Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych

1) Zmiana ustawy wynika z implementacji dyrektywy 2006/68/WE Parlamentu Europejskiego i Rady
z dnia 6 września 2006 r. zmieniającej dyrektywę Rady 77/91/EWG w sprawie tworzenia spółek akcyj-
nych i utrzymywania oraz zmian wysokości ich kapitału.
2) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 102, poz. 1117, z 2003 r. Nr 49,
poz. 408 i Nr 229, poz. 2276, z 2005 r. Nr 132, poz. 1108, Nr 183, poz. 1538 i Nr 184, poz. 1539 oraz
z 2006 r. Nr 133, poz. 935 i Nr 208, poz. 1540.



45/01/BS

10

U Z A S A D N I E N I E

Stosownie do art. 249 ust. 3 TWE dyrektywa wiąże każde państwo członkowskie, do
którego jest adresowana. Państwa członkowskie Unii Europejskiej są zobowiązanie
dochować terminu implementacji adresowanych do nich dyrektyw. W przypadku
przedmiotowej dyrektywy, państwa członkowskie mają obowiązek dokonać jej
implementacji do 15 kwietnia 2008 r. (art. 2 ust. 1 dyrektywy).
Z cytowanego art. 249 ust. 3 TWE wynika, że dyrektywa wiąże każde państwo
członkowskie w zakresie celu, który powinien zostać osiągnięty. Państwa członkowskie
mają jednak pozostawioną swobodę co do wyboru form i metod (środków)
prowadzących do osiągnięcia celów dyrektywy. Swoboda w zakresie implementacji
dyrektywy jest zatem ograniczona celem jej wydania.
W odniesieniu do dyrektyw dotyczących prawa spółek przyjmuje się, że celem ich
wydawania jest, z jednej strony, ochrona interesów wspólników spółek oraz osób
trzecich, pozostających w relacjach ze spółkami (art. 44 ust. 2 lit. g TWE, stanowiący
zasadniczą podstawę działań harmonizacyjnych, w tym podstawę wydania dyrektywy
77/91/EWG), z drugiej zaś zbliżanie prawodawstwa państw członkowskich w stopniu
niezbędnym dla funkcjonowania wspólnego rynku (art. 3 ust. 1 lit. h TWE).
Celem dyrektywy 2006/68/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 6 września 2006 r.
jest uproszczenie i unowocześnienie instytucji kapitału zakładowego, przewidzianej
dyrektywą Rady 77/91/EWG z 13 grudnia 1976 r. w sprawie tworzenia spółek
akcyjnych i utrzymania oraz zmian wysokości ich kapitału, zwanej również drugą
dyrektywą z zakresu prawa spółek albo dyrektywą kapitałową. Dyrektywa nr
2006/68/WE będzie niżej określana mianem „dyrektywy 2006/68/WE” albo
„dyrektywy”, zaś dyrektywa nr 77/91/EWG mianem „II dyrektywy”.

Przyczyną przyjęcia dyrektywy jest ewolucja postrzegania w Unii Europejskiej kapitału
zakładowego jako instrumentu ochrony wierzycieli spółek. Tradycyjnie przypisywana
instytucji kapitału zakładowego funkcja „gwarancyjna”, mająca chronić wierzycieli
spółek przed niewypłacalnością tych ostatnich, podlega na przestrzeni ostatnich lat
nasilającej się krytyce. Krytyka ta znalazła wyraz

w przygotowanym na zlecenie Komisji Europejskiej w 2002 r. Raporcie „High Level
Group of Company Law Experts”1). Wnioski z Raportu zostały uwzględnione w Planie
unowocześnienia prawa spółek i poprawy ładu korporacyjnego w Unii Europejskiej,
przyjętym przez Komisję Europejską w 2003 r.2), zwanym „Planem Działania”. Plan
Działania przewiduje dwuetapowe podejście do problematyki kapitału zakładowego.
W pierwszym etapie zamiarem Komisji jest uproszczenie i uelastycznienie
dotychczasowych rozwiązań dotyczących instytucji kapitału zakładowego przy
zachowaniu założeń podstawowych. Taki zabieg ma wzmocnić efektywność
i konkurencyjność spółek, nie obniżając jednocześnie poziomu ochrony interesów
wierzycieli i akcjonariuszy, jaki wiąże się z instytucją kapitału zakładowego. Etap ten
realizuje dyrektywa 2006/68/WE. Jej celem jest właśnie wzmocnienie efektywności i
konkurencyjności spółek z Unii Europejskiej, przy jednoczesnym pozostawieniu
konstrukcji kapitału zakładowego.
W drugim etapie zamiarem Komisji jest poddanie pogłębionym badaniom oraz
konsultacjom z państwami członkowskimi koncepcji wprowadzenia systemu ochrony
wierzycieli, alternatywnego wobec kapitału zakładowego, który w podstawowych
zarysach zaproponowała grupa ekspertów, powołana przez Komisję3). W październiku
2006 r. Komisja rozstrzygnęła przetarg na przeprowadzenie analizy przydatności
stworzenia takiego systemu. Komisja ma rozstrzygnąć, czy wskazane jest częściowe
bądź całkowite uchylenie II dyrektywy i zaproponowanie państwom członkowskim
wdrożenia systemu alternatywnego na zasadzie dobrowolnej. W ten sposób państwa
członkowskie uzyskałyby swobodę wyboru systemu ochrony wierzycieli. Innymi
słowy, podobnie jak ma to miejsce w Stanach Zjednoczonych, państwa Unii
Europejskiej decydowałyby samodzielnie, czy w ramach krajowych porządków
prawnych: 1) utrzymują instytucję kapitału zakładowego, 2) wprowadzają alternatywny
system ochrony wierzycieli (np. testy wypłacalności i test stosunku aktywów do
zobowiązań), 3) pozostawiają spółkom wybór między instytucją kapitału zakładowego
a systemem alternatywnym.
W związku z tak określonymi założeniami, przyjętymi przez Komisję Europejską, nie
ulega wątpliwości, że dyrektywa 2006/68/WE pozostawia państwom członkowskim
swobodę implementacji jej poszczególnych przepisów. Państwa członkowskie uzyskują

2
prawo, a nie obowiązek, złagodzenia dotychczasowych przepisów regulujących
instytucję kapitału zakładowego w ich krajowym prawie spółek. Wymaga podkreślenia,
że przyjęta konstrukcja dyrektywy, polegająca na przyznaniu państwom członkowskim
prawa, a nie obowiązku uelastycznienia i złagodzenia instytucji kapitału zakładowego,
stanowi logiczną konsekwencję rozpoczęcia przez Komisję realizacji drugiego etapu
prac nad instytucją kapitału zakładowego. Jak była mowa, celem drugiego etapu jest
rozstrzygnięcie kwestii podstawowej: zasadności narzucania państwom członkowskim
systemu ochrony wierzycieli przed niewypłacalnością spółek w postaci instytucji
kapitału zakładowego.
W przypadku dyrektywy nie powstaje zatem klasyczny dylemat dotyczący sposobu
implementacji, sprowadzający się do wyboru między wariantem pełnej harmonizacji a
wariantem minimalistycznym (harmonizacja tylko w takim zakresie, w jakim
bezwzględnie wymaga tego dyrektywa). Dyrektywa nie narzuca bowiem żadnych
rozwiązań państwom członkowskim, ale liberalizuje niektóre dotychczasowe zasady,
zawarte w II dyrektywie. Zezwala na przyjęcie bardziej elastycznych reguł dotyczących
szeroko pojętej instytucji kapitału zakładowego. Jest to zatem akt, który umożliwia
państwom członkowskim wprowadzenie rozwiązań promujących krajowe prawo spółek
jako system bardziej konkurencyjny w stosunku do prawa spółek innych państw
członkowskich.
Przyjęta przez Komisję filozofia ewolucyjnego podejścia do zmian dotyczących
instytucji kapitału zakładowego nakłada na ustawodawców poszczególnych państw
członkowskich, w tym na ustawodawcę polskiego, konieczność podjęcia kierunkowej
decyzji co do zakresu implementacji dyrektywy 2006/68/WE.
Zasadna wydaje się transpozycja wszystkich rozwiązań, które proponuje dyrektywa
2006/68/WE. Przemawiają za tym następujące powody:

1) nie należy wprowadzać ograniczeń, dopóki praktyka obrotu nie uzasadni takiego
zabiegu negatywnymi skutkami działania regulacji. Obecne doświadczenia
wskazują na potrzebę takiej regulacji;
2) Polska powinna dążyć do tego, aby w granicach zakreślonych prawem Unii
Europejskiej jej system prawny w zakresie prawa spółek był konkurencyjny wobec
praw spółek innych państw członkowskich. Założenie to jest konsekwencją procesu

3
pełnego urzeczywistnienia traktatowej swobody osiedlania się spółek w Unii
Europejskiej (art. 43 i 48 TWE), który ma miejsce w ostatnich latach. Precedensowe
wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawach Centros,
Überseering oraz Inspire Art4) otworzyły przed przedsiębiorcami z Unii
Europejskiej możliwość wyboru systemu prawnego, któremu podlegają
zawiązywane przez nich spółki. W uproszczeniu, przedsiębiorcy mogą zawiązać
spółkę zgodnie z prawem jednego państwa członkowskiego i prowadzić za jej
pośrednictwem działalność w innym państwie. Dziesiąta dyrektywa w sprawie
transgranicznego łączenia umożliwia natomiast zmianę raz obranego systemu prawa
właściwego dla spółki przy wykorzystaniu mechanizmu fuzji ze spółką zagraniczną.
Przedsiębiorcy mogą więc także następczo dokonywać wyboru najkorzystniejszego
z ich punktu widzenia systemu prawnego. W przypadku implementowanej
dyrektywy cel w postaci zwiększenia konkurencyjności polskiego systemu
prawnego pozwala skorzystać z możliwości złagodzenia wymogów dotyczących
instytucji kapitału zakładowego w pełnym zakresie przewidzianym dyrektywą;
3) pełna transpozycja wszystkich rozwiązań przewidzianych dyrektywą może stać się
jednym z kryteriów przy dokonywaniu przez przedsiębiorców wyboru prawa
polskiego jako prawa właściwego dla tworzonych spółek akcyjnych. Pełna
implementacja dyrektywy jest więc jednym z czynników zapobiegających
rozwinięciu się zjawiska korzystania przez przedsiębiorców z obcych typów osób
prawnych dla prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce, a tym samym
tendencji otwierających drogę do marginalizacji polskiego prawa spółek.
Transpozycja dyrektywy może także przyczynić się do wyboru prawa polskiego
jako systemu właściwego dla spółki powstającej w wyniku połączenia
transgranicznego, dokonywanego na zasadach przewidzianych dziesiątą dyrektywą
w sprawie transgranicznego łączenia spółek, a także dla wyboru Polski jako miejsca
siedziby statutowej spółki europejskiej;
4) Dyrektywa przewiduje umożliwienie wnoszenia aportów bez konieczności kontroli
ich wyceny przez biegłych rewidentów, co:
a) upraszcza i przyspiesza procedurę wnoszenia wkładów niepieniężnych, a w
konsekwencji tworzenia spółki akcyjnej lub podwyższania kapitału
zakładowego spółki akcyjnej, i

4