Rządowy projekt ustawy - Prawo o organizmach genetycznie zmodyfikowanych

C.2. Etapy oceny ryzyka dla środowiska naturalnego.

Wyciągając z oceny ryzyka dla środowiska naturalnego
wnioski, określone w art. 4, 6, 7 i 13 należy
uwzględnić następujące punkty:

1.
Określenie cech, które mogą być przyczyną
niepożądanych skutków:

Należy określić wszystkie cechy GMO związane z
modyfikacją genetyczną, które mogłyby być przyczyną
niekorzystnych skutków dla zdrowia ludzkiego i
środowiska naturalnego. Przy określaniu
poszczególnych potencjalnych niepożądanych skutków
modyfikacji genetycznej pomocne będzie porównanie
cech GMO z cechami organizmu niezmodyfikowanego
genetycznie uwalnianego lub stosowanego w takich
samych warunkach. Ważne jest, aby nie pomijać
żadnego potencjalnego skutku niepożądanego na
podstawie stwierdzenia, że jego wystąpienie jest mało
prawdopodobne.

Potencjalne niepożądane skutki GMO będą różne w
różnych przypadkach i mogą obejmować:

-
wywoływanie chorób u ludzi, w tym działanie
alergiczne lub toksyczne (np. pozycje II.A.11 i II.C.2(i)
w załączniku III A lub B 7 i D 8 w załączniku III B);

-
wywoływanie chorób u zwierząt lub roślin, w
tym działanie toksyczne, a tam gdzie stosowne, także
alergiczne (np. pozycje II.A.11 i II.C.2(i) w załączniku
III A lub B 7 i D 8 w załączniku III B);

-
wpływ na dynamikę gatunków w środowisku, do
którego nastąpiło uwolnienie i genetycznej
różnorodności każdej z tych populacji (np. pozycje IV
B 8, 9 i 12 w załączniku III A);

-
zmieniona podatność na czynniki

194
chorobotwórcze ułatwiające upowszechnianie się
chorób zakaźnych i/lub powstawanie nowych
zbiorników wektorów;

-
zmniejszenie skuteczności metod
zapobiegawczych i leczniczych stosowanych w
medycynie, weterynarii lub ochronie roślin, np.
poprzez przeniesienie genów kodujących oporność na
antybiotyki wykorzystywane w weterynarii lub
medycynie (np. pozycje II.A.11(e) i II.C.(i)(iv) w
załączniku III A);

-
wpływ na biogeochemię (cykle
biogeochemiczne), w szczególności obieg węgla i
azotu poprzez zmiany w zakresie rozkładu substancji
organicznych obecnych w glebie (np. pozycje
II.A.11(f) i IV.B.15 w załączniku III A lub D 11 w
załączniku III B).

Niepożądane skutki mogą wystąpićbezpośrednio lub
pośrednio na drodze mechanizmów, które mogą
obejmować:

-
rozprzestrzenianie się GMO w środowisku
naturalnym,

-
przenoszenie dodanego materiału genetycznego
do innych organizmów lub do tego samego organizmu,
niezależnie od tego czy zostały one wcześniej
zmodyfikowane genetycznie, czy też nie,

-
nietrwałość fenotypową i genetyczną,

-
wzajemne oddziaływanie z innymi organizmami,

-
zmiany w zarządzaniu, w tym, gdzie stosowne,
w warunkach prowadzenia działalności rolniczej.

2.
Ocena potencjalnych konsekwencji
ewentualnego wystąpienia każdego niepożądanego
skutku

195

Należy dokonać oceny rozmiaru konsekwencji
każdego niepożądanego skutku.

W ocenie należy przyjąć założenie, że taki
niepożądany skutek pojawi się. Na rozmiar
konsekwencji prawdopodobnie będą mieć wpływ
zarówno środowisko, do którego zamierza się uwolnić
GMO, jak i sposób uwolnienia.

3.
Ocena prawdopodobieństwa wystąpienia
każdego zidentyfikowanego, potencjalnego skutku
niepożądanego.

Głównymi czynnikami mającymi znaczenie dla oceny
prawdopodobieństwa wystąpienia niepożądanego
skutku są właściwości środowiska, do którego
zamierza się uwolnić GMO oraz sposób uwolnienia.

