Rządowy projekt ustawy o rządowym systemie koordynacji spraw związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej

6
W przepisach przejściowych został dodany przepis, który umożliwi nadanie stopnia
dyplomatycznego na czas określony – 3 lat pracownikom MSZ zapewniającym obsługę działu
„sprawy zagraniczne”, którzy posiadają znajomość jednego języka obcego i przynajmniej
trzyletni staż pracy w urzędach administracji rządowej, a w szczególności tym pracownikom
MSZ zapewniającym obsługę działu „sprawy zagraniczne”, którzy zostali przeniesieni
z UKIE do MSZ, i tym, którzy zostaną przeniesieni jeszcze przed wejściem w życie ustawy
o rządowym systemie koordynacji spraw związanych z członkostwem Rzeczypospolitej
Polskiej w Unii Europejskiej, co zapewni wszystkim pracownikom równe traktowanie
i równe możliwości. Uzupełnienie przez tych pracowników wymogu znajomości drugiego
języka obcego oraz odbycie specjalnych szkoleń będzie skutkować nadaniem posiadanego
przez nich stopnia dyplomatycznego na czas nieokreślony.
Punktem wyjścia do działań w tym zakresie powinna być zasada „pełnej sukcesji”
stosunków prawnych. Oznacza to, że z dniem wejścia w życie ustawy następuje:
–
likwidacja urzędu Komitetu Integracji Europejskiej i przeniesienie jego pracowników
do Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Przeniesienie to jest równoznaczne
z przeniesieniem działalności „w ruchu” do innego urzędu, a tym samym likwidacją
dotychczasowego urzędu, jako odrębnej jednostki organizacyjnej,
–
przeniesienie pracowników urzędu Komitetu Integracji Europejskiej do Ministerstwa
Spraw Zagranicznych. Niezbędnym rozwiązaniem jest wyłączenie znacznej części
z nich spod rygorów ustawy o służbie zagranicznej (w tym z obowiązku podejmowania
pracy w placówkach zagranicznych), czemu służy wydzielenie, w ramach Ministerstwa
Spraw Zagranicznych, komórek organizacyjnych, w których nie działa służba
zagraniczna. Rozwiązanie to pozwoli na zachowanie integralności zespołu pracowników
UKIE i ochronę jego profesjonalizmu oraz unikatowego, wieloletniego doświadczenia.
Zachowanie tych wartości jest kwestią podstawową wobec wyzwań związanych
z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej,
– przeniesienie limitów i środków na wynagrodzenia dla osób zajmujących kierownicze
stanowiska państwowe z UKIE do Ministerstwa Spraw Zagranicznych,
–
przejęcie przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych mienia Skarbu Państwa
znajdującego się w dyspozycji urzędu Komitetu Integracji Europejskiej. Z dniem
wejścia w życie projektowanej ustawy Ministerstwo Spraw Zagranicznych wstąpi
również w prawa i obowiązki, które wynikają z umów i porozumień zawartych przez
ten urząd,

7
–
pracownicy UKIE, zatrudnieni na stanowiskach nieobjętych mnożnikowym systemem
wynagradzania (stanowiska robotnicze i obsługi), zgodnie z propozycjami projektu
ustawy, mają stać się pracownikami gospodarstwa pomocniczego Zarządu Obsługi
Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Takie rozwiązanie jest podyktowane tym, że
w Ministerstwie Spraw Zagranicznych nie ma stanowisk obsługi, na których te osoby
mogłyby być zatrudnione. Dodać jeszcze należy, iż proponowane rozwiązanie odnosi
się do obecnego stanu prawnego. W projekcie ustawy o finansach publicznych
i projekcie ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych, będącej
przedmiotem prac parlamentarnych, przewiduje się likwidację gospodarstw
pomocniczych. W zależności od postępu prac nad wymienionymi projektami oraz
niniejszym projektem być może zajdzie potrzeba dokonania zmian w przepisach
projektowanej ustawy. Jednak niezależnie od przyjętych ostatecznie rozwiązań osoby
dziś zatrudnione na stanowiskach nieobjętych mnożnikowym systemem wynagradzania
w UKIE będą po wejściu w życie ustawy pracownikami albo gospodarstwa
pomocniczego albo jednostki lub komórki, która zadania gospodarstwa pomocniczego
przejmie.

