Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny wykonawczy, ustawy - Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw

37
prokuratora złożony na podstawie art. 335 k.p.k. rozpoznawany jest na posiedzeniu
bez przeprowadzania postępowania dowodowego). Korzyści płynące ze stosowania
tych instytucji są więc oczywiste i należy robić wszystko, aby je rozwijać. Nie ulega
bowiem wątpliwości, że stosowanie trybu przyspieszonego (z całą jego „machiną”
dyżurów, zatrzymań, doprowadzeń, wynagrodzeń adwokatów itp.) jest o wiele
kosztowniejsze aniżeli orzekanie w postępowaniu nakazowym, czy na posiedzeniu
w związku z wnioskiem prokuratora złożonym w oparciu o art. 335 k.p.k.
Kolejne wątpliwości budziła obligatoryjność obrony, jako że wprowadzono ją
z tego tylko powodu, że postępowanie toczy się w trybie przyspieszonym. Jak
pokazała praktyka, kumuluje to ogromne koszty w skali całego kraju związane
z wynagrodzeniem obrońców.
Wynagrodzenie obrońcy, wyznaczonemu z urzędu, zasądzane jest od Skarbu
Państwa. Wprawdzie oskarżony może być tymi kosztami obciążony, ale ich egzekucja
od wielu lat utrzymuje się na bardzo niskim poziomie (pomijając już ponoszone przez
Skarb Państwa dodatkowo koszty bezskutecznych egzekucji).
Podnoszono też argument, że skoro postępowanie przyspieszone znajduje
zastosowanie tylko do sprawcy ujętego na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa
lub bezpośrednio potem, gdzie w efekcie problemem powinna być tylko kara a nie
wina, to obrona obligatoryjna nie powinna mieć miejsca.
W końcu za niecelowe uznano obligatoryjne zatrzymanie każdej osoby
podejrzanej o popełnienie przestępstwa podlegającego rozpoznaniu w trybie
przyspieszonym i doprowadzenie jej do sądu.
Z uwagi na restrykcyjny termin 48 godzin na przeprowadzenie dochodzenia,
do postępowania przyspieszonego kierowane są głównie sprawy o nieskompli-
kowanym charakterze dowodowym, które nie wymagają wykonania wielu czynności
procesowych, w tym przede wszystkim – kierowanie pojazdem w stanie nietrzeźwości.
Paradoksalnie, ta sytuacja powoduje faktyczne zmniejszenie ujawnialności tego typu
przestępstw, co wprost związane jest z koniecznością sporządzenia przez policjantów
ruchu drogowego dokumentacji związanej z zatrzymaniem i dalszego postępowania
z zatrzymanym, a więc co najmniej czasowym opuszczeniem miejsca pełnienia służby

38
na drodze (co przed obowiązywaniem trybu przyspieszonego występowało znacznie
rzadziej).
Jednocześnie w ostatnich miesiącach rysuje się wyraźna tendencja spadkowa
w zakresie liczby spraw kierowanych do postępowania przyspieszonego, związana
z wyraźnym zmniejszeniem się liczby postępowań o przestępstwa określone
w art. 178a k.k. I tak, o ile w miesiącach: kwiecień, maj i czerwiec – 2007 r.
postępowanie przyspieszone zakończono, odpowiednio, w 4657, 4242 oraz 3470
sprawach o przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności
z art. 178a k.k., to już w miesiącach: październik, listopad i grudzień – 2007 r.,
postępowanie w trybie przyspieszonym zakończono, odpowiednio, w 2795, 2180
i 1404 sprawach o te przestępstwa.
Nie bez znaczenia pozostają też koszty związane z doprowadzaniem sprawcy
do sądu. W przypadku prowadzenia dochodzenia w tego rodzaju sprawach
w postępowaniu zwyczajnym, koszty te nie były ponoszone lub występowały
w znacznie mniejszym zakresie (gdy istniała zasadność zastosowania środka
zapobiegawczego).
Z szacunków Komendy Głównej Policji wynika, że średni dodatkowy koszt
Policji wynikający z jednego postępowania przyspieszonego wdrożonego wobec
jednego sprawcy kształtuje się w wysokości około 600 złotych, z czego połowa to
koszty ponoszone z tytułu umieszczenia tej osoby w policyjnych pomieszczeniach dla
osób zatrzymanych.
Projektowane zmiany polegają, w szczególności, na:
– określeniu trybu przyspieszonego nie jako trybu szczególnego
postępowania zwyczajnego, lecz jako trybu szczególnego postępowania
uproszczonego,
– rezygnacji z obligatoryjnego w każdym przypadku zatrzymania
i przymusowego doprowadzenia sprawcy do sądu (możliwość wręczenia wezwania do
stawiennictwa),
– wprowadzeniu możliwości zastosowania instytucji skazania bez rozprawy
(art. 335 k.p.k.),

39
– dopuszczeniu możliwości prowadzenia rozprawy pod nieobecność
oskarżonego,
– rezygnacji z obligatoryjnej obrony przed sądem.


Unormowanie przewidziane w projektowanym art. 538 § 3 k.p.k. ma na celu
usunięcie luki w obowiązujących przepisach, wskutek której w wypadku uchylenia
w postępowaniu kasacyjnym bądź wznowieniowym wyroku, mocą którego stosowano
wobec skazanego instytucję probacyjną (warunkowe umorzenie postępowania lub
warunkowe zawieszenie wykonania kary), a następnie ponownego orzeczenia wobec
tej osoby takiego samego środka probacyjnego, okres wcześniej stosowanej próby nie
podlega zaliczeniu na rzecz orzeczonego ponownym wyrokiem środka.
Prowadzi to do niesprawiedliwego traktowania osoby, która podlegała – przez
okres pomiędzy datą prawomocności uprzednio wydanego wyroku a datą jego
uchylenia w postępowaniu kasacyjnym lub wznowieniowym – ciężarom
i ograniczeniom związanym ze stosowaniem wobec niej instytucji warunkowego
umorzenia postępowania lub warunkowego zawieszenia wykonania kary.
Instytucje te w wielu wypadkach stosowane są łącznie z dodatkowo orzekanymi
obowiązkami probacyjnymi, określonymi w art. 72 § 2 k.k., jak również mogą być
połączone, a w niektórych wypadkach połączone być muszą (art. 73 § 2 k.k.),
z oddaniem oskarżonego pod dozór kuratora, osoby godnej zaufania lub wskazanego
w ustawie podmiotu. Niezależnie od tych dodatkowych obowiązków i ograniczeń,
okres próby ma charakter okresu szczególnej weryfikacji zachowania osoby, wobec
której zastosowano instytucję probacyjną, dokonywanej pod rygorem poniesienia
przez osobę naruszającą warunki probacji bardzo istotnych negatywnych
konsekwencji, w postaci odbycia kary, której wykonanie zostało warunkowo
zawieszone, lub podjęcia warunkowo umorzonego postępowania w celu wydania
wyroku niosącego za sobą represję karną.
Tym samym w pełni uzasadniony jest pogląd, że okres podlegania przez
oskarżonego, któremu ponownie wymierzono karę z warunkowym zawieszeniem jej
wykonania, lub wobec którego ponownie warunkowo umorzono postępowanie,
rygorom okresu próby wynikającym z poprzedniego prawomocnego wyroku,

40
powinien podlegać zaliczeniu na poczet okresu ponownie zastosowanej probacji.
W przeciwnym wypadku, a więc w sytuacji obecnie istniejącej luki w prawie, która
usunie projektowany przepis art. 538 § 3 k.p.k., brak możliwości takiego zaliczenia
może prowadzić do naruszającego zasadę sprawiedliwej reakcji karnej dwukrotnego
stosowania wobec oskarżonego obciążeń i ograniczeń związanych z weryfikowaniem
jego zachowania w warunkach instytucji probacyjnej, przez łączny okres
niejednokrotnie prowadzący do wykroczenia poza określone w ustawie maksymalne
okresy jej stosowania.

Propozycja zmiany brzmienia art. 540 § 2 k.p.k. zmierza do dostosowania
przepisów Kodeksu do wskazań zawartych w zakresowym wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 7 września 2006 r., sygn. akt SK 60/05. W wyroku tym
Trybunał stwierdził, że art. 540 § 2 k.p.k. w zakresie, w jakim ogranicza
dopuszczalność wznowienia postępowania na korzyść oskarżonego tylko do
przypadków, w których uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niekonstytucyjny
przepis prawny stanowi podstawę skazania lub warunkowego umorzenia, jest
niezgodny z art. 190 ust 4 w związku z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2
Konstytucji RP. W uzasadnieniu tego wyroku Trybunał zawarł spostrzeżenie, iż
wznowienie, o którym mowa w art. 190 ust. 4 Konstytucji RP, jeśli dotyczy
postępowania karnego, nie może doprowadzić do pogorszenia sytuacji oskarżonego,
albowiem byłoby to niezgodne z art. 42 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 1 § 1 i 4 k.k.
Przyjęte w projekcie brzmienie art. 540 § 2 k.p.k. przewiduje dalej idącą
modyfikację tego przepisu, która uwzględniając wymogi płynące z powołanego
wyroku Trybunału Konstytucyjnego, w szczególności w zakresie gwarancji
niepogorszenia sytuacji prawnej skazanego, pozwoli równocześnie tą podstawą
wznowienia postępowania karnego objąć także wznowienie na korzyść każdej ze stron
postępowania, jeżeli w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stracił moc lub
uległ zmianie przepis prawny będący podstawą orzeczenia.
Podkreślenia wymaga, że dokonanie takiej, dalej idącej modyfikacji przepisu
art. 540 § 2 k.p.k. postulowane było m.in. przez Rzecznika Praw Obywatelskich.


41
Proponowana zmiana przepisów dotyczących europejskiego nakazu
aresztowania (rozdziały 65a i 65b k.p.k.), zwanego dalej ENA, uwzględnia potrzeby
ujawnione w toku ponaddwuletniego funkcjonowania poszczególnych elementów tej
regulacji.
W projekcie uwzględniono również zalecenia zawarte w Raporcie Komisji
Europejskiej oceniającym implementację do prawa wewnętrznego Decyzji ramowej
Rady Unii Europejskiej z dnia 13 czerwca 2001 r. – o europejskim nakazie
aresztowania i procedurach przekazania między państwami członkowskimi
europejskiego nakazu aresztowania (2002/584/JHA).
Zmiany uwzględniające potrzeby sygnalizowane przez praktyków znalazły się
w art. 607a, 607d oraz 607k k.p.k.
Przepis art. 607a k.p.k. zakłada rozszerzenie możliwości wydania przez sąd
ENA również na sytuacje, kiedy przestępstwo zostało popełnione poza terytorium RP.
Wprowadza też możliwość wydania ENA przez sąd w odniesieniu do spraw będących
w toku postępowania sądowego i wykonawczego, także ex officio.
Przepis art. 607d k.p.k. rozszerza możliwość wydania ENA przez sąd na
sytuacje, gdy istnieje jedynie prawdopodobieństwo, że osoba ścigana może przebywać
na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Reguluje też postępowanie
w sytuacji, kiedy nie jest znane miejsce pobytu osoby ściganej, przewidując w takiej
sytuacji pośrednictwo Interpolu (art. 607d § 1 k.p.k.).
Zgodnie z § 327 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
23 lutego 2007 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. Nr 38,
poz. 249),
jeżeli ENA dotyczy stadium postępowania jurysdykcyjnego
i wykonawczego, o wdrożenie poszukiwań do Interpolu występuje sąd okręgowy,
który wydał ENA. Z kolei współpracę prokuratury z Interpolem w zakresie
poszukiwań osoby w trybie ENA, dotyczącego stadium postępowania
przygotowawczego, reguluje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia
11

kwietnia 1992 r. – Regulamin urzędowania powszechnych jednostek
organizacyjnych prokuratury (Dz. U. Nr 38, poz. 163, ze zm.). Zgodnie z § 2381
powołanego rozporządzenia w przypadku, gdy miejsce pobytu osoby ściganej nie jest
znane, odpis ENA należy przekazać do Prokuratury Krajowej, aby ta zwróciła się do