Poselski projekt ustawy o finansowaniu Prawosławnego Seminarium Duchownego w Warszawie z budżetu państwa

Druk nr 1411

Warszawa, 4 listopada 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej



Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2
kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu niżej podpisani
posłowie wnoszą projekt ustawy:


- o finansowaniu Prawosławnego
Seminarium Duchownego w Warszawie
z budżetu państwa.

Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy
upoważniamy pana posła Eugeniusza Czykwina.


(-) Anna Bańkowska; (-) Eugeniusz Czykwin; (-) Ryszard Galla; (-) Tomasz
Garbowski; (-) Ryszard Kalisz; (-) Witold Klepacz; (-) Jan Kochanowski;
(-) Janusz Krasoń; (-) Wacław Martyniuk; (-) Zbigniew Matuszczak;
(-) Henryk Milcarz; (-) Wojciech Olejniczak; (-) Wojciech Pomajda;
(-) Stanisława Prządka; (-) Stanisław Rydzoń; (-) Elżbieta Streker-
Dembińska; (-) Wiesław Andrzej Szczepański; (-) Tadeusz Tomaszewski;
(-) Jerzy Wenderlich; (-) Stanisław Wziątek; (-) Ryszard Zbrzyzny.
projekt




USTAWA

z dnia
2008

o finansowaniu Prawosławnego Seminarium Duchownego w Warszawie
z budżetu państwa


Art. 1
Prawosławne Seminarium Duchowne w Warszawie otrzymuje dotacje i inne środki z
budżetu państwa na zasadach określonych dla uczelni publicznych, z wyjątkiem finansowania
kosztów realizacji inwestycji budowlanych.

Art. 2
Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia i ma zastosowanie po-
czynając od roku budżetowego 2010.



UZASADNIENIE



Zasada równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych jest pierwszo-
planową, konstytucyjną dyrektywą regulacji stosunków wyznaniowych w Rzeczypospolitej
Polskiej. Została wyrażona w art. 25 ust. 1 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r.
Zasada równouprawnienia Kościołów i związków wyznaniowych jest zawarta także w
ustawie z 17 maja 1989 o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, mającej charakter wy-
konawczy do przepisów wyznaniowych Konstytucji. Równouprawnienie wszystkich kościo-
łów i innych związków wyznaniowych, bez względu na formę uregulowania ich sytuacji
prawnej, zostało uznane za podstawową gwarancję wolności sumienia i wyznania w stosun-
kach państwa ze związkami wyznaniowymi (art. 9 ust. 2). Ponadto w art. 19 ust. 1 ustawy z
17 maja 1989 r. czytamy, że „Kościoły i inne związki wyznaniowe korzystają na zasadach
równouprawnienia ze swobody wypełniania funkcji religijnych”. Do zakresu uprawnień
mieszczących się w ramach wypełniania funkcji religijnych ustawodawca zaliczył m.in. pro-
wadzenie działalności oświatowo-wychowawczej oraz kształcenie i ustanawianie duchow-
nych.
Zgodnie z zasadą równouprawnienia wyznań ustawodawca jeszcze w okresie Polski
Ludowej utworzył na podstawie usuniętego w 1954 r. z Uniwersytetu Warszawskiego
Wydziału Teologii Katolickiej państwową uczelnie o charakterze wyznaniowym kształcącą
duchowieństwo katolickie – Akademię Teologii Katolickiej, natomiast dawny Wydział
Teologii Ewangelickiej UW stał się podstawą powołania państwowej, wielowyznaniowej
uczelni – Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej. Wymienione placówki kształciły i
kształcą jednak także osoby świeckie dla potrzeb ogólnospołecznych.
W latach dziewięćdziesiątych XX wieku nastąpiło jednakże rozszerzenie dotowania
przez państwo konfesyjnego katolickiego szkolnictwa wyższego. Na mocy ustawy z dnia 14
czerwca 1991 r. państwo dofinansowuje ze swego budżetu Katolicki Uniwersytet Lubelski, a
na podstawie Konkordatu z 28 lipca 1993 r. (art. 15 ust. 3) oraz ustawy z 26 czerwca 1997 r.
dotowana jest także na szczególnie korzystnych warunkach Papieska Akademia Teologiczna,
uczelnia mająca ewidentnie profil katolicki i kościelny zarazem. Dotacje państwowe nie
mogły być przeznaczane na inwestycje budowlane (zastrzeżenie to zostało zniesione
uchwaloną przez Sejm w trzecim czytaniu w dniu 10 października 2008 r. ustawą o zmianie
ustawy o finansowaniu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego z budżetu państwa).
Uprzywilejowanie przez państwo katolickiego szkolnictwa wyższego pogłębiło
uchwalenie przez Sejm 5 kwietnia 2006 r. – z inicjatywy parlamentarnego klubu Platformy
Obywatelskiej – trzech ustaw o finansowaniu z budżetu państwa Papieskiego Wydziału
Teologicznego Warszawie, Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu oraz
Wyższej Szkoły Filozoficzno-Pedagogicznej „Ignatianum” w Krakowie. Placówki
wspomniane otrzymują z budżetu państwa dotacje na zasadach przewidzianych dla uczelni
publicznych z wyjątkiem finansowania inwestycji budowlanych. Należy przy tym podkreślić,
że obowiązku finansowania wspomnianych placówek nie nakłada na państwo Konkordat z
1993 r.
Papieski Wydział Teologiczny w Warszawie to uczelnia katolicka, a zarazem
kościelna. Wielkim Kanclerzem PWT jest Arcybiskup Warszawski, godność wielkiego
wicekanclerza sprawuje Przełożony Generalny Towarzystwa Jezusowego, który działa przez
swojego delegata – przełożonego Prowincji Wielkopolsko-Mazowieckiej Towarzystwa
Jezusowego.
Studia na PWT w Warszawie mogą podjąć przede wszystkim osoby duchowne: du-
chowni, alumni wyższych seminariów duchownych, które podpisały umowę o współpracy z

2
PWT (obecnie jest siedem takich placówek), zakonnicy i zakonnice po ślubach czasowych lub
wieczystych wreszcie osoby świeckie. Jednym z warunków podjęcia studiów jest przedsta-
wienie stosownego zaświadczenia od właściwego proboszcza. Kształcenie osób świeckich
jest ukierunkowane w znacznym stopniu na przygotowanie tych osób do pełnienia funkcji
służebnych względem Kościoła – katechety, czy organisty. Studium Teologii dla wieckich
ma charakter zaoczny. Filię Wydziału stanowi m.in. Archidiecezjalne Seminarium Misyjne
„Redemptoris Mater”. Jego alumni uczestniczą w wykładach wspólnie z alumnami Wyższe-
go Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Warszawie. Wydział przygotowuje zatem
osoby, których szczególnym zadaniem ma być nie tylko zaspokajanie potrzeb religijnych ka-
tolików w Polsce, lecz krzewienie religii katolickiej w świecie, wśród osób wyznających inne
religie. PWT w Warszawie składa się z dwóch sekcji: św. Jana Chrzciciela oraz św. Andrzeja
Boboli. Sekcja św. Jana Chrzciciela obejmuje m.in. Wyższe Metropolitalne Seminarium Du-
chowne. Jego alumni stają się z chwilą przyjęcia do seminarium studentami Wydziału. Poza
tym status filii PWT w Warszawie posiadają w szczególności, obok Archidiecezjalnego Se-
minarium Misyjnego „Redemptoris Mater”, także katolickie Wyższe Seminaria Duchowne w
Drohiczynie, w Łowiczu, w Siedlcach, oraz na warszawskiej Pradze. Reasumując, należy
stwierdzić, że PWT w Warszawie jest placówką prowadzoną przez duchownych, kształcącą
przede wszystkim duchownych (a świeckich jedynie w ograniczonym zakresie) i to wyłącznie
dla potrzeb Kościoła katolickiego nie tylko w Polsce ale także na świecie.
Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu to także uczelnia mająca ewidentnie ka-
tolicki, a zarazem kościelny charakter. Wielkim Kanclerzem PWT jest Arcybiskup Wrocław-
ski. Wykładowcy PWT we Wrocławiu muszą posiadać misję kanoniczną od Wielkiego Kanc-
lerza Wydziału.
Studia na PWT we Wrocławiu podejmują przede wszystkim osoby duchowne: alumni
Metropolitalnego Seminarium Duchownego, którzy są równocześnie studentami PWT, oraz
alumni wyższych seminariów duchownych, które podpisały umowę o współpracy z PWT. Są
to: Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Legnickiej, Wyższe Seminarium Duchowne OO.
Franciszkanów we Wrocławiu oraz Wyższe Seminarium Duchowne Salwatorianów w Bagnie.
Kształcenie osób świeckich jest ukierunkowane w istotnym zakresie na przygotowanie tych
osób do pełnienia funkcji służebnych względem Kościoła – katechetów. Należy stwierdzić, że
PWT we Wrocławiu jest, podobnie jak PWT w Warszawie, placówką prowadzoną przez
duchownych, kształcącą przede wszystkim duchownych (a świeckich w ograniczonym
zakresie).

3
Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum” w Krakowie (zwana dalej
także WSF-P „Ignatianum”), to uczelnia katolicka. Jej Wielkim Kanclerzem jest Przełożony
Generalny Towarzystwa Jezusowego, który działa przez swojego delegata – przełożonego
Prowincji Południowej Towarzystwa Jezusowego.
Na Wydziale Filozoficznym podejmują naukę niejako automatycznie, tzn. bez jakich-
kolwiek egzaminów wstępnych, nowi adepci Prowincji Południowej Towarzystwa Jezusowe-
go. Jeżeli chodzi o kształcenie osób świeckich, to podobnie jak w dwóch ww. placówkach jest
ono ukierunkowane m.in. na przygotowanie tych osób do pełnienia funkcji służebnych
względem Kościoła – katechety.
Podsumowując, ustawy z 5 kwietnia 2006 r. stanowią prawną podstawę dofinansowy-
wania przez państwo kształcenia osób przygotowujących się do stanu kapłańskiego w Koście-
le katolickim. Za pośrednictwem PWT w Warszawie dotacje państwowe docierają do sześciu
katolickich wyższych seminariów duchownych, natomiast w przypadku PWT we Wrocławiu
wsparcie ze środków publicznych otrzymają cztery Wyższe Seminaria Duchowne. Dofinan-
sowując Sekcję św. A. Boboli PWT w Warszawie oraz WSF-P „Ignatianum” państwo łoży
zwłaszcza na przygotowanie kandydatów na kapłanów Towarzystwa Jezusowego. Uprzywile-
jowanie przez państwo katolickiego szkolnictwa pogłębiają także obowiązujące rozwiązania
dotyczące dostępności do stypendiów finansowanych z budżetu państwa.
O ile od 2001 roku studenci szkół niepublicznych, w tym także szkół prowadzonych
przez Kościół Katolicki, objęci są prawem do stypendiów na zasadach analogicznych jak stu-
denci szkół publicznych, to przy nadawaniu tych uprawnień pominięci zostali studenci szkół
prowadzonych przez inne kościoły i związki wyznaniowe. A zatem, studenci Prawosławnego
Seminarium Duchownego – w przeciwieństwie do studentów katolickich seminariów du-
chownych – nie mają prawa występowania o stypendia socjalne i zapomogi finansowane z
budżetu państwa.
Zgodnie z zasadą równouprawnienia Kościołów i związków wyznaniowych takie sa-
me prawne warunki otrzymania wsparcia finansowego ze strony państwa winny być zapew-
nione wszystkim związkom wyznaniowym w Polsce prowadzącym szkoły kształcące kandy-
datów na duchownych, a posiadające status szkół wyższych. Tego rodzaju placówką jest
funkcjonujące nieprzerwanie od 1951 r. Prawosławne Seminarium Duchowne. Zgodnie z art.
19 ust. 4 ustawy z 4 lipca 1991 r. o stosunku Państwa do PAKP jest to wyższa szkoła teolo-
giczna uprawniona do nadawania absolwentom tytułu zawodowego licencjata teologii prawo-
sławnej. Tytuł ten jest równoważny z tytułem zawodowym licencjata nadawanym przez pań-
stwowe szkoły wyższe. Po zakończeniu trzyletnich studiów w Seminarium jego absolwenci

4