Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo atomowe oraz o zmianie niektórych innych ustaw

organizacyjnej prowadzącej działalność polegającą na budowie, rozruchu, eksploatacji
lub likwidacji obiektu jądrowego oraz zatwierdzania go przez Prezesa PAA wprowadzono
na wzór rozwiązań zastosowanych w art. 41 ust. 2 ustawy – Prawo atomowe. Dodatkowo
przyznano Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego kompetencję do opiniowania
tego systemu, również ze względu na zapobieganie terroryzmowi i proliferacji materiałów
jądrowych.
43.
Art. 1 pkt 23 projektu.
Projektowany art. 42a ust. 1 ustawy – Prawo atomowe odpowiada swoim brzmieniem
dotychczasowemu art. 34 ust. 2 ustawy – Prawo atomowe, a przeniesienie tej regulacji
do rozdziału 4a ustawy wynika z rozwiązań systematyzacyjnych ustawy – Prawo atomowe.
W projektowanym art. 42a ust. 2 art. 42a ustawy – Prawo atomowe proponuje się
fakultatywne upoważnienie dla Rady Ministrów do określenia w drodze rozporządzenia
dodatkowych wymagań, jakim powinna odpowiadać ochrona budynków i urządzeń nie
wchodzących w skład obiektu jądrowego, których uszkodzenie lub zakłócenie pracy mogłoby
spowodować skutki istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony
radiologicznej. W przypadku zaistnienia w przyszłości takiej potrzeby Rada Ministrów będzie
mogła wprowadzić w zakresie ochrony takich budynków i urządzeń dalej idące wymagania
niż wynikające z ustawy o ochronie osób i mienia.
44.
Art. 1 pkt 24 projektu.
Z uwagi na specyfikę głębokich składowisk odpadów promieniotwórczych,
do budowy i eksploatacji których stosuje się przepisy ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. – Prawo
geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947, z późn. zm.) dotyczące
składowania odpadów w górotworze, w projektowanym art. 53 ust. 1a ustawy – Prawo
atomowe zamieszczono regulację zawartą obecnie w § 43 rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa
jądrowego (Dz. U. Nr 230, poz. 1925), stanowiącą, iż do budowy i eksploatacji składowiska
głębokiego odpadów promieniotwórczych stosuje się przepisy prawa geologicznego
i górniczego dotyczące składowania odpadów w górotworze doprecyzowując odesłanie w tym
zakresie do przepisów dotyczących podziemnych składowisk odpadów niebezpiecznych.
W związku z tym przedmiotowy projekt ustawy dokonuje także odpowiednich zmian
w ustawie – Prawo geologiczne i górnicze. Propozycje te zapewnią wewnętrzną spójność
systemu prawa.
45.
Art. 1 pkt 25 projektu.
67 
Zgodnie z projektowanym art. 55a ust. 1 ustawy – Prawo atomowe wybór z punktu
widzenia bezpieczeństwa lokalizacji składowiska odpadów promieniotwórczych powinna
poprzedzać, dla rozpatrywanych obszarów lokalizacji, ocena spełniania wymagań
lokalizacyjnych określonych w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 55
ustawy – Prawo atomowe, przeprowadzana przez inwestora na podstawie własnych badań
i
pomiarów terenu przeznaczonego pod lokalizację składowiska odpadów
promieniotwórczych. Wyniki oceny terenu przeznaczonego pod lokalizację składowiska
odpadów promieniotwórczych inwestor powinien opracowywać w formie raportu
lokalizacyjnego. Raport lokalizacyjny będzie podlegał ocenie Prezesa PAA przeprowadzanej
w toku postępowania o wydanie zezwolenia na budowę składowiska odpadów
promieniotwórczych (projektowany art. 55a ust. 1 ustawy – Prawo atomowe). Podobnie jak
w przypadku obiektu jądrowego, inwestor składowiska odpadów promieniotwórczych będzie
miał możliwość wystąpienia do Prezesa PAA z wnioskiem o wydanie wyprzedzającej opinii
odnośnie planowanej lokalizacji składowiska odpadów promieniotwórczych. Wniosek
o wydanie tej opinii powinien zawierać wymienione w projektowanym art. 55a ust. 4 ustawy
– Prawo atomowe dane niezbędne do zidentyfikowania inwestora, rodzaju składowiska
odpadów promieniotwórczych, którego dotyczy wniosek oraz terenu, na którym ma on być
zlokalizowany. Do wniosku o wydanie wyprzedzającej opinii inwestor powinien dołączyć
raport lokalizacyjny. Proponuje się, aby Prezes PAA wydawał tę opinię w terminie 3 miesięcy
od dnia złożenia wniosku.
