Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo atomowe oraz o zmianie niektórych innych ustaw

dotyczące rozruchu i eksploatacji obiektów jądrowych. Są to kwestie o charakterze
technicznym, które powinny zostać opracowane na podstawie zaleceń Międzynarodowej
Agencji Energii Atomowej oraz Stowarzyszenia Zachodnioeuropejskich Organów Nadzoru
Instalacji Jądrowych.
37.
Art. 1 pkt 17 projektu.
Stworzenie ram prawnych regulujących bezpieczeństwo jądrowe obiektu na etapie
likwidacji jest konieczne w związku z art. 3 pkt 4 oraz art. 4 ust. 1 dyrektywy Rady
2009/71/Euratom. W związku z tym dla etapu likwidacji obiektu jądrowego proponuje się
zawrzeć w projektowanym art. 38a ustawy – Prawo atomowe zasadę, zgodnie z którą obiekt
likwiduje się w sposób zapewniający bezpieczeństwo jądrowe oraz ochronę radiologiczną
pracowników i ludności, zgodnie z wdrożonym w jednostce organizacyjnej zintegrowanym
systemem zarządzania. Naczelna zasada mówiąca o prowadzeniu likwidacji obiektu
jądrowego, w tym postępowania z odpadami promieniotwórczymi oraz wypalonym paliwem
jądrowym, w sposób uwzględniający bezpieczeństwo przyszłych pokoleń jest realizacją art. 1
pkt ii, art. 4 (pkt vi i vii) oraz art. 11 (pkt vi i vii) Wspólnej konwencji bezpieczeństwa
w postępowaniu z wypalonym paliwem jądrowym i bezpieczeństwa w
postępowaniu
z odpadami promieniotwórczymi.
W projektowanym art. 38b ust. 1 ustawy – Prawo atomowe wprowadzono obowiązek
opracowywania przez kierownika jednostki organizacyjnej ubiegającej się o wydanie
zezwolenia na działalność obejmującą obiekt jądrowy i przedstawiania Prezesowi PAA
do zatwierdzenia programu likwidacji obiektu jądrowego już na etapie składania wniosku
o wydanie zezwolenia na budowę, rozruch lub eksploatację obiektu jądrowego. Zgodnie
z wytycznymi Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej przedstawionymi w dokumencie
„Likwidacja elektrowni jądrowych i reaktorów badawczych” – wymogi MAEA WS-G-2.1
plany dotyczące strategii likwidacji obiektu jądrowego powinny być opracowywane
już
na
etapie budowy obiektu, a następnie systematycznie aktualizowane w trakcie
eksploatacji obiektu. W projektowanym art. 38b ust. 2 ustawy – Prawo atomowe
wprowadzono zatem obowiązek aktualizacji programu likwidacji obiektu jądrowego
i przedstawiania go Prezesowi PAA do zatwierdzania nie rzadziej niż raz na pięć lat,
a w przypadku nieuwzględnionego w nim zakończenia eksploatacji – niezwłocznie po tym
fakcie. Wraz ze zaktualizowanym programem likwidacji Prezes PAA będzie otrzymywał
prognozę kosztów likwidacji obiektu jądrowego. Zgodnie z projektowanym art. 38c ustawy –
Prawo atomowe po zakończeniu likwidacji obiektu jądrowego kierownik jednostki
52 
organizacyjnej posiadający zezwolenie na jego likwidację powinien, w terminie określonym
w zezwoleniu na likwidację obiektu jądrowego, przedstawić Prezesowi PAA do
zatwierdzenia raport z likwidacji obiektu jądrowego. Jako formalny termin zlikwidowania
obiektu jądrowego proponuje się uznać dzień zatwierdzenia przez Prezesa PAA raportu z
likwidacji tego obiektu. Wymagania bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej dla
etapu likwidacji różnych rodzajów obiektów jądrowych oraz zawartość raportu z likwidacji
obiektu jądrowego postanowiono przekazać do uregulowania w akcie wykonawczym do
ustawy ze względu na techniczny charakter tych kwestii.
