Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do lat 2.”.


Art. 2
Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.

Uzasadnienie

Podstawowym motywem prac nad projektem zmian Kodeksu karnego
była potrzeba wzmocnienia ochrony prawnokarnej w zakresie przestępstw
godzących w osoby małoletnie.
Obecny stan prawny nie odpowiada postulatowi ochronnej funkcji prawa
karnego i przez to nie daje wystarczających narzędzi dla ograniczenia
przestępczości i ochrony społeczeństwa. W szczególności, przewidywane
dotychczas sankcje za przestępstwa wymierzone w osoby małoletnie, nie
odzwierciedlały w pełni szkodliwości tych przestępstw, prowadząc w efekcie do
zbyt łagodnego karania sprawców i naruszania poczucia sprawiedliwości.

Projekt wprowadza regulację pozwalającą na orzeczenie przez sąd
w toku procesu karnego środka karnego w postaci pozbawienia praw
rodzicielskich lub opiekuńczych (dodanie pkt 1a w art. 39 K.k.). W praktyce
tego typu decyzja jawić się będzie jako wysoce celowa w sytuacjach, w których
w toku procesu karnego ujawni się konieczność dokonania dla dobra dziecka lub
podopiecznego szybkiej interwencji w płaszczyźnie przysługujących sprawcy
praw rodzicielskich lub opiekuńczych, zaś odsuwanie rozstrzygnięcia w tym
przedmiocie do momentu wydania orzeczenia przez sąd rodzinny mogłoby
grozić istotnymi negatywnymi następstwami dla małoletniego lub osoby
pozostającej pod opieką. Co więcej, w przypadku drastycznych przestępstw
popełnionych na szkodę takich osób – a środek ten znajdzie zastosowanie w
razie skazania sprawcy za przestępstwo przeciwko rodzinie i opiece albo za inne
przestępstwo popełnione na szkodę małoletniego lub osoby pozostającej pod
opieką albo we współdziałaniu z nimi – brak decyzji sądu karnego skutkującej
pozbawieniem sprawcy przestępstwa takich praw staje się w odczuciu
społecznym niezrozumiałym zaniechaniem, i częstokroć na bazie
obowiązującego stanu prawnego może być odczytywany jako przejaw
kunktatorstwa sądu karnego bądź skłonności sędziego do cedowania

obowiązków na inne organy, względnie dowód zupełnej nieracjonalności
systemu prawnego, uniemożliwiającego podejmowanie skutecznych i szybkich
działań w celu ochrony praw osób najsłabszych.
Z uwagi na fakt, że decyzja o pozbawieniu praw rodzicielskich lub
opiekuńczych pozostaje, co do zasady, w zakresie kognicji sądów rodzinnych
rozstrzygających tego typu wypadki na podstawie przepisów Kodeksu
rodzinnego i opiekuńczego, środek przewidziany w art. 39 pkt 1a K.k. będzie
orzekany fakultatywnie. O zasadności jego zastosowania zadecyduje w
konkretnym przypadku sąd, w razie skazania za przestępstwo odpowiadające
charakterystyce zawartej w hipotezie projektowanego art. 40a § 1 K.k.
rodek karny w postaci pozbawienia praw rodzicielskich lub
opiekuńczych będzie orzekany na okres od roku do 10 lat (art. 43 § 1 pkt 1
K.k.). W razie jego orzeczenia odpis wyroku zostanie przesłany przez sąd karny
właściwemu sądowi rodzinnemu (art. 40a § 2 K.k.).
W związku z wprowadzeniem przepisów art. 39 pkt 1a K.k. i art. 40a § 1
K.k., w oparciu o które sąd w procesie karnym będzie mógł w wymagających
takiej interwencji przypadkach zaingerować w przysługujące sprawcy
przestępstwa prawa rodzicielskie lub opiekuńcze, projekt uchyla dotychczasowy
art. 51 K.k., w myśl którego sąd uznając za celowe orzeczenie pozbawienia lub
ograniczenia praw rodzicielskich lub opiekuńczych wobec popełnienia prze-
stępstwa na szkodę małoletniego lub we współdziałaniu z nim, zobowiązany był
zawiadomić o tym właściwy sąd rodzinny. Podkreślić należy, iż uchylany przez
projekt, i w świetle rozwiązania przyjętego w projektowanym art. 40a § 1 K.k.
zbędny, przepis art. 51 K.k. dotknięty jest również istotną wadą konstrukcyjną,
polegającą na tym, że pomimo okoliczności, iż określony w jego treści
obowiązek odnosi się do celowości ingerencji również w prawa opiekuńcze, to
jednak przesłanką powstania obowiązku zawiadomienia kierowanego przez sąd
karny do sądu rodzinnego jest wyłącznie popełnienie przestępstwa na szkodę
małoletniego lub we współdziałaniu z nim. Tym samym z zakresu normowania
art. 51 K.k. w sposób nieuzasadniony wyłączone są przypadki, gdy osobą
pokrzywdzoną jest osoba pozostająca pod opieką niebędąca małoletnim
(ubezwłasnowolnienie całkowite), której dobro również powinno uzasadniać
aktywność sądu karnego zmierzającą do skierowania stosownego zawiado-
mienia do sądu rodzinnego. Precyzyjne zakreślenie w projektowanym przepisie
art. 40a § 1 K.k. kręgu przestępstw uzasadniających interwencję odnoszącą się
do praw rodzicielskich lub opiekuńczych pozbawione jest słabości dotych-
czasowego rozwiązania również i w tym zakresie. Pamiętać należy, że już
w trakcie postępowania karnego sąd, a w postępowaniu przygotowawczym
prokurator, mogą zawiadomić właściwy sąd rodzinny w celu rozważenia
zastosowania środków przewidzianych w przepisach o postępowaniu w spra-
wach nieletnich oraz w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (art. 23 K.p.k.).
Dlatego też, zawiadomienie przewidziane w obecnym art. 51 K.k., a kierowane
po wydaniu wyroku jest czynnością spóźnioną w zakresie ochrony tymczasowej
małoletniego, gdyż na tym etapie postępowania karnego sąd może już podjąć
decyzję ostateczną w przedmiocie pozbawienia praw rodzicielskich lub
opiekuńczych. Ze względu na fakt, że projektowany środek karny jest orzekany
terminowo, sąd rodzinny – zawiadomiony na podstawie art. 40a § 2 K.k.
o orzeczeniu tego środka – powinien z urzędu podjąć działania przed upływem
okresu, na który został orzeczony środek karny celem rozważenia zasadności
dalszego pozbawienia praw rodzicielskich lub opiekuńczych.
Dodany § 2 do art. 50 K.k. obliguje sąd do orzeczenia podania wyroku do
publicznej wiadomości, jeżeli skazany dopuścił się przestępstwa przeciwko
wolności seksualnej i obyczajności, a pokrzywdzonym jest małoletni, zaś interes
pokrzywdzonego nie sprzeciwia się temu.
Przewidziana w projekcie modyfikacja przepisu art. 106a K.k. skutkuje
tym, że skazanie za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności
nie będzie podlegać zatarciu bez względu na rodzaj orzeczonej kary i bez
względu na fakt, czy kara została warunkowo zawieszona. Ponadto w wyniku
nowelizacji nie będzie podlegać zatarciu skazanie za przestępstwo, jeżeli
pokrzywdzonym był małoletni niezależnie od tego, czy ukończył lat 15.
Skazanego na karę pozbawienia wolności sąd może zwolnić z odbycia reszty
kary tylko wtedy, gdy jego postawa osobista postawa, właściwości i warunki
osobiste, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa, okoliczności jego
popełnienia oraz zachowanie po popełnieniu przestępstwa i w czasie odbywania
kary uzasadniają przekonanie, iż skazany po zwolnieniu będzie przestrzegał
porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa.

W obecnie obowiązującym art. 77 § 2 Kodeks karny nie dopuszcza jednakże
możliwości wykluczenia w wyroku orzekającym zastosowania warunkowego
przedterminowego zwolnienia w ogóle.
Proponuje się wprowadzenie takiej możliwości w sytuacji gdy przemawiają za
tym motywy i sposób działania sprawcy, jego właściwości osobiste, a także
dotychczasowy tryb życia sprawcy. Pozostaje to zgodne zarówno z postulatami
praktyków, jak i oczekiwaniami społecznymi. Rozwiązanie to, jak się zakłada,
będzie stosowane wobec najbardziej niebezpiecznych sprawców, w przypadku
których zarówno względy sprawiedliwościowe, jak i prewencyjne przemawiają
za niedokonywanie na etapie wykonania kary jakichkolwiek modyfikacji jej
rozmiaru, a w odniesieniu do których aspekt eliminacyjny kary pozbawienia
wolności jawi się jako jeden z priorytetowych. Projektowane rozwiązanie