Omówione powyżej zmiany ustawy – Prawo atomowe w zakresie składowania
odpadów promieniotwórczych nie są bezpośrednio związane z problematyką bezpieczeństwa
jądrowego obiektów jądrowych. Dyrektywa Rady 2009/71/Euratom w punkcie 12 preambuły
wyraźnie jednak podkreśla, iż mimo tego, że dyrektywa ta dotyczy przede wszystkim
bezpieczeństwa jądrowego obiektów jądrowych, ważne jest również zapewnienie bezpiecznej
gospodarki wypalonym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi,
w tym w obiektach do ich przechowywania i składowania.
46.
Art. 1 pkt 26 projektu.
Obowiązująca ustawa – Prawo atomowe nie formułuje zakazu przywozu na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej w celu składowania odpadów promieniotwórczych pochodzących
z zagranicy. Ustawa ta określa jednak bardzo restrykcyjne przesłanki udzielania przez Prezesa
PAA odpowiednio zezwolenia albo zgody na taki przywóz, w praktyce wykluczające
w aktualnych realiach możliwość uzyskania takiego zezwolenia albo zgody, z uwagi na brak
68 
możliwości technicznych i
organizacyjnych składowania w Polsce odpadów
promieniotwórczych pochodzących z zagranicy bez uszczerbku dla możliwości składowania
odpadów promieniotwórczych powstałych w Polsce (art. 62c ust. 2 pkt 4 ustawy – Prawo
atomowe). Zgodnie z obowiązującą ustawą – Prawo atomowe jedynym podmiotem
uprawnionym do prowadzenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalności
w zakresie składowania odpadów promieniotwórczych jest państwowe przedsiębiorstwo
użyteczności publicznej Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych (ZUOP).
ZUOP eksploatuje jedyne w Polsce składowisko odpadów promieniotwórczych w Różanie,
którego możliwości eksploatacyjne wyczerpują się. W przyszłości konieczne będzie zatem
zbudowanie w Polsce nowego składowiska odpadów promieniotwórczych. Po ewentualnym
zbudowaniu w Polsce nowego składowiska mogą powstać techniczne i organizacyjne
możliwości składowania w nim odpadów promieniotwórczych pochodzących z zagranicy
bez uszczerbku dla możliwości składowania odpadów promieniotwórczych powstałych
w Polsce, wobec czego mogłaby odpaść jedna z przesłanek odmowy wydania przez Prezesa
PAA zezwolenia lub zgody na przywóz do Rzeczypospolitej Polskiej z zagranicy odpadów
promieniotwórczych w celu składowania (brak technicznych lub organizacyjnych możliwości
składowania).
Dlatego istnieje konieczność wprowadzenia w zmienianym przedmiotowym
projektem ustawy art. 62e ust. 2 ustawy – Prawo atomowe ustawowego zakazu sprowadzania
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu składowania odpadów promieniotwórczych
powstałych za granicą. Zakaz taki funkcjonuje w większości państwa europejskich, między
innymi we Francji, Finlandii, Czechach i ma istotne znaczenie społeczne. Zakaz ten oparty
jest na powszechnie przyjętym w
świecie założeniu, iż za gospodarkę odpadami
promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym, w tym za ich składowanie powinno
odpowiadać państwo, na terenie którego zostały one wytworzone. Istnieje więc potrzeba
ustawowego zagwarantowania, że Rzeczpospolita Polska nie stanie się docelowym miejscem
przeznaczenia dla odpadów promieniotwórczych powstałych za granicą.
Wprowadzenie projektowanego zakazu będzie zgodne z przepisami dyrektywy Rady
2006/117/EURATOM z dnia 20 listopada 2006 r. w sprawie nadzoru i kontroli
nad przemieszczaniem odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego.
Zgodnie z pkt 7 preambuły do dyrektywy 2006/117/Euratom żaden przepis przedmiotowej
dyrektywy nie powinien oznaczać, że państwo członkowskie przeznaczenia ma obowiązek
przyjmować przemieszczane odpady promieniotwórcze i wypalone paliwo jądrowe
69 
przeznaczone do końcowego przetwarzania lub składowania, z wyjątkiem przemieszczeń
zwrotnych. Projektowane rozszerzenie zakazu wynikającego z art. 62e ust. 2 ustawy – Prawo
atomowe nie narusza więc postanowień dyrektywy 2006/117/Euratom.
47.
Art. 1 pkt 27 projektu.
W art. 62i ustawy – Prawo atomowe rozszerzono katalogu organów, które Prezes
Państwowej Agencji Atomistyki niezwłocznie informuje o wydaniu zezwolenia albo zgody
na transgraniczne przemieszczenie odpadów promieniotwórczych lub wypalonego paliwa
jądrowego oraz o podjęciu decyzji o przerwaniu transgranicznego przemieszczenia odpadów
promieniotwórczych lub wypalonego paliwa jądrowego w przypadku naruszenia warunków
jego przeprowadzenia określonych w przepisach prawa, zezwoleniu lub zgodzie o Szefa
Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Powody tej zmiany są analogiczne jak w przypadku
wprowadzenia projektowanego art. 5 pkt 15 ustawy – Prawo atomowe.


48.
Art. 1 pkt 28 – 40 (ogólnie).
Zgodnie z art. 4 ust. 1 lit. c oraz d dyrektywy Rady 2009/71/Euratom krajowe ramy
prawne, regulacyjne i organizacyjne bezpieczeństwa jądrowego obiektów jądrowych mają
określać zakres odpowiedzialności za przyjęcie systemu nadzoru nad bezpieczeństwem
jądrowym oraz za działania na rzecz egzekwowania przepisów. W Polsce takie przepisy
już istnieją – tej tematyki dotyczy rozdział 9 ustawy – Prawo atomowe, zatytułowany:
„Nadzór i kontrola w zakresie przestrzegania warunków bezpieczeństwa jądrowego i ochrony
radiologicznej”. Istnieje jednak potrzeba wprowadzenia zmian tych przepisów, podyktowana
zarówno koniecznością przygotowania się do wykonywania zadań wynikających z rozwoju
energetyki jądrowej w Polsce, jak i doświadczeniami wyniesionymi z dotychczasowej
działalności inspekcyjno-kontrolnej prowadzonej przez dozór jądrowy. Ulepszanie ram
krajowych w tym zakresie jest także obowiązkiem państw członkowskich wynikającym
z art. 4 ust. 2 dyrektywy Rady 2009/71/Euratom.
49.
Art. 1 pkt 28 lit. a projektu.
W zmienianym art. 64 ust. 1 pkt 3 ustawy – Prawo atomowe wprowadza się
dwustopniowy podział inspektorów dozoru jądrowego według kryterium zakresu
ich uprawnień kontrolnych na inspektorów I stopnia i inspektorów II stopnia. Klasyfikacja
ta nawiązuje z pewnymi modyfikacjami do obecnie stosowanego w rozporządzeniu Rady
70 
Ministrów z dnia 6 sierpnia 2002 r. w sprawie inspektorów dozoru jądrowego (Dz. U. Nr 137,
poz. 1154) podziału na:
–
inspektorów uprawnionych do sprawowania kontroli w jednostkach
wykonujących działalność w obiektach jądrowych, jednostkach
organizacyjnych zajmujących się wytwarzaniem i przerobem paliwa
jądrowego, przetwarzaniem odpadów promieniotwórczych,
przechowywaniem lub składowaniem odpadów promieniotwórczych
lub wypalonego paliwa jądrowego oraz transportem paliwa jądrowego
po odbyciu praktyki i zaliczeniu egzaminu kwalifikacyjnego stopnia
drugiego; obecnie będą to inspektorzy II stopnia (bez uprawnień
do kontroli jednostek zajmujących się transportem paliwa jądrowego),
oraz
–
inspektorów uprawnionych do sprawowania kontroli w innych
jednostkach organizacyjnych wykonujących działalność związaną
z narażeniem po odbyciu praktyki i zdaniu egzaminu stopnia
pierwszego; obecnie będą to inspektorzy I stopnia (z dodatkowymi
uprawnieniami do kontroli jednostek zajmujących się transportem
paliwa jądrowego).
Wprowadzenie tego podziału do tekstu ustawy – Prawo atomowe wynika z tego,
iż jest to materia, która nie powinna być regulowana w akcie rangi podstawowej.
Poza tym wprowadzana zmiana pozwoli na uproszczenie stosowanej terminologii.
50.
Art. 1 pkt 28 lit. b projektu.
Uchylenie art. 64 ust. 4 pkt 4 ustawy – Prawo atomowe jest konsekwencją rezygnacji
z obowiązku uzyskiwania zatwierdzenia programów szkoleń pracowników. Zmiana pkt 3
wynika ze zmiany brzmienia art. 68 ust. 1 ustawy – Prawo atomowe.
51.
Art. 1 pkt 28 lit. c projektu.
Uchylenie art. 64 ust. 5 i 6 ustawy – Prawo atomowe wiąże się z przeniesieniem treści
tych przepisów do nowego art. 65a tej ustawy.
52.
Art. 1 pkt 29 lit. a tiret pierwsze projektu.
Zmiana art. 65 ust. 1 pkt 3 ustawy – Prawo atomowe jest konsekwencją wprowadzenia
podziału inspektorów dozoru jądrowego na inspektorów I i II stopnia.
W art. 65 ust. 1 pkt 4 ustawy – Prawo atomowe przesądzono jednoznacznie,
71