Rządowy projekt ustawy o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów

39
Na dzień 31 marca 2012 r. na stanowisku asesora notarialnego pracowało 517 osób.
W 2009 r. egzamin na aplikację notarialną zdało 1071 osób, w 2010 r. zdało go 227 osób,
a w 2011 r. 169 osób. Liczba aplikantów notarialnych na dzień 1 stycznia 2012 r. wyniosła
ok. 1200 osób (na trzech latach aplikacji). Osoby te, po zdanym egzaminie notarialnym, będą
poszukiwały zatrudnienia w kancelariach notarialnych, które już w chwili obecnej są niechętne
zatrudnianiu asesorów.
Należy zauważyć, że w świetle obecnej regulacji asesor notarialny posiada kwalifikacje
do dokonywania wszystkich czynności notarialnych, jednakże jest uprawniony do ich
wykonywania, jedynie gdy zastępuje notariusza podczas jego nieobecności w kancelarii.
W projekcie proponuje się pozostawienie instytucji asesury notarialnej w niezmienionej
formie. Jedyną zmianą jest zwiększenie możliwości wykonywania przez asesorów czynności
notarialnych (przewiduje to art. 22a przewidujący upoważnienie do wykonywania czynności
notarialnych). Po dwóch latach zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy u notariusza asesor
jest uprawniony do złożenia wniosku o powołanie na stanowisko notariusza.
Projekt przewiduje jednak uprawnienie dla osób, które złożyły egzamin notarialny (bądź
po odbyciu aplikacji notarialnej, bądź też wymienionych w art. 12 § 2 Prawa o notariacie) do
złożenia wniosku o powołanie na stanowisko notariusza. Minister Sprawiedliwości powołuje
osobę po zdanym egzaminie notarialnym na stanowisko notariusza jedynie na okres 3 lat. Przy
takiej regulacji decyzja Ministra Sprawiedliwości stanowi podstawę do stałego wykonywania
przez notariusza czynności notarialnych wyłącznie przez czas w niej wskazany (tj. 3 lat). Po
upływie tego okresu notariusz z mocy prawa utraci uprawnienie do wykonywania czynności
notarialnych.
Projektodawca zakłada, iż skoro egzamin notarialny polega na sprawdzeniu
przygotowania prawniczego osoby przystępującej do egzaminu notarialnego do samodzielnego
i należytego wykonywania zawodu notariusza, w tym wiedzy i umiejętności jej praktycznego
zastosowania (art. 74 § 3 Prawa o notariacie), osoby, które zdały egzamin notarialny, posiadają
niezbędną wiedzę i umiejętności do dokonywania czynności notarialnych. Stąd możliwość
ubiegania się bezpośrednio po egzaminie o powołanie na stanowisko notariusza, ale także
możliwość upoważnienia asesora notarialnego do wykonywania czynności notarialnych.

40
Podkreślić należy, iż to osobom zainteresowanym pozostawiono wybór drogi
dochodzenia do zawodu notariusza – to, czy będą poszukiwały zatrudnienia i ubiegały się
o powołania na stanowisko asesora, czy też o powołanie na stanowisko notariusza.
Powołanie zarówno na asesora notarialnego, jak i na notariusza na okres 3 lat nie jest
dopuszczalne, jeżeli od chwili złożenia egzaminu notarialnego upłynął okres dłuższy niż 5 lat.
Pozwoli to zapobiec powołaniom osób, które z uwagi na upływ czasu i brak kontaktu z praktyką
notarialną mogły utracić wiedzę zdobytą w czasie aplikacji, przez co nie dają rękojmi
prawidłowego wykonywania czynności notarialnych, czy to zastępując notariusza, czy
prowadząc własną kancelarię.
Status notariusza powołanego na okres 3 lat nie będzie się różnił od statusu pozostałych
notariuszy. Będzie miał on te same obowiązki, ale też korzystał z tych samych uprawnień
(wyjątki zostały uregulowane w art. 10a § 7). Dotyczy to choćby kwestii złożenia ślubowania,
uruchomienia i funkcjonowania kancelarii, ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej,
możliwości sporządzania aktów notarialnych poza siedzibą czy odpowiedzialności
dyscyplinarnej. Będzie on także pełnoprawnym członkiem samorządu notarialnego. Natomiast
notariusz powołany na 3 lata, z uwagi na charakter jego powołania, został zwolniony od
obowiązków wynikających z art. 71 § 5 – 12 oraz nie uzyskał prawa do zatrudniania asesora
notarialnego.
Założeniem projektu jest poddanie notariusza, który rozpoczyna wykonywanie czynności
notarialnych bezpośrednio po egzaminie notarialnym, nadzorowi, by zagwarantować wysoki
poziom świadczonych przez niego czynności notarialnych oraz zapewnić mu pomoc
w wykonywaniu tych czynności.
Przepisy przewidują zwiększony nadzór nad działalnością notariusza powołanego na
okres 3 lat poprzez wizytacje i lustracje przeprowadzane przez samorząd notarialny. Pierwszą
wizytację rada właściwej izby notarialnej przeprowadza po 6 miesiącach od uruchomienia
kancelarii notarialnej. Negatywna ocena tej wizytacji skutkować będzie mogła zleceniem przez
Ministra Sprawiedliwości, po kolejnych 6 miesiącach, przeprowadzenia lustracji w zakresie
dostrzeżonych podczas wizytacji nieprawidłowości. Przewiduję się, że Minister Sprawiedliwości
będzie mógł odstąpić od zlecenia lustracji, jeżeli znaczna ilość stwierdzonych nieprawidłowości
będzie stanowiła rażącą i oczywistą obrazę przepisów prawa. Lustrację przeprowadza rada
właściwej izby notarialnej, przy czym notariusz, który przeprowadzał wizytację tej kancelarii,

