Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo atomowe oraz o zmianie niektórych innych ustaw

opinii wydanych przez autoryzowane przez Prezesa PAA laboratoria i organizacje eksperckie
(w przypadku kontroli elektrowni jądrowych) oraz biegłych, ekspertów lub laboratoria
(w przypadku kontroli innych jednostek organizacyjnych) powinna ponosić kontrolowana
jednostka organizacyjna.
Projektowany art. 67e ustawy – Prawo atomowe zawiera zmodyfikowane
i rozbudowane przepisy dotyczące protokołowania czynności kontrolnych, które w obecnym
stanie prawnym ograniczone są do wskazania osób sporządzających i podpisujących protokół
z kontroli (art. 67 ust. 3 ustawy – Prawo atomowe). Jako osobę obowiązaną do sporządzenia
protokołu kontroli z dokonanych czynności wskazuje się inspektora dozoru jądrowego, co jest
określeniem bardziej precyzyjnym od obecnie stosowanego („osoba przeprowadzająca
kontrolę”). Wprowadzono także otwartą listę zawartości protokołu oraz określono załączniki
do protokołu, co ma na celu zapobieganie dowolności treści zamieszczanych w tych
dokumentach i pozwoli na dokonanie właściwej oceny wyników kontroli.
Oprócz inspektora dozoru jądrowego przeprowadzającego kontrolę oraz kierownika
kontrolowanej jednostki, jak to jest przewidziane w dotychczas obowiązującym art. 67 ust. 3
ustawy – Prawo atomowe, protokół kontroli będzie podpisywać osoba upoważniona przez
kierownika kontrolowanej jednostki do reprezentowania go przy dokonywaniu czynności
kontrolnych, jeżeli faktycznie była obecna przy dokonywaniu tych czynności. Wynika
to z faktu wykonywania przez tę osobę w postępowaniu kontrolnym funkcji pełnomocnika
kierownika jednostki.
Zgodnie z projektowanymi przepisami protokół z kontroli będzie sporządzany
w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, z których jeden będzie przekazywany
kierownikowi kontrolowanej jednostki organizacyjnej.

Projektowana ustawa wprowadza do ustawy – Prawo atomowe przepisy zapewniające
możliwość kwestionowania przez kierownika kontrolowanej jednostki organizacyjnej ustaleń
zawartych w protokole kontroli w postaci:
–
odmowy podpisania protokołu – jednakże w takim wypadku będzie
on musiał złożyć pisemne wyjaśnienie co do przyczyn odmowy;
inspektor dozoru jądrowego będzie musiał dokonać o tym wzmianki
w protokole kontroli,
–
złożenia, w terminie 7 dni od dnia doręczenia mu protokołu, pisemnych
zastrzeżeń lub wyjaśnień wraz ze stosownymi wnioskami
82 
dowodowymi.
Wprowadzono także procedurę rozpatrywania zgłoszonych zastrzeżeń przez
inspektora dozoru jądrowego, która w przypadku uwzględnienia zastrzeżeń może
doprowadzić do uzupełnienia protokołu z kontroli i przedstawienia go ponownie do podpisu.
W projektowanym art. 67e ust. 9 ustawy – Prawo atomowe określono także zasady
prostowania przez inspektora dozoru jądrowego oczywistych pomyłek pisarskich
lub rachunkowych, co w obecnym stanie prawnym nie jest uregulowane.

W związku z wprowadzeniem trzech typów inspekcji dozorowych w projektowanym
art. 67e ust. 10 zróżnicowano terminy sporządzania protokołów kontroli. Protokołu kontroli
ciągłej nie można sporządzać po zakończeniu kontroli, co wynika z istoty tego rodzaju
kontroli. Z tego powodu uznano, że w przypadku takiej kontroli protokół powinien być
sporządzany co do zasady nie rzadziej niż raz na miesiąc, a w przypadku stwierdzenia
nieprawidłowości – niezwłocznie po tym stwierdzeniu.
61.
Art. 1 pkt 35 projektu.
W obecnym stanie prawnym, zgodnie z art. 68 ustawy – Prawo atomowe w razie
stwierdzenia w czasie kontroli jakiegokolwiek zagrożenia bezpieczeństwa jądrowego
i ochrony radiologicznej, organy dozoru jądrowego wydają polecenia doraźne zawierające
nakazy lub zakazy określonych działań. Ustawa nie określa, jaką treść mogą mieć
te polecenia. Projektowana ustawa zmienia brzmienie art. 68 ustawy – Prawo atomowe w celu
doprecyzowania zawartych w nim postanowień. Zrezygnowano z posługiwania się pojęciem
„polecenia doraźne” oraz przesądzono, że określone nakazy lub zakazy mogą być wydane
tylko w razie stwierdzenia w czasie kontroli bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa
jądrowego i ochrony radiologicznej i tylko w celu usunięcia takiego zagrożenia. Lista takich
nakazów i zakazów obejmuje:
1) nakaz zmniejszenia mocy reaktora;
2) nakaz zawieszenia eksploatacji określonego obiektu jądrowego (taki środek
nadzorczy jest wymieniony w art. 5 ust. 3 d dyrektywy Rady 2009/71/Euratom);
3) nakaz wstrzymania instalowania określonych urządzeń;
4) nakaz wstrzymania pracy z określonym źródłem promieniowania jonizującego;
5) zakaz wykonywania określonych prac lub czynności.
