Rządowy projekt ustawy o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów

34
Oceniając powyższe oraz mając na względzie treść art. 32 Konstytucji RP, z którego
wynika, że wszyscy są wobec prawa równi i wszyscy mają prawo do równego traktowania przez
władze publiczne, należy w ustawie wprowadzić mechanizmy gwarantujące wszystkim osobom,
które zdały egzamin, możliwość rozpoczęcia szkolenia.
Podstawowym rozwiązaniem jest wprowadzenie do ustawy – Prawo o notariacie
obowiązku notariusza sprawowania patronatu nad aplikantami niezatrudnionymi
(tzw. aplikantami pozaetatowymi).
W celu zapewnienia skutecznego funkcjonowania powyższych rozwiązań, celowe jest
zatem wprowadzenie w ustawie w art. 71 § 6 – 10 możliwości zobowiązania notariusza do
objęcia patronatem raz na 2 lata i 6 miesięcy co najmniej jednego aplikanta notarialnego przez
radę oraz wprowadzenie zastępczego wykonania obowiązku rady o wyznaczeniu patrona przez
właściwego prezesa sądu apelacyjnego w przypadku bezczynności rady. To łączy się z potrzebą
wprowadzenia także przepisów o
możliwości zwolnienia notariusza od tego obowiązku
w uzasadnionych przypadkach przez prezesa sądu apelacyjnego. Ponadto wprowadzony został
mechanizm zwalniania notariuszy z tego obowiązku, w przypadku kiedy mała liczba aplikantów
nie pozwala na wykonanie obowiązku objęcia patronatu przez wszystkich notariuszy danej izby.
O zwolnienie notariuszy z tego obowiązku będzie występował wówczas prezes właściwej izby
notarialnej.
W celu zapewnienia spójności systemowej w art. 71a ustawy ujęto regulację
o wyznaczeniu patrona przez radę. Jak wskazano powyżej, obecnie te kwestie znajdują się
w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości o organizacji aplikacji notarialnej. Należy wskazać,
że za przeniesieniem regulacji dotyczących wyznaczenia patrona przez radę z rozporządzenia
w sprawie organizacji aplikacji notarialnej do ustawy przemawia także to, że konstytucyjność
tego rozporządzenia została zakwestionowana przez Krajową Radę Notarialną w uchwale
nr
VII/26/2010 z dnia 13 marca 2010 r. w sprawie złożenia wniosku do Trybunału
Konstytucyjnego. We wniosku tym wskazano na brak prawidłowej delegacji do wydania ww.
rozporządzenia w ustawie, dodatkowo zarzucając rozporządzeniu jego niezgodność z treścią
ustawy. Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego dnia 5 maja 2010 r. wnioskowi
Krajowej Rady Notarialnej nadano bieg.

35
Na grunt ustawy proponuje się także przeniesienie przepisów o zadaniach notariuszy
wobec aplikantów, nad którymi sprawują patronat lub których zatrudniają, oraz o sporządzaniu
opinii dla aplikanta.
W celu wyeliminowania pojawiających się ze strony środowiska zawodowego notariuszy
zarzutów dotyczących dopuszczenia przez projektowane przepisy do wykonywania czynności
notarialnych osób, które nie mają praktycznego przygotowania do zawodu notariusza, przez co
nie dają rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu notariusza, projekt wprowadza regulację
określającą minimalny zakres praktycznego szkolenia zawodowego aplikanta, tj. minimalną
liczbę projektów czynności notarialnych, jakie aplikant notarialny ma obowiązek sporządzić
w toku aplikacji.
Proponuje się, by w całym okresie aplikacji było to co najmniej 50 aktów notarialnych
oraz co najmniej po 10 innych czynności notarialnych określonych w art. 79 pkt 1a, 2, 4, 5, 7
i 8. Sporządzenie przez aplikanta takiej liczby czynności jest realne przy uwzględnieniu czasu
trwania oraz charakteru aplikacji notarialnej. Analiza protokołów lustracji czynności notarialnych
dokonywanych przez asesorów notarialnych wskazuje, że w czasie dwuletniej asesury asesor
notarialny sporządza od ok. 500 do ok. 1000 aktów notarialnych. Asesura notarialna jest jednak
formą stażu zawodowego w celu utrwalenia i pogłębienia wiedzy zdobytej w czasie aplikacji oraz
sprawdzenia praktycznego przygotowania do wykonywania zawodu notariusza. Asesor
koncentruje się zatem na praktycznych aspektach pracy notariusza. Aplikacja natomiast stanowi
wcześniejszy etap – jest formą szkolenