Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny wykonawczy, ustawy - Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw

52
obowiązku pracy przez skazanego w dni wolne od pracy jest dopuszczalne. Ponadto
przepis ten będzie miał, w odniesieniu do skazanego, istotny walor informacyjny we
wskazanym powyżej zakresie.

W art. 58 k.k.w. określono podstawowe obowiązki organu gminy oraz
podmiotów, w których jest wykonywana praca. W § 2 art. 58 określono podstawowe
obowiązki osoby odpowiedzialnej za organizowanie i kontrolowanie przebiegu pracy
skazanych. Z kolei w § 3 zamieszczona została delegacja ustawowa do wydania przez
Ministra Sprawiedliwości, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw
administracji publicznej oraz ministrem właściwym do spraw pracy, aktu
wykonawczego, który szczegółowo unormuje tryb wyznaczania przez właściwy organ
gminy podmiotów wskazanych w art. 56 § 2, w których wykonywana jest kara
ograniczenia wolności i praca społecznie użyteczna, czynności tych podmiotów,
a także podmiotów, o których mowa w art. 56 § 3, w zakresie wykonywania tej kary
i pracy, w tym dotyczące organizowania miejsc pracy i przydziału pracy oraz kontroli
skazanych, a także dopuszczalny dzienny wymiar czasu pracy skazanych.

W art. 66 § 3 k.k.w. wprowadza się zmianę podmiotu dokonującego czynności
zawiadomienia, o którym mowa w tym przepisie, z sądu na zawodowego kuratora
sądowego, co jest konsekwencją przekazania, w postępowaniu dotyczącym wykonania
kary ograniczenia wolności, zawodowemu kuratorowi sądowemu niektórych
czynności technicznych, wykonywanych dotychczas przez sąd.

Zmiana w art. 196a § 2 jest konsekwencją rezygnacji z normatywnej
konstrukcji występku o charakterze chuligańskim, a tym samym również
z przewidzianego przez obecne przepisy orzekania nawiązki w związku ze skazaniem
za taki występek.

W dniu 3 stycznia 2007 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek od
Rzecznika Praw Obywatelskich o stwierdzenie niezgodności art. 217 § 1 Kodeksu
postępowania karnego z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP oraz art. 37 lit. c Konwencji

53
Praw Dziecka, a także z art. 77 ust. 2, art. 78, Konstytucji RP i art. 13 w związku
z art. 8 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Sytuacja prawna tymczasowo aresztowanego w zakresie prawa do widzeń
z osobami najbliższymi i innymi osobami różni się od sytuacji prawnej skazanego.
Zgodnie z art. 217 Kodeksu karnego wykonawczego, udzielenie tymczasowo
aresztowanemu widzenia wymaga uprzedniej zgody organu, do którego dyspozycji
tymczasowo aresztowany pozostaje. Organem tym w toku postępowania
przygotowawczego jest prokurator, natomiast w toku postępowania sądowego
i w czasie wykonywania czynności sądowych w postępowaniu przygotowawczym
– sąd. Przepisy art. 217 nie określają nadto wprost przesłanek, jakimi powinien
kierować się organ procesowy udzielając zgody na widzenie lub odmawiając
wyrażenia takiej zgody. W obecnym stanie prawnym nie jest ponadto przewidziany
środek odwoławczy od zarządzenia organu procesowego odmawiającego zgody na
widzenie. O ile, w odniesieniu do pierwszej kwestii, przesłanki odmowy wyrażenia
zgody na widzenie można wywodzić poprzez odpowiednie stosowanie art. 214
w związku z art. 90 pkt 6 k.k.w., co jednak może budzić wątpliwości interpretacyjne,
o tyle brak możliwości zaskarżenia zarządzenia odmawiającego zgody na widzenie
z tymczasowo aresztowanym, dla osoby dla niego najbliższej, należy traktować jako
niedostatek obecnie obowiązującej regulacji.
Proponowane zmiany zmierzają do uregulowania tych dwóch kwestii. Punktem
wyjścia do wprowadzenia projektowanych przepisów jest konieczność zachowania
konstytucyjnych standardów unormowań regulujących kwestię widzeń z tymczasowo
aresztowanymi, w szczególności:
– art. 47 Konstytucji RP w zakresie, w jakim ustawa zasadnicza chroni
prawo do życia rodzinnego,
– art. 45 w zw. z art. 77 ust. 2 Konstytucji, określających standardy
konstytucyjne w zakresie możliwości zaskarżenia do sądu decyzji
ograniczającej ww. prawo poprzez uniemożliwienie skontaktowania
się przez tymczasowo aresztowanego z osobami najbliższymi.

W projektowanym art. 217 § 1a k.k.w. przewidziano dwie okoliczności,
z których każda może być przesłanką odmowy wyrażenia zgody na widzenie

54
z tymczasowo aresztowanym. Pierwsza z tych okoliczności, a mianowicie potrzeba
zabezpieczenia właściwego toku postępowania, łączy się ściśle z określonym
w art. 249 k.p.k. celem stosowania środków zapobiegawczych. Podstawą odmowy
wyrażenia zgody na widzenie z tymczasowo aresztowanym może być nie tylko
potrzeba zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania w sprawie, w której
tymczasowe aresztowanie zostało zastosowane, ale również konieczność
zabezpieczenia w tym względzie potrzeb innego, toczącego się postępowania karnego,
jeżeli organ, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje ma informacje
o zagrożeniach dla tego postępowania, jakie może spowodować widzenie
z tymczasowo aresztowanym. Odmowa zgody na widzenie z tymczasowo
aresztowanym będzie mogła nastąpić również w celu zapobieżenia popełnieniu
przestępstwa.
Zgodnie z art. 214 § 1 k.k.w. tymczasowo aresztowany, poza określonymi
wyjątkami, korzysta co najmniej z takich uprawnień, jakie przysługują skazanemu
odbywającemu karę pozbawienia wolności w systemie zwykłym w zakładzie karnym
typu zamkniętego, i nie stosuje się do niego ograniczeń innych niż te, które są
konieczne do zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego, utrzymania
porządku i bezpieczeństwa w areszcie śledczym oraz zapobieżenia wzajemnej
demoralizacji tymczasowo aresztowanych.
Projektowany przepis art. 217 § 1a k.k.w., w zakresie w jakim określa
przesłanki odmowy zgody na widzenie z tymczasowo aresztowanym, nie narusza więc
zakresu praw tymczasowo aresztowanego, gwarantowanych w art. 214 § 1 k.k.w.
Stanowi on realizację normy gwarancyjnej poprzez wskazanie wyłącznych przesłanek,
które mogą być podstawą odmowy wyrażenia zgody na widzenie z tymczasowo
aresztowanym. Należy tu podkreślić, że wyrażenie przez organ procesowy zgody na
widzenie z tymczasowo aresztowanym nie jest tożsame z udzieleniem widzenia.
Zarządzenie w przedmiocie zgody na widzenie jest decyzją procesową, równoznaczną
ze stwierdzeniem, że skorzystanie przez tymczasowo aresztowanego z prawa do
utrzymywania więzi z rodziną i innymi osobami bliskimi, realizowanego poprzez
widzenie się z określoną osobą, nie zakłóci prawidłowego toku postępowania oraz nie
zagrozi zaistnieniem przestępstwa. O udzieleniu widzenia z tymczasowo

55
aresztowanym decyduje natomiast dyrektor aresztu śledczego lub zakładu karnego,
jako organ postępowania wykonawczego, bacząc, czy widzenie nie zakłóci porządku
i bezpieczeństwa w areszcie śledczym.
W projektowanym art. 217 § 1b k.k.w przewiduje się możliwość wniesienia
środka odwoławczego od zarządzenia o odmowie wyrażenia zgody na widzenie
tymczasowo aresztowanego z osobą najbliższą. Z punktu widzenia uprawnień
tymczasowo aresztowanego, w szczególności jego prawa do utrzymywania więzi
z rodziną i innymi osobami bliskimi, najistotniejsze znaczenie mają widzenia
z osobami najbliższymi. Dopuszczenie możliwości zaskarżania zarządzeń o odmowie
zgody na widzenie z innymi osobami, niż osoby najbliższe dla tymczasowo
aresztowanego, nie jest wskazane, gdyż mogłoby utrudniać prawidłowy przebieg
postępowania karnego zważywszy, że krąg osób bliskich w rozumieniu art. 105 § 1
k.k.w., mogących ubiegać się o widzenie z tymczasowo aresztowanym, jest
nieokreślony. Należy również wskazać, że to właśnie osoby najbliższe, o których
mowa w art. 115 § 11 k.k., stanowią faktycznie krąg osób, z których składa się rodzina
chroniona na mocy unormowania zawartego w art. 47 Konstytucji. Analiza tego
przepisu wskazuje na to, że ustrojodawca pod pojęciem „rodziny” rozumiał relacje
wynikające ze stosunku małżeństwa, pokrewieństwa oraz najbliższe dotyczące
powinowactwa, a tych właśnie dotyczy regulacja odnosząca się do pojęcia osoby
najbliższej.
Osoby inne niż najbliższe mogą ubiegać się o zgodę na widzenie z tymczasowo
aresztowanym, a także tymczasowo aresztowany może wnosić o zgodę na takie
widzenie, ale w razie wydania odmownego zarządzenia nie będzie przysługiwał
środek odwoławczy. W sytuacji, gdy tymczasowo aresztowany pozostaje do
dyspozycji sądu, zarządzenie w przedmiocie zgody na widzenie z tymczasowo
aresztowanym wydaje – zgodnie z art. 93 § 2 k.p.k. – prezes sądu, przewodniczący
wydziału, przewodniczący składu orzekającego albo upoważniony sędzia. Jeżeli
tymczasowo aresztowany pozostaje do dyspozycji prokuratora, o zgodzie na widzenie
decyduje prokurator. W projektowanym art. 217 § 1b k.k.w. przewiduje się, że
zażalenie na zarządzenie prezesa sądu, przewodniczącego wydziału,
przewodniczącego składu orzekającego lub wyznaczonego sędziego rozpoznaje sąd,

56
do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje. Sąd ten, niezależnie czy
będzie to sąd rejonowy, czy sąd okręgowy, będzie wówczas orzekał jako sąd
odwoławczy. Zgodnie z dyspozycją art. 30 § 2 k.p.k., sąd będzie rozpoznawał
zażalenie na zarządzenie o odmowie wyrażenia zgody na widzenie z tymczasowo
aresztowanym w składzie trzech sędziów. Sędzia, który wydał zaskarżone zarządzenie,
z mocy art. 40 § 1 pkt 6 k.p.k. będzie wyłączony od udziału w posiedzeniu sądu
odwoławczego. Na zarządzenie prokuratora o odmowie wyrażenia zgody na widzenie
zażalenie będzie przysługiwało do prokuratora nadrzędnego. Rozpoznawanie przez
sądy zażaleń na zarządzenia prokuratora o odmowie zgody na widzenie, stanowiłoby
bowiem zbyt duże i zbędne angażowanie sądów w czynności incydentalne
w postępowaniu przygotowawczym. Proponując taki tryb odwoławczy od zarządzeń
prokuratora o odmowie zgody na widzenie, wzięto pod uwagę i to, że stosowanie
i przedłużanie czasu trwania tymczasowego aresztowania leży w gestii sądu,
a nieuzasadniony brak możliwości utrzymywania przez tymczasowo aresztowanego
więzi z rodziną i osobami bliskimi może zaważyć na odstąpieniu od kontynuowania
tego środka zapobiegawczego.
Projektowany art. 217 § 1c k.k.w przewiduje ograniczenie możliwości złożenia
środka odwoławczego od zarządzenia odmawiającego zgody na widzenie
z tymczasowo aresztowanym. W myśl tego przepisu poddane kontroli instancyjnej
zarządzenie o odmowie osobie najbliższej wyrażenia zgody na widzenie z tymczasowo
aresztowanym zachowuje aktualność przez okres trzech miesięcy od daty jego
wydania. Regulacja ta opiera się na założeniu, że w tym czasie przyczyny, które legły
u podstaw odmowy zgody na widzenie, nie ustaną. Nie oznacza to, że w takich
przypadkach osoba najbliższa dla tymczasowo aresztowanego oraz ten ostatni, nie
mogą składać kolejnych wniosków o wyrażenie zgody na widzenie, a także, że
pochodzący od nich wniosek nie może zostać uwzględniony. Może wszak zaistnieć
sytuacja, gdy w owym trzymiesięcznym okresie ustaną przyczyny, dla których
odmówiono udzielenia widzenia. W takich przypadkach, w razie odmowy zgody nie
będzie jedynie dopuszczalne zaskarżenie zarządzenia. Regulacje w projektowanych
przepisach art. 217 § 1b i § 1c k.k.w. mają na celu takie ukształtowanie instytucji
zażalenia na odmowę zgody na widzenie, aby z jednej strony gwarantowała ona