoszona do docelowego
poziomu 3,5 % podstawy wymiaru.
W związku z powyższym, w ramach konta ubezpieczonego prowadzonego w ZUS będzie
prowadzone subkonto, na którym będą ewidencjonowane informacje o zwaloryzowanej
wysokości wpłaconych składek wraz z wyegzekwowanymi od tych składek odsetkami za
zwłokę.
Zewidencjonowanie składek na subkoncie będzie następowało niezwłocznie, nie później
jednak niż w ciągu 15 dni roboczych, licząc od otrzymania składki opłaconej przy użyciu
dokumentów płatniczych, raportów miesięcznych i deklaracji. rodki te będą tworzyły
składową wypłat emerytur. Stan subkonta będzie pomniejszany o kwoty wypłaconych
okresowych emerytur kapitałowych, w części obliczonej od podstawy, którą stanowiły
zwaloryzowane składki i odsetki za zwłokę zewidencjonowane na tym subkoncie.
Pomniejszenie będzie dokonywane na dzień wypłacenia tych emerytur. Na subkoncie będą
ewidencjonowane także informacje o wysokości należnych i wpłaconych składek, o których
mowa w art. 22 ust. 3 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Jednocześnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypełniać będzie wszelkie obowiązki
informacyjne związane z zapewnieniem ubezpieczonym aktualnej wiedzy na temat stanu ich
kont.
rodki gromadzone na subkoncie w ZUS w ramach II filara będą waloryzowane (rocznie lub
kwartalnie – dla tych, którzy nabyli uprawnienia w trakcie roku) według średniego
nominalnego wzrostu PKB z ubiegłych 5 lat (z zastrzeżeniem nieujemności stopy
waloryzacji). Termin waloryzacji składek na subkoncie będzie zbieżny z terminem
waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego.
Ten sposób waloryzacji zapewni w długim terminie podobny zwrot ze środków
gromadzonych na subkoncie w ZUS do zwrotu z obligacyjnej części OFE. Można bowiem
5 
 
oczekiwać, że długookresowo zwrot z obligacji i nominalne tempo wzrostu PKB będą do
siebie zbliżone.
W krótkim terminie, w okresie konwergencji polskiej gospodarki do poziomu rozwiniętych
gospodarek Unii Europejskiej, należy spodziewać się, że wzrost PKB znacznie przekroczy
oprocentowanie obligacji. Na te procesy może także wpłynąć spadek ryzyka inwestycyjnego
w Polsce po wprowadzeniu euro.
Przyjęcie wzrostu PKB jako wskaźnika waloryzacji części II filara prowadzonej przez ZUS
może zatem pozwolić na osiągnięcie wyższych stóp zwrotu w porównaniu ze scenariuszem,
w którym środki te inwestowane byłyby przez OFE w dłużne papiery wartościowe.
Poniższy wykres przedstawia średnią rentowność obligacji oraz średnią kroczącą (z ostatnich
5 lat) nominalnego wzrostu PKB w latach 2002 – 2009 (w %).

ródło: Opracowanie na podstawie danych GUS i MF.
Jak widać na wykresie, średnia krocząca z nominalnego wzrostu PKB była w ostatnich latach
wyższa niż rentowność obligacji. Równocześnie w 2011 r. wskaźnik waloryzacji oparty
o nominalny wzrost PKB wyniósłby ok. 7,5 %, podczas gdy oparty o rentowność obligacji
4,85 %.
                                                           
6)  rednia rentowność skarbowych papierów wartościowych na przetargach w 2010 r.  
6 
 
Równocześnie przewiduje się, że w latach 2010 – 2060 średnia krocząca (z ostatnich 5 lat)
nominalnego wzrostu PKB będzie wyższa lub równa średniej rentowności obligacji (w %).

ródło: prognoza MF.

W celu zachowania integralności II filara, w nowelizacji ustawy o emeryturach
kapitałowych proponuje się, aby do wyliczenia emerytury kapitałowej (okresowej emerytury
kapitałowej i dożywotniej emerytury kapitałowej) były brane pod uwagę środki zgromadzone
w otwartych funduszach emerytalnych oraz środki zewidencjonowane na subkoncie.
Emerytura kapitałowa w części pochodzącej ze środków:
1) zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych – byłaby finansowana z tych
środków,
2) zewidencjonowanych na subkoncie – byłaby finansowana z przychodów Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych.

Należy podkreślić, że w dalszym ciągu całość obowiązkowego systemu emerytalnego objęta
będzie państwową gwarancją emerytury minimalnej. W przypadku gdy ubezpieczony uzyska
                                                           
7) Przyjęto, że rentowność obligacji do 2020 r. będzie równa średniej arytmetycznej implikowanych stóp forward
dla okresów 2-, 5- i 10-letnich. Od 2021 r. do 2030 r. stopy procentowe są średnią ważoną stóp rynkowych oraz
nominalnego wzrostu PKB powiększonego o marżę między benchmarkiem 5-letnim a rocznym dla EUR
z ostatnich 10 lat (odzwierciedlenie nachylenia krzywej dochodowości). Od 2031 r. przyjęto, że rentowność
obligacji będzie się równała stopie wzrostu nominalnego PKB (szacunki i założenia MF). 
7