Wyliczenie to nie wyczerpuje jednak wszystkich możliwych nakazów i zakazów,
83 
stanowi jedynie wskazówkę dla organów dozoru jądrowego, które mogą wydać inne
polecenia, w zależności od sytuacji.
62.
Art. 1 pkt 36 projektu.
W projektowanym art. 68a ustawy – Prawo atomowe wprowadzono możliwość
zareagowania na stwierdzone w czasie kontroli okoliczności, które nie stanowią naruszenia
wymagań bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej określonych w przepisach
prawa czy w zezwoleniu, ale mają negatywny wpływ na bezpieczeństwo jądrowe lub ochronę
radiologiczną. W takim wypadku inspektor dozoru jądrowego będzie mógł wydać zalecenie
mające na celu poprawę stanu bezpieczeństwa jądrowego lub ochrony radiologicznej
w kontrolowanej jednostce organizacyjnej. Będzie to instrument o charakterze niewiążącym,
zatem niewykonanie zaleceń przez kierownika kontrolowanej jednostki organizacyjnej
nie będzie pociągać za sobą żadnych sankcji.
W projektowanym art. 68b ust. 1 ustawy – Prawo atomowe uregulowano wydawanie
przez Głównego Inspektora Dozoru Jądrowego decyzji nakazującej usunięcie w określonym
terminie nieprawidłowości stwierdzonych w protokole z przeprowadzonej kontroli
(dotychczasowy art. 67 ust. 4 ustawy – Prawo atomowe). Przesłanką wydania tej decyzji
będzie stwierdzenie stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z warunkami określonymi
w zezwoleniu lub przepisami regulującymi działalność objętą zezwoleniem. Obecnie taką
przesłanką jest stwierdzenie naruszenia przepisów o bezpieczeństwie jądrowym i ochronie
radiologicznej, w szczególności brak zezwolenia lub odstępstwo od określonych w nim
wymagań i warunków. Nowe określenie podstawy wydawania decyzji jest bardziej
precyzyjne. W przepisie tym określono również przykładowe nakazy, jakie taka decyzja może
zawierać, takie jak:
1) nakaz przeprowadzenia przeglądu technicznego lub testów obiektu jądrowego lub
jego części w
przypadku konieczności sprawdzenia spełniania przez nie
warunków bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej;,
2) nakaz wprowadzenia działań zapobiegawczych mających na celu redukcję
narażenia oraz prowadzenia ich monitoringu;,
3) nakaz wstrzymania prowadzenia działalności z określonymi materiałami
jądrowymi,
źródłami promieniowania jonizującego, odpadami
promieniotwórczymi lub wypalonym paliwem jądrowym.
Projektowany przepis pozwoli na implementowanie przepisu art. 5 ust. 3 lit. d
dyrektywy 2009/71/Euratom.
84 
Projektowany art. 68b ust. 2 ustawy – Prawo atomowe nakłada na kierownika
jednostki, do której skierowano decyzję, obowiązek zawiadomienia, w wyznaczonym
terminie, Prezesa PAA o sposobie usunięcia nieprawidłowości. Jest to środek dyscyplinujący,
jak również podstawa do podjęcia ewentualnych dalszych kroków przez organy dozoru
jądrowego.
Zgodnie z projektowanym art. 68c ustawy – Prawo atomowe treść decyzji
nadzorczych organów dozoru jądrowego, o których mowa w art. 68 i 68b tej ustawy, Prezes
PAA będzie niezwłocznie umieszczał w Biuletynie Informacji Publicznej na stronach
podmiotowych Prezesa Agencji. Ogłoszeniu nie będą podlegać informacje dotyczące ochrony
fizycznej, zabezpieczeń materiałów jądrowych, a także informacje stanowiące tajemnicę
przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Przepis ten
implementuje art. 8 Dyrektywy 2009/71/Euratom.
63.
Art. 1 pkt 37 projektu.
