Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny i niektórych innych ustaw

czynić. Dotyczy to ustawy o lasach z dnia 28 września 1991 r. (t. jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 45,
poz. 435, ze zm. por. art. 10 projektu), ustawy z dnia 13 października 1995 r. – Prawo
łowieckie (t. jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 127, poz. 1066, ze zm. – por. art. 11 projektu). W
zakresie pierwszej z ustaw dokonano również doprecyzowania zakresu kompetencji
funkcjonariuszy Straży Leśnej w zakresie prowadzenia postępowań, w których przedmiotem
przestępstwa było jedynie drewno. Zgodnie zaś z obowiązującą linią orzecznictwa Sądu
Najwyższego, w szczególności np. z wyroku z dnia 3 września 2009 r. VKK 171/09, w
którym SN uznał, że pojęcie drzewa nie jest tożsame z pojęciem drewna, obecne rozwiązanie
legislacyjne uniemożliwiało funkcjonariuszom prowadzenie postępwoań w przypadku drzew
w stanie surowym.
– ustawy, które w zakresie w nich nieuregulowanym, w związku z różnej natury
postępowaniami, odsyłają do odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu postępowania
karnego o postępowaniu uproszczonym. W odniesieniu do tych ustaw proponuje się odesłanie
do przepisów k.p.k. bez określania trybu postępowania. Dotyczy to ustawy z dnia 2 grudnia
2009 r. o izbach lekarskich (Dz. U. Nr 219, poz. 1708 – por. art. 22 projektu) oraz ustawy
z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 169, poz. 1417, ze
zm., – por. art. 19 projektu) oraz ustawy z dnia 1 lipca 2011 r. o samorządzie pielęgniarek
i położnych (Dz. U. Nr 174, poz. 1038) w art. 23 projektu.
Zmiana konieczna jest też w ustawie z dnia 25 czerwca 1985 r. o prokuraturze (t. jedn. Dz. U.
z 2008 r. Nr 7, poz. 39, ze zm.), w której art. 99 ust. 2 przewidziane są obecnie uprawnienia
asesora prokuratury do występowania przed sądami w charakterze oskarżyciela publicznego
w postępowaniu uproszczonym. Proponuje się, aby uprawnienie to zachowano w sprawach,
w których postępowanie przygotowawcze zakończyło się w formie dochodzenia (art. 8
projektu), co nie zmieni zakresu omawianego uprawnienia.
15. Inne zmiany w Kodeksie postępowania karnego
W rozdziale 11 dodaje się nowy art. 95a k.p.k., regulujący zagadnienie jawności
posiedzeń sądowych. Kwestia ta w ogóle nie była dotąd uregulowana w Kodeksie,
wktórym zamieszczono jedynie przepisy donoszące się do udziału stron w posiedzeniach
sądowych (w szczególności doprecyzowany nowelą styczniową z 2003 r. art. 96 k.p.k.),
co jednak nie ma nic wspólnego z tzw. jawnością zewnętrzną, czyli publicznością
postępowania. Praktyka sądowa dotycząca dostępu publiczności do sali posiedzeń
113

sądowych bywa zróżnicowana. Niekiedy sądy sięgają po odpowiednie stosowanie
przepisów rozdziału 42 o jawności rozprawy (art. 355 i nast. k.p.k.), o wyłączeniu
jawności (art. 359 i 360 k.p.k.) oraz o zezwoleniach udzielanych przedstawicielom
środków społecznego przekazu na rejestrowanie obrazu i dźwięku (art. 357 k.p.k.).
Tymczasem kwestia jawności posiedzeń ma zasadnicze znaczenie z punktu widzenia
zachowania standardu rzetelnego procesu (por. uwagi w pkt 15 uzasadnienia), zaś art. 45
ust. 1 Konstytucji RP gwarantuje prawo do „jawnego rozpatrzenia sprawy”, a nie do
jawności rozprawy. Zdaniem Komisji Kodyfikacyjnej niezbędne jest zatem
zagwarantowanie dostępności publiczności do sali posiedzeń sądowych we wszystkich
tych sprawach, w których rozpatrywana jest „sprawa” w konstytucyjnym znaczeniu tego
terminu. Oznacza to, że nie ma potrzeby deklarowania jawności (zewnętrznej) wszystkich
posiedzeń sądowych, także tych, które dotyczą zagadnień ściśle incydentalnych.
Proponuje się w związku z tym przyjęcie w art. 95a § 1 k.p.k. reguły, zgodnie z którą
posiedzenie sądu odbywa się z wyłączeniem jawności, chyba że ustawa stanowi inaczej
albo prezes sądu lub sąd zarządzi inaczej. Jednocześnie jednak w § 2 tego przepisu
proponuje się wyliczenie posiedzeń, które ze względu na przedmiot, odbywają się – co do
zasady – jawnie. Dotyczy to następujących posiedzeń:
– w przedmiocie umorzenia postępowania przed rozprawą (art. 340),
– w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania przed rozprawą
(art. 341 k.p.k.),
– w przedmiocie skazania bez rozprawy (art. 343 k.p.k.),
– w przedmiocie tzw. dobrowolnego poddania się karze (art. 343a k.p.k.),
– pojednawczego w postępowaniu prywatnoskargowym (art. 489 § 1 k.p.k.),
– w przedmiocie wydania w trybie ekstradycji (art. 603 k.p.k.),
– w przedmiocie wykonania europejskiego nakazu aresztowania (art. 607l
k.p.k.),
– w przedmiocie orzeczenia o wykonaniu kary orzeczonej wyrokiem sądu
państwa obcego lub sądu innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej
(art. 607s § 3, art. 611c § 4 i art. 611ti § 1 k.p.k.).
114

W § 3 art. 95a k.p.k. przewiduje się odpowiednie stosowanie do posiedzeń odbywających się
jawnie przepisów rozdziału 42 k.p.k., co będzie miało znaczenie przede wszystkim w związku
z koniecznością wyłączenia jawności w pewnych sytuacjach, wydania stosownego
zezwolenia przedstawicielom prasy, radia i telewizji, czy w przypadku decydowania
o umożliwieniu pozostania na sali posiedzeń osób wskazanych przez strony lub
przewodniczącego.
Istotną zmianę zaprojektowano w art. 100 § 3 k.p.k., który w nowym brzmieniu wymaga
doręczenia wyroku stronom niezależnie od tego, czy zapadł na posiedzeniu, czy na rozprawie,
poza sytuacjami w których wyrok ogłoszono w obecności stron. Konsekwencją tej zmiany
jest także korekta art. 422 § 1 k.p.k., który określa termin do wniesienia wniosku
o sporządzenie uzasadnienia wyroku i doręczenie wyroku z uzasadnieniem. Proponuje się, że
termin ten liczony jest od chwili doręczenia wyroku, lub od jego ogłoszenia (por. także
projektowaną zmianę w art. 517h § 1 k.p.k.). Rozwiązanie to w istotny sposób wzmacnia
gwarancje stron, których obecność na rozprawie, w tym i na ogłoszeniu wyroku, nie będzie
już – co do zasady – obowiązkowa. Ze zmianą tą pozostaje także w związku projektowana
korekta art. 418a k.p.k., który w projektowanym brzmieniu będzie miał zastosowanie jedynie
do wyroków wydanych na posiedzeniach odbywających się z wyłączeniem jawności (chodzi
zatem – wobec brzmienia art. 95a § 2 k.p.k. w projektowanym brzmieniu – jedynie o wyroki
wydawane w postępowaniu kasacyjnym i wznowieniowym oraz w postępowaniu
nakazowym).
W rozdziale 14 kodeksu przewidziano nowe przepisy art. 127a. Przepis § 1 wprowadza
nieznane dotąd ustawie rozwiązanie zawieszenia biegu terminu dla dokonania czynności
procesowej – w razie złożenia wniosku o wyznaczenie obrońcy albo pełnomocnika z urzędu –
jeśli warunkiem jej skuteczności jest działanie obrońcy albo pełnomocnika. Kwestia ta
wywoływała dotychczas kontrowersje i rozbieżności w orzecznictwie, skutkujące często
pozbawieniem strony realnej możliwości dokonania czynności procesowej (np. wniesienia
subsydiarnego aktu oskarżenia). Celem przepisu jest zatem umożliwienie stronie uzyskania
rozstrzygnięcia w przedmiocie przyznania pomocy prawnej w sposób, który nie powoduje
ekspiracji terminu. W tym zakresie rozwiązanie to spójne jest ze zmianą zasad wyznaczania
obrońcy z urzędu (art. 80a). Z powodów gwarancyjnych właściwym rozwiązaniem było
wprowadzenie możliwości zawieszenia biegu terminu ogólnym przepisem art. 127a, nie zaś
115

wprowadzanie w każdym z tych przypadków możliwości wnoszenia wniosku o przywrócenie
terminu.
Przepis § 2 stanowi uzupełnienie regulacji § 1, określając konsekwencje uwzględnienia
wniosku i przyznania stronie pomocy prawnej z urzędu. Przewiduje on odżycie terminu do
dokonania czynności procesowej w stosunku do wyznaczonego obrońcy albo pełnomocnika.
Nie wprowadza zatem modyfikacji w zakresie biegu terminu dla samej strony bez względu na
rozstrzygnięcie w przedmiocie złożonego wniosku. Celem tego przepisu jest zapewnienie
wyznaczonemu obrońcy albo pełnomocnikowi czasu niezbędnego do realizacji nałożonego na
niego obowiązku dokonania czynności procesowej z należytą starannością. W rozdziale 15
kodeksu przewidziano kilka istotnych zmian.
Zmiana brzmienia art. 124 k.p.k. podyktowana jest przekonaniem, że brak obecnie
uzasadnienia dla utrzymywania monopolu operatora publicznego, to jest Poczty Polskiej S.A.,
na poświadczanie terminu nadania w placówce pocztowej pisma procesowego, kiedy wiąże
się to z zachowaniem terminu. Wymogi, jakim zgodnie z ustawą z dnia 12 czerwca 2003 r.
– Prawo pocztowe sprostać musi operator świadczący powszechne usługi pocztowe uznać
trzeba za gwarantujące zapewnienie rzetelności poświadczenia terminu nadania pisma
procesowego. Brak jednocześnie podstaw do różnicowania zasad doręczania pism stronom
i uczestnikom postępowania przez organy procesowe (art. 131§ 1 k.p.k. pozwala na
doręczenie nie tylko przez pocztę, ale także przez inny uprawniony podmiot zajmujący się
doręczaniem korespondencji) i zasad nadawania pism przez stronę, gdy wiąże się to
z zachowaniem terminu. Stąd w projektowanym art. 124 k.p.k. posłużono się tym samym
terminem, który użyty jest w treści obowiązującego art. 131 § 1 k.p.k., to jest przyjęto, że
termin jest zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało nadane przez stronę
w placówce podmiotu zajmującego się doręczaniem korespondencji.
Dodatkowo, biorąc pod uwagę postępującą integrację w ramach Unii Europejskiej i fakt, że
coraz większa liczba stron i uczestników postępowań karnych zamieszkuje lub stale przebywa
w innych krajach Unii, oraz to, że usługi pocztowe świadczone na terenie krajów Unii
Europejskiej spełniają wymagane standardy dotyczące rzetelności, gwarancji bezpieczeństwa
i szybkości doręczeń uznano, że regułą zachowania terminu określoną w art. 124 k.p.k. objąć
można wszystkie placówki podmiotów zajmujących się doręczaniem korespondencji na
terenie Unii Europejskiej.
116

Nowe brzmienie art. 132 § 2 k.p.k. i wprowadzenie do art. 132 k.p.k. paragrafu 4 dotyczy
występujących w praktyce problemów związanych z tzw. doręczeniami pośrednimi. Adresaci
pism procesowych, w tym zwłaszcza oskarżeni kwestionują bowiem prawidłowość
doręczenia pisma, podając, że dorosły domownik pisma takiego im nie przekazał lub
przekazał z opóźnieniem. Co więcej, dorośli domownicy fakty te potwierdzają. Aby
wyeliminować to niebezpieczeństwo i zwiększyć gwarancje oskarżonego w odniesieniu do
pism szczególnie dla niego istotnych wyłączono możliwość doręczenia pośredniego
i doręczenia za pośrednictwem telefaksu lub poczty elektronicznej w odniesieniu do:
– zawiadomienia o terminie posiedzenia w przedmiocie warunkowego umorzenia
postępowania (art. 341 § 1 k.p.k.),
– zawiadomienia o terminie posiedzenia w przedmiocie wniosku z art. 335 o skazanie bez
rozprawy (art. 343 § 5 k.p.k.),
– zawiadomienia o terminie posiedzenia w sprawie rozstrzygnięcia o przepadku, zaliczeniu
tymczasowego aresztowania, zatrzymania lub środków zapobiegawczych z art. 276 k.p.k.
albo o dowodach rzeczowych (art. 420 § 1 k.p.k.),
– doręczenia wyroku wydanego na posiedzeniu, o którym mowa w art. 343a k.p.k.,
w przedmiocie wniosku z art. 338a k.p.k.,
– doręczenia wyroku nakazowego (art. 500 § 1 k.p.k.).
Wymienione pisma doręczyć będzie można oskarżonemu albo osobiście (reguła z art. 132
§ 1 k.p.k.), albo poprzez dwukrotne awizowanie (doręczenie zastępcze z art. 133 § 1 i 2
k.p.k.).
Pozostałe pisma procesowe adresowane do oskarżonego, a także pisma adresowane do innych
stron i uczestników postępowania można będzie zgodnie z art. 132 § 2 k.p.k. doręczać
obecnym dorosłym domownikom. W razie jednak ich nieobecności, jeżeli administracja
domu, dozorca domu lub sołtys podejmą się oddać pismo adresatowi, konieczne będzie
dodatkowo umieszczenie w skrzynce pocztowej adresata bądź na jego drzwiach lub w innym
widocznym miejscu informacji o pozostawieniu pisma wymienionym podmiotom
(odpowiednie stosowanie art. 133 § 2 k.p.k.). Obowiązek ten, zapisany dotychczas w art. 133
§ 2 k.p.k., a w projekcie w art. 132 § 2 k.p.k. in fine, zwiększać ma gwarancje prawidłowego
doręczenia pisma adresatowi. Przeniesienie tego obowiązku z art. 133 § 2 k.p.k. do art. 132 §
2 k.p.k. związane jest z kompleksowym uregulowaniem doręczeń pośrednich w art. 132
§ 2 k.p.k. i wprowadzeniem katalogu wyłączeń w art. 132 § 4 k.p.k.
117