41
jest wyłączony od przeprowadzenia lustracji. Taka regulacja pozwoli na obiektywną ocenę pracy
notariusza i zapobiegnie ewentualnym zarzutom braku obiektywizmu czy stronniczości.
Negatywny wynik wizytacji lub lustracji stanowić może podstawę odwołania notariusza
przed upływem okresu, na jaki został powołany.
Notariusz powołany na okres 3 lat, już po upływie dwóch lat od chwili uruchomienia
kancelarii notarialnej, może złożyć wniosek o powołanie na stanowisko notariusza. Po złożeniu
takiego wniosku, w pierwszej kolejności Minister Sprawiedliwości zleci przeprowadzenie
wizytacji pracy asesora notarialnego przez sędziego wizytatora. Protokół z wizytacji Minister
Sprawiedliwości niezwłocznie doręcza zainteresowanemu notariuszowi, który w przypadku
negatywnej oceny z wizytacji, w terminie 14 dni od doręczenia mu protokołu, może zgłosić
pisemne zastrzeżenia.
Protokół z wizytacji przeprowadzonej przez prezesa sądu apelacyjnego Minister
Sprawiedliwości przekazuje radzie właściwej izby notarialnej, zwracając się o wyrażenie opinii
w przedmiocie wniosku o powołanie. W przypadku gdy kandydat na notariusza zgłosił pisemne
zastrzeżenia do protokołu wizytacji, Minister Sprawiedliwości przekazuje radzie izby notarialnej
także te zastrzeżenia. Rada wydaje opinię w terminie 60 dni od dnia otrzymania wniosku
Ministra Sprawiedliwości. Niewyrażenie opinii w tym terminie uważane jest za wyrażenie opinii
pozytywnej.
Ponadto, w celu zabezpieczenia interesów stron czynności notarialnych wprowadza się
przepis, w myśl którego odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez asesora notarialnego
przy wykonywaniu czynności notarialnych ponosi notariusz udzielający upoważnienia.
Przewiduje się w tym zakresie stosowanie odpowiednio art. 49 ustawy – Prawo o notariacie.
Zmiana art. 90 § 1 Prawa o notariacie jest wynikiem konieczności uregulowania kwestii
przekazywania aktów notarialnych i ksiąg notarialnych przez notariuszy, którzy zaprzestali
prowadzenia kancelarii. Dotychczas kwestia ta nie była uregulowana na poziomie ustawy.

Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami
Zawód: pośrednik w obrocie nieruchomościami, zarządca nieruchomości
Wprowadzane zmiany mają na celu ułatwienie dostępu do zawodu pośrednika i zarządcy