Nowe brzmienie zostało nadane art. 69 ustawy – Prawo atomowe w celu odmiennego
niż w aktualnym stanie prawnym uregulowania kwestii wystąpienia pokontrolnego. Obecnie
wystąpienie pokontrolne może być skierowane do kierownika kontrolowanej jednostki
organizacyjnej lub kierownika jednostki nadrzędnej tylko przez Prezesa PAA, w razie
stwierdzenia w czasie kontroli nieprawidłowości mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo
jądrowe i ochronę radiologiczną. Kierownik jednostki organizacyjnej, do którego zostało
skierowane wystąpienie pokontrolne, jest obowiązany zawiadomić Prezesa PAA, w terminie
30 dni od
dnia otrzymania tego wystąpienia, o terminie i sposobie usunięcia
nieprawidłowości. Sformułowanie to nie jest wystarczająco precyzyjne. Powstają
wątpliwości, czy uchybienia powinny być usunięte w tym trzydziestodniowym terminie, czy
też wystarczy, że w tym terminie zostanie wybrana koncepcja usunięcia nieprawidłowości,
która może być zrealizowana już po jego upływie. Po wejściu w życie projektowanej ustawy
uprawnienie do kierowania wystąpień pokontrolnych będzie przysługiwało także Głównemu
Inspektorowi Dozoru Jądrowego jako organu naczelnego dozoru jądrowego. Podstawą do
podjęcia tego kroku powinny być ustalenia protokołu kontroli stwierdzającego wystąpienie
uchybień innych niż uzasadniające wydanie decyzji nakazującej usunięcie nieprawidłowości.
Określanie w wystąpieniu pokontrolnym terminu do usunięcia uchybień zostało przewidziane
w celu nadania wystąpieniu pokontrolnemu bardziej dyscyplinującego charakteru. Kierownik
kontrolowanej jednostki organizacyjnej będzie miał obowiązek usunięcia uchybień
we wskazanym terminie. Termin ten może być różny w zależności od okoliczności, zatem
85 
zrezygnowano z określenia jego długości w ustawie, pozostawiając to do uznania właściwego
organu dozoru jądrowego. Kierownik kontrolowanej jednostki organizacyjnej będzie musiał
poinformować o usunięciu uchybień Prezesa PAA lub
Głównego Inspektora Dozoru
Jądrowego niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia ich usunięcia.
64.
Art. 1 pkt 38 projektu.
W projektowanych art. 69a i 69b ustawy – Prawo atomowe wprowadzono obowiązek
prowadzenia i przechowywania przez kontrolowaną jednostkę organizacyjną w swojej
siedzibie książki kontroli, jak również upoważnień i protokołów kontroli. Rozwiązanie
to zostało oparte na analogicznych postanowieniach ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej dotyczących kontroli przedsiębiorcy. Odrębne uregulowanie tej kwestii
w ustawie – Prawo atomowe jest potrzebne ze względu na projektowane uniezależnienie
kontroli i nadzoru prowadzonych na podstawie tej ustawy od przepisów ustawy o swobodzie
działalności gospodarczej.
65.
Art. 1 pkt 39 projektu.
Projektowane uchylenie art. 70 ust. 2 ustawy – Prawo atomowe jest spowodowane
potrzebą zapewnienia prowadzenia ściślejszej i bardziej efektywnej kontroli działalności
związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące. Ograniczenia działalności kontrolnej
organów dozoru jądrowego wynikające z przepisów rozdziału 5 ustawy o swobodzie
działalności gospodarczej, w szczególności obowiązek uprzedniego zawiadomienia
o zamiarze przeprowadzenia kontroli, zasada ograniczenia ilości równoczesnych kontroli,
czy też ograniczenie czasu trwania wszystkich kontroli w ciągu roku u jednego
przedsiębiorcy, mogą powodować pogorszenie stanu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony
radiologicznej, co jest niedopuszczalne w świetle art. 1 dyrektywy Rady 2009/71/Euratom.
Już w 2009 r., pierwszym roku obowiązywania art. 70 ust. 2 ustawy – Prawo
atomowe, zaobserwowano wzrost o ¼ liczby przekroczeń dawek granicznych
promieniowania jonizującego otrzymanych przez pracowników pracujących w warunkach
narażenia, co może być związane z zaniedbywaniem obowiązków w zakresie ochrony
radiologicznej w jednostkach organizacyjnych, spowodowane tym, że kierownicy
tych jednostek nie muszą się obawiać niezapowiedzianych kontroli, a także ukrywaniem
uchybień przed zapowiedzianą kontrolą prowadzoną przez organy dozoru jądrowego.
Jednocześnie w związku z koniecznością każdorazowego informowania o zamiarze
przeprowadzenia kontroli z odpowiednim wyprzedzeniem czasowym spadła liczba kontroli.
Zamiast stosowania do kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy zasady
86