4.
Szacunkowa ocena ryzyka powodowanego przez
każdą zidentyfikowaną cechę danego GMO

Szacunkową ocenę zagrożeń dla zdrowia ludzkiego i
środowiska naturalnego spowodowanych przez każdą
zidentyfikowaną cechę danego GMO, który ma
zdolność do wywoływania niepożądanych skutków,
należy przeprowadzić w najwyższym możliwym
zakresie biorąc pod uwagę najnowsze dane naukowe
oraz uwzględniając łącznie prawdopodobieństwo
wystąpienia niepożądanego skutku i jego nasilenie w
razie wystąpienia.

5.
Zastosowanie strategii opanowania zagrożeń
wynikających z zamierzonego uwolnienia lub
wprowadzenia do obrotu GMO

Ocena ryzyka może określić zagrożenia wymagające
opanowania i najlepsze metody oraz proponowane
strategie zarządzania ryzykiem

6.
Określenie całkowitego zagrożenia

196
powodowanego przez GMO

Ocena całkowitego zagrożenia powodowanego przez
GMO powinna być dokonana z uwzględnieniem
wszystkich proponowanych strategii zarządzania
ryzykiem.

D.
Wnioski dotyczące potencjalnego wpływu na
środowisko naturalne uwolnienia lub wprowadzenia do
obrotu GMO

Na podstawie oceny ryzyka dla zdrowia ludzkiego i
środowiska naturalnego przeprowadzonej zgodnie z
zasadami i metodologią określoną w częściach B i C
należy także, gdzie właściwe, uwzględnić w
zgłoszeniach informacje wymienione w sekcjach D1
lub D2; ma to na celu ułatwienie wyciągania wniosków
dotyczących potencjalnego wpływu uwolnienia lub
wprowadzenia do obrotu GMO na środowiska
naturalne.

D.1. W przypadku GMO innych, niż rośliny wyższe

1.
Prawdopodobieństwo, że GMO będzie
wykazywać trwałość i inwazyjność w środowisku
zgodnie z warunkami proponowanego uwolnienia.

2.
Jakiekolwiek wybiórcze korzyści lubszkody
związane z GMO i prawdopodobieństwo ich
faktycznego wystąpienia w warunkach proponowanego
uwolnienia.

3.
Możliwość przeniesienia genów do innych
gatunków w warunkach proponowanego uwolnienia
GMO i jakiekolwiek wybiórcze korzyści lub szkody
związane z tymi gatunkami.

4.
Potencjalny natychmiastowy i/lub opóźniony
wpływ na środowisko naturalne bezpośredniego i
pośredniego wzajemnego oddziaływania między GMO
a organizmami docelowymi (tam, gdzie to ma

197
zastosowanie).

5.
Potencjalny natychmiastowy i/lub późny wpływ
na środowisko naturalne bezpośredniego i pośredniego
wzajemnego oddziaływania między GMO a
organizmami innymi, niż docelowe, w tym wpływ na
liczebność populacji konkurentów, ofiar, żywicieli,
symbiontów, drapieżników, pasożytów i patogenów.

6.
Możliwe natychmiastowe i/lub opóźnione skutki
dla zdrowia ludzkiego wynikające z potencjalnego
bezpośredniego i pośredniego wzajemnego
oddziaływania GMO z osobami pracującymi z GMO
lub wchodzącymi w kontakt z GMO lub znajdującymi
się w pobliżu miejsc(a) uwolnienia.

7.
Możliwe natychmiastowe i/lub opóźnione skutki
dla zdrowia zwierząt i konsekwencje dla łańcuchów
pokarmowych ludzi i zwierząt wynikające ze spożycia
GMO lub jakiegokolwiek produktu pochodnego w
przypadku, gdy przewidziane jest jego zastosowanie
jako karmy dla zwierząt.

8.
Możliwe natychmiastowe i/lub opóźnione skutki
dla procesów biogeochemicznych wynikające z
potencjalnego bezpośredniego i pośredniego
wzajemnego oddziaływania GMO z organizmami
docelowymi lub innymi organizmami w pobliżu
miejsca uwolnienia GMO.

9.
Możliwe natychmiastowe i/lub opóźnione,
bezpośrednie i pośrednie skutki środowiskowe
szczególnych technik postępowania z GMO w
przypadku, gdy są one różne, niż stosowane w
przypadku organizmów niebędących GMO.

D.2. W przypadku genetycznie zmodyfikowanych
roślin wyższych (GMHP)

1.
Prawdopodobieństwo, że GMHP będzie
wykazywać większą trwałość od biorców lub roślin

198