42
nieruchomości i zwiększenie ilości osób wykonujących te zawody. Obowiązujące aktualnie
zasady nabywania uprawnień do wykonywania zawodów pośrednika w obrocie
nieruchomościami i zarządcy nieruchomości stanowią istotną barierę dostępu do wykonywania
obu zawodów. Dotyczy to praktyk zawodowych, a szczególnie przypadków wymagania opłat
w zamian za możliwość ich odbywania. Zastrzeżenia budzi również komercyjny charakter usług
szkoleniowych w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami, o czym świadczy wpływ
nasycenia rynku w danym regionie na ceny oferowanych szkoleń.
Należy zauważyć, że regulacje dostępu do wymienionych zawodów chronią dobro
ekonomiczne, które może być zabezpieczone przez prawo cywilne i ubezpieczenia, a zatem
obecny poziom wymogów z punktu widzenia założeń, z jakich wychodzą twórcy projektu, jest
nadmierny. Regulacja odnosi się też częściowo do zawodu rzeczoznawcy majątkowego.
Zmiany w przepisach dotyczących zawodu rzeczoznawcy majątkowego będą przedmiotem
analizy w ramach prac nad kolejną ustawą z zakresu deregulacji dostępu do wykonywania
zawodów, jednak przy zachowaniu zasady, że w interesie publicznym leży, aby osoby
wykonujące działalność w zakresie szacowania nieruchomości legitymowały się umiejętnościami
koniecznymi do prawidłowego wykonywania operatów szacunkowych. Rzeczoznawca
majątkowy dokonuje bowiem wyceny nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub
jednostek samorządu terytorialnego, które są następnie przedmiotem obrotu. W związku
z powyższym istotne jest, aby rzeczoznawca majątkowy posiadał bardzo dużą wiedzę
merytoryczną oraz umiejętności w zakresie szacowania nieruchomości (wyrok TK z dnia
2 grudnia 2002 r. S 20/01, OTK-A 2002, nr 7, poz. 89).
W tym miejscu należy wskazać, że propozycja uchylenia w art. 177 ust. 3 wynika
z uwzględnienia stanowiska Ministerstwa Spraw Zagranicznych, które poddało w wątpliwość
zgodność powyższego przepisu z prawem Unii Europejskiej. Przepis ten nakłada bowiem na
osobę nieposiadającą obywatelstwa polskiego, która ubiega się o nadanie uprawnień
zawodowych w zakresie szacowania nieruchomości, dodatkowego wymogu wykazania się biegłą
znajomością języka polskiego. Przepis ten budzi wątpliwości, ponieważ posiadanie obywatelstwa
polskiego nie gwarantuje znajomości języka polskiego na odpowiednio wysokim poziomie.
W praktyce może wystąpić sytuacja, w której osoba nieznająca języka polskiego zostanie
wpisana do rejestru tylko dlatego, że posiada obywatelstwo polskie, podczas gdy inny obywatel
państwa członkowskiego UE, znajdujący się w tej samej sytuacji, takiego wpisu nie uzyska.

43
W związku z powyższym przepis art. 177 ust. 3 może być odczytywany, jako dyskryminujący ze
względu na obywatelstwo, co jest zakazane na gruncie prawa UE (art. 18 TFUE).
1) Pośrednik nieruchomości
Projekt zmian w tym zakresie przewiduje likwidację licencji pośrednika nieruchomości oraz
zniesienie wymogów wykształcenia, studiów podyplomowych i praktyki zawodowej w zakresie
pośrednictwa nieruchomości. Jedynymi wymogami wpisu do rejestru pozostanie pełna zdolność
do czynności prawnych i niekaralność za ściśle określony katalog przestępstw, tj. za przestępstwo
przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego, za przestępstwo
przeciwko wymiarowi sprawiedliwości, za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów,
za przestępstwo przeciwko mieniu, za przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu, za
przestępstwo przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub za przestępstwo
skarbowe. Wymóg niekaralności jest konieczny dla utrzymania podstawy odmowy wpisu dla
osób ukaranych. Likwidowana jest odpowiedzialność zawodowa pośredników, inna niż sądowa.
W projekcie wprowadza się obowiązek zamieszczenia przez pośrednika w umowie pośrednictwa
oświadczenia o posiadaniu aktualnego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody
wyrządzone w związku z wykonywaniem czynności pośrednictwa w obrocie nieruchomościami.
Dodatkowo w projekcie proponuje się uzupełnienie treści art. 193 ust. 3 pkt 9 ustawy
o gospodarce nieruchomościami. Proponuje się rozszerzyć ww. przepis o obywateli Konfederacji
Szwajcarskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu
(EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym. Numerem dokumentu
tożsamości mogą legitymować się również obywatele państw członkowskich Europejskiego
Obszaru Gospodarczego oraz Konfederacji Szwajcarskiej. Umowy zawarte z tymi państwami
przez Unię Europejską i jej państwa członkowskie zapewniają ich obywatelom prawo do
swobodnego przepływu w ramach UE, dlatego powinni – podobnie jak obywatele Unii – mieć
możliwość przedstawienia innego dokumentu niż dowód osobisty.
Proponowane zmiany mają na celu zniesienie istniejących barier dla konkurencyjności
w przedmiotowym sektorze rynku pracy, a co za tym idzie obniżenie cen usług, jako istotnego
progu dostępności. Z uwagi na wciąż niewykorzystany potencjał ekspansji przedmiotowego
sektora usług – znaczna część ogółu transakcji na rynku nieruchomości odbywa się bez udziału
pośredników – przewiduje się pozytywny wpływ zmian na sektor MSP – zwiększenie liczby
podmiotów samodzielnie świadczących usługi pośrednika w obrocie nieruchomościami oraz