II. 6. Dział „członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej” i zniesienie działu
„integracja europejska”.
Dalsze istnienie wyodrębnionego działu administracji rządowej „integracja
europejska” nie znajduje uzasadnienia z uwagi na naturalną i faktyczną dekoncentrację
problematyki europejskiej obsługiwanej przez wszystkie resorty administracji rządowej.
Przykładem rozwiązania, które można by zastosować w tym przypadku, jest określone
w ustawie o działach administracji rządowej unormowanie kompetencji ministrów
kierujących poszczególnymi działami administracji, nakazujące ministrom prowadzenie
kontaktów zagranicznych w zakresie własnych kompetencji przy jednoczesnym silnym
zaakcentowaniu funkcji koordynacyjnej Ministra Spraw Zagranicznych. Skoro „sprawy
europejskie” są domeną działania wszystkich ministrów, a w szerszym kontekście – całej
administracji rządowej, wyodrębnianie specjalnego działu administracji obsługującego to
zagadnienie nie jest zasadne. Proponuje się, aby w miejsce działu „integracja europejska”
utworzyć nowy dział administracji rządowej „członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii
Europejskiej”, w którym zostaną zdefiniowane zadania – co do zasady – wspierające obsługę
spraw unijnych przez poszczególne działy administracji rządowej.


8
Dział „członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej” obejmuje trzy
podstawowe dziedziny spraw.
Pierwszą z nich jest udział Rządu lub jego przedstawicieli w pracach organów Unii
Europejskiej, jej organów pomocniczych, w szczególności Komitetu Stałych Przedstawicieli,
a także Rady Europejskiej. Udział Rządu w pracach tych organów polega zarówno na
bezpośrednim uczestnictwie jego przedstawicieli w posiedzeniach tych organów, jak i na
wyrażaniu stanowiska w stosunku do projektów aktów prawnych i innych dokumentów
rozpatrywanych przez te organy, a podlegających konsultacji z państwami członkowskimi.
Drugą dziedziną działalności jest informowanie społeczeństwa o idei i procesie
integracji w Europie, ramach organizacyjnych tej integracji w postaci Unii Europejskiej,
a także o polityce, jaką w tym zakresie prowadzi Rada Ministrów. Informacja ta to nie tylko
propagowanie idei integracji europejskiej, ale przede wszystkim informowanie o prak-
tycznych aspektach integracji, wywierających bezpośredni wpływ na warunki życia obywateli
(np. uprawnienia przysługujące obywatelom i przedsiębiorstwom na wspólnym rynku, prawo
Unii Europejskiej, możliwości skorzystania z instrumentów pomocy finansowej). W tej
dziedzinie równie istotne jak działalność własna właściwego ministra będzie wspieranie,
finansowe i merytoryczne, działalności informacyjnej i edukacyjnej prowadzonej przez
organizacje pozarządowe.
Szereg instrumentów prawnych Unii Europejskiej wymaga przeniesienia (transpozycji
do krajowego porządku prawnego) lub wykonania w krajowym porządku prawnym. Dlatego
trzecią istotną dziedziną działalności ministra właściwego do spraw członkostwa
Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej będzie sfera związana z wykonywaniem przez
Rzeczpospolitą Polską zobowiązań wynikających z prawa Unii Europejskiej. Działalność ta
będzie dotyczyć przede wszystkim następujących zagadnień: koordynacji działań innych
ministrów w procesie wdrażania prawa Unii Europejskiej (przede wszystkim przez stworzenie
warunków do kompletnego i terminowego wykonania tych zobowiązań, a także informowanie
o opóźnieniach lub nieprawidłowościach), kontroli zgodności opracowywanych przez
administrację rządową projektów aktów normatywnych (w tym umów międzynarodowych)
oraz obsługa prawna i administracyjna udziału przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej
w postępowaniach przed sądami Unii Europejskiej. Dodatkową dziedziną działalności
ministra właściwego do spraw członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej
będą zadania, które można określić jako wewnętrzne w ramach administracji, tak krajowej,
jak europejskiej. Z jednej strony chodzi tu o przygotowanie polskiej administracji do
wykonywania zadań wynikających z członkostwa w Unii Europejskiej. Przygotowanie to