Zgodnie z art. 6 ust. 5 dyrektywy Rady 2009/71/Euratom Rzeczpospolita Polska
powinna zapewnić, aby istniejące ramy krajowe wymagały od posiadaczy zezwoleń
zapewniania i utrzymywania odpowiednich zasobów finansowych w celu wypełniania
ich obowiązków związanych z bezpieczeństwem jądrowym obiektu jądrowego. W związku
z tym proponuje się wprowadzić w projektowanym art. 38d ustawy – Prawo atomowe system
finansowania końcowego postępowania z wypalonym paliwem jądrowym i odpadami
promieniotwórczymi oraz likwidacji elektrowni jądrowej.
Na pokrycie kosztów z tym związanych jednostka organizacyjna, która otrzymała
zezwolenie na eksploatację elektrowni jądrowej, będzie obowiązana do systematycznego
co kwartał dokonywania wpłaty na wyodrębniony rachunek bankowy, zwany „funduszem
likwidacyjnym”. Wysokość tej opłaty powinna zostać określona, w drodze rozporządzenia
Rady Ministrów, o którym mowa w projektowanym art. 38d ust. 8 ustawy – Prawo atomowe,
jako procent ceny sprzedaży każdej wyprodukowanej w elektrowni jądrowej
megawatogodziny energii elektrycznej. Określając wysokość wpłaty na fundusz likwidacyjny
Rada Ministrów powinna brać pod uwagę przewidywane: okres eksploatacji elektrowni
jądrowej, ilość wyprodukowanych w niej odpadów promieniotwórczych, w tym wypalonego
paliwa jądrowego, koszt końcowego postępowania z tymi odpadami, a także koszt likwidacji
elektrowni jądrowej. rodki zgromadzone na funduszu likwidacyjnym będą mogły być
przeznaczone wyłącznie na pokrycie kosztów końcowego postępowania z odpadami
promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym pochodzącymi z elektrowni jądrowej
oraz na pokrycie kosztów likwidacji tej elektrowni. Wypłata środków z funduszu
likwidacyjnego będzie mogła w związku z tym nastąpić wyłącznie po uzyskaniu pozytywnej
opinii Prezesa PAA. W celu umożliwienia sprawowania przez Prezesa PAA nadzoru
nad wykonywaniem przez jednostkę organizacyjną eksploatującą lub likwidującą elektrownię
jądrową obowiązku dokonywania wpłat na fundusz likwidacyjny, kierownik tej jednostki
53 
będzie przedstawiał Prezesowi PAA kwartalne sprawozdania o wysokości należnej opłaty
na
fundusz likwidacyjny, sporządzane według wzoru określonego w rozporządzeniu,
o którym mowa w projektowanym art. 38d ust. 9 ustawy – Prawo atomowe. W razie
stwierdzenia opóźnienia w dokonaniu wpłaty na fundusz likwidacyjny trwającego co najmniej
18 miesięcy Prezes PAA będzie mógł wydać nakaz zawieszenia eksploatacji elektrowni.
Projektowany obowiązek wnoszenia opłaty na fundusz likwidacyjny jest realizacją
wynikającej ze Wspólnej konwencji bezpieczeństwa w postępowaniu z odpadami
promieniotwórczymi i bezpieczeństwa w postępowaniu z wypalonym paliwem jądrowym
zasady „zanieczyszczający płaci”. Jest też zgodny z zaleceniem Komisji Europejskiej z dnia
24 października 2006 r. w sprawie zarządzania zasobami finansowymi przeznaczonymi na
likwidację instalacji jądrowych, zużytego paliwa i odpadów radioaktywnych (Dz. Urz. UE L
330 z 18.11.2006, s. 31).
W praktyce obowiązek wnoszenia projektowanej opłaty na fundusz likwidacyjny
będzie obciążał elektrownię jądrową dopiero od momentu uruchomienia produkcji
i sprzedaży energii elektrycznej wyprodukowanej w tej elektrowni, a więc biorąc pod uwagę
przyjęty przez Radę Ministrów harmonogram wdrażania Programu Polskiej Energetyki
Jądrowej – najwcześniej od roku 2020. Jednakże już teraz obowiązek dokonywania takich
wpłat powinien zostać umieszczony w ustawie – Prawo atomowe, z dwóch powodów:
1) żeby inwestor elektrowni jądrowej wiedział o tym obowiązku i uwzględnił
go w biznesplanie całego przedsięwzięcia; a także
2) żeby wskazać społeczeństwu, żze koszty postępowania z odpadami
promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym, a także koszty likwidacji
elektrowni nie będą obciążały przyszłych pokoleń, a zostaną poniesione przez
właściciela elektrowni jądrowej.
Określając wysokość wpłaty na fundusz likwidacyjny Rada Ministrów powinna brać
pod uwagę przewidywane: okres eksploatacji obiektu jądrowego, ilość wyprodukowanych
przez ten obiekt odpadów promieniotwórczych, w tym wypalonego paliwa jądrowego, koszt
końcowego postępowania z tymi odpadami, a także koszt likwidacji obiektu jądrowego.
W projektowanym art. 38e ustawy – Prawo atomowe proponuje się, aby przepisów
art. 31 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U.
z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.) nie stosować do wskazanych w tym przepisie
postępowań prowadzonych przed organami dozoru jądrowego, z uwagi na fakt, iż wskazane
postępowania dotyczą kwestii ściśle dozorowych związanych z wydawaniem decyzji
54 
mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej przy
wydawaniu, których bardzo istotne znaczenie ma czynnik czasu, gdyż wpływa na skuteczność
zabezpieczenia społeczeństwa i środowiska przed ewentualnymi nieprawidłowościami
w obiektach jądrowych.
W projektowanym art. 38f ustawy – Prawo atomowe proponuje się wyraźnie
uregulować, iż do wydawania zezwoleń na wykonywanie działalności polegającej
na budowie, rozruchu, eksploatacji oraz likwidacji obiektów jądrowych stosuje się przepisy
rozdziału 2 i 4 tej ustawy, z wyjątkiem art. 5 ust. 5a – 5d, określających specyficzne warunki
wydania zezwolenia na wykonywanie działalności ze źródłem wysokoaktywnym, nie mające
zastosowania do obiektów jądrowych.
Warunki ubiegania się o wydanie zezwolenia na wykonywanie działalności związanej
z obiektem jądrowym, takie jak spełnianie przez jednostkę organizacyjną wymagań
bezpieczeństwa jądrowego, ochrony radiologicznej, ochrony fizycznej oraz zabezpieczeń
materiałów jądrowych, posiadanie niezbędnych środków finansowych na ten cel
i na ukończenie budowy obiektu jądrowego, a także zatrudnianie wykwalifikowanych
pracowników zostały zamieszczone w projektowanym art. 38g ust. 1 ustawy – Prawo
atomowe. Mają one na celu wdrożenie do prawa polskiego przepisów art. 6 ust. 5 dyrektywy
Rady 2009/71/Euratom. Są one zgodne z zaleceniami MAEA wynikającymi z pkt 2.36
dokumentu „Normy Bezpieczeństwa MAEA – Proces licencjonowania obiektów jądrowych –
projekt DS – 416” stanowiącego, że obowiązkiem wnioskodawcy lub posiadacza zezwolenia
powinno być wykazanie się posiadaniem odpowiednich środków finansowych
(np. na pokrycie, w zależności od krajowego ustawodawstwa i obowiązujących przepisów:
opłat dozorowych, ubezpieczenia od odpowiedzialności za szkody, funduszy na etapy
budowy, eksploatacji, konserwacji i likwidacji, zatrudnienie odpowiedniej liczby
pracowników oraz kompetencji w zakresie projektowania, budowy, rozruchu, eksploatacji
i konserwacji obiektu jądrowego), a także wykazanie się posiadaniem środków na bezpieczną
budowę, konserwację, eksploatację i likwidację obiektu jądrowego oraz zapewnienie,
że wymogi dozorowe i normy bezpieczeństwa są, i nadal będą przestrzegane. Posiadanie
odpowiednich środków powinno zostać udowodnione przez jednostkę organizacyjną
składającą wniosek o udzielenie zezwolenia, zatem w projektowanym art. 38h ust. 2 ustawy –
Prawo atomowe wprowadzono obowiązek dołączenia do wniosku dokumentów
to potwierdzających, którymi mogą być np. wyciąg z rachunku bankowego, na którym
zgromadzono te środki, gwarancja bankowaą, gwarancja ubezpieczeniowa itp. Wyliczenie
55 
zawarte w tym zakresie w projekcie ustawy ma charakter przykładowy. Dodatkowo jednostka
organizacyjna obowiązana będzie do przedstawienia raportu zawierającego symulację
niezbędnych potrzeb finansowych.
38.
Art. 1 pkt 18 projektu.
W art. 39 ustawy – Prawo atomowe, któremu przedmiotowy projekt ustawy nadaje
nowe brzmienie, uzależniono rozpatrzenie przez Prezesa PAA wniosku o wydanie zezwolenia
od uiszczenia przez wnioskodawcę odpowiedniej opłaty. Proces rozpatrywania wniosków
o wydanie zezwoleń dotyczących aspektów bezpieczeństwa poszczególnych etapów procesu
inwestycyjnego i działalności elektrowni jądrowych jest bardzo czasochłonny i kosztowny.
W proces ten zaangażowanych będzie przez wiele miesięcy od kilkunastu do kilkudziesięciu
inspektorów dozoru jądrowego i innych pracowników PAA. Wyliczając wysokość
projektowanej opłaty ograniczono się jedynie do ustalenia kosztów osobowych. Uzasadnione
jest, że w tym przypadku wnioskodawca, któremu zależy na uzyskaniu zezwolenia
na wykonywanie działalności będzie kompensował budżetowi państwa te wydatki.
W pkt 2.18 dokumentu „Normy Bezpieczeństwa MAEA – Proces licencjonowania obiektów
jądrowych – projekt DS – 416” Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej wyraźnie
wskazuje, iż w systemie prawnym dotyczącym licencjonowania elektrowni jądrowych należy
wyraźnie określić wydatki związane z procesem licencjonowania oraz kto będzie nimi
obciążony. Państwowa Agencja Atomistyki jest jednostką budżetową, więc powyższa opłata
powinna stanowić dochód budżetu państwa.

39.
Art. 1 pkt 19 projektu.
Do wydawania zezwoleń na budowę, rozruch, eksploatację i likwidację obiektu
jądrowego nie mogą mieć zastosowania ogólne terminy załatwiania spraw wynikające
z Kodeksu postępowania administracyjnego. Potrzeba ich wydłużenia w projektowanym
art. 39a ustawy – Prawo atomowe wynika z konieczności analizy dużej ilości dokumentacji
oraz konieczności przeprowadzenia analiz i badań weryfikacyjnych. Określając terminy
przyjęto założenie niezwłocznego przystąpienia do znaczącego wzmocnienia kadrowego
i kompetencyjnego Państwowej Agencji Atomistyki. Tytułem przykładu należy podać,
iż w innych krajach termin wydania zezwolenia na budowę elektrowni jądrowej wynosi
najczęściej ok. 2 – 3 lat. Oczywistym wydaje się, iż w przypadku wydawania zezwoleń
dotyczących pierwszej elektrowni jądrowej proces ten będzie trwał dłużej niż w odniesieniu
do zezwoleń na następne elektrownie jądrowe.
56