9
polega przede wszystkim na działalności szkoleniowej, informacyjnej i doradczej w zakresie
zasad funkcjonowania Unii Europejskiej, zadań i obowiązków administracji krajowej, jak
i sposobu kształtowania relacji z instytucjami Unii. Sfera ta w najbliższych latach obejmować
będzie również przygotowanie do szczególnego zadania administracji krajowej, jakim jest
sprawowanie przewodnictwa w Unii Europejskiej, które Rzeczpospolita Polska przejmie
w drugiej połowie 2011 r. Z drugiej strony zakres działalności ministra właściwego do spraw
członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej będzie także obejmować
monitorowanie i wspieranie stanu zatrudnienia obywateli polskich w instytucjach Unii
Europejskiej. Silna reprezentacja na szczeblu urzędniczym w tych instytucjach to niezwykle
istotny instrument wpływu państw członkowskich na ich funkcjonowanie.
Formy działania ministra właściwego do spraw członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej
w Unii Europejskiej będą odbiegać od typowych zadań ministra kierującego działem
administracji rządowej. Zadania w dziale sprawy członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej
w Unii Europejskiej będą mieć przede wszystkim charakter koordynacji, wspierania,
a niekiedy kontroli działalności innych ministrów. Dlatego istnieje potrzeba uregulowania
w ustawie niektórych form działania ministra właściwego do spraw członkostwa
Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej, odbiegających od zadań poszczególnych
ministrów. Obejmuje to także obowiązek informowania Ustawodawcy o polityce Rady
Ministrów w zakresie spraw europejskich.
Zgodnie z art. 38 zmienianej ustawy o działach administracji rządowej minister
kierujący działem administracji rządowej współpracuje w wykonywaniu swoich zadań
z innymi członkami Rady Ministrów w zakresie wynikającym z potrzeb danego działu.
Współpraca taka będzie miała szczególne znaczenie w przypadku ministra właściwego do
spraw członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej. Będzie się ona odbywać
zarówno na zasadach ogólnych, jak i w ramach Komitetu do Spraw Europejskich powołanego
na podstawie odrębnych przepisów.
Projekt zakłada, że działy „członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej” oraz
„sprawy zagraniczne” zostaną ustawowo powierzone jednemu ministrowi (Ministrowi Spraw
Zagranicznych). W ocenie projektodawcy funkcjonujący do tej pory w Rzeczypospolitej
Polskiej (jako bodaj jedynym państwie członkowskim Unii Europejskiej) system
instytucjonalnego oddzielenia kompetencji europejskich w wymiarach:
a) stosunków bilateralnych i regionalnych z pozostałymi państwami Unii Europejskiej oraz
niektórych aspektów funkcjonowania Unii Europejskiej wobec świata zewnętrznego, oraz
b) koordynacji pozostałych polityk wspólnotowych

10
bynajmniej nie okazał się rozwiązaniem optymalnym i godnym dalszej konserwacji, czego
dowodem było chociażby doświadczenie związane z negocjowaniem Traktatu Lizbońskiego.
Gwarancją skuteczności prowadzenia polityki zagranicznej i „unijnej” jest planowane
w ustawie połączenie w jednym ręku funkcji ministra właściwego do spraw zagranicznych
oraz ministra właściwego do spraw członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii
Europejskiej wsparte przez nowe Ministerstwo Spraw Zagranicznych, w którym wszystkie
instrumenty prowadzenia polityki w ramach i wobec Unii Europejskiej oraz państw
członkowskich Unii będą skupione w jednym pionie polityki europejskiej: bilateralnej,
regionalnej i wspólnotowej.


III. Zmiany w ustawie o działach administracji rządowej oraz innych ustawach.
Obecnie obowiązująca ustawa z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji
rządowej nie była gruntownie nowelizowana w zakresie obejmującym szeroko rozumianą
administrację spraw zagranicznych, nawet po przystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii
Europejskiej. Nowe zadania stojące przed służbą zagraniczną, wynikające w znacznej mierze
z problemów globalnych, niezdefiniowanych w pełni w połowie lat dziewięćdziesiątych,
kiedy ustawodawca określił zakres zadań działu – sprawy zagraniczne, oraz wejście w życie
ustawy o służbie zagranicznej powodują, że zakres zadań realizowanych w ramach działu
„sprawy zagraniczne” powinien zostać zmodyfikowany, w taki sposób, aby określał możliwie
najszersze spektrum działań polskiej dyplomacji.
Zmiana dotycząca ust. 1 art. 32 ustawy o działach administracji rządowej ma
w zasadniczej mierze charakter porządkujący i systematyzujący. W obecnym brzmieniu
zadaniem działu „sprawy zagraniczne” jest reprezentowanie i ochrona interesów zarówno
Rzeczypospolitej Polskiej, jak i polskich obywateli i polskich osób prawnych. Pojęcie
reprezentacji nie zostało wprawdzie zdefiniowane ustawowo, niemniej jednak w ujęciu
prawnoadministracyjnym reprezentacja jest jedną z kompetencji organów administracji
publicznej, wynikającą z przepisów ustaw1). O ile uprawnienie Ministra Spraw Zagranicznych

1) Kompetencja ta stanowi materię ustawową. Wystarczy wskazać, że odnośne uprawnienie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej wynika wprost z art. 133 Konstytucji, z kolei kompetencja Ministra Spraw
Zagranicznych została zapisana w art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy o działach administracji rządowej. Pełnomocny
przedstawiciel Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej reprezentuje Rzeczpospolitą Polską na
podstawie mianowania przez Prezydenta opartego wprost o przepis Konstytucji – jest to sui generis
pełnomocnictwo publicznoprawne udzielone przez głowę państwa ambasadorowi, w zakresie posiadanych przez
nią kompetencji do reprezentowania Rzeczypospolitej Polskiej. Reprezentacja jest kompetencją prawa
administracyjnego, podobnie jak kierowanie, nadzór, czy też koordynacja – w przypadku organów administracji
publicznej właściwym aktem określającym zakres kompetencji służących wykonywaniu ich zadań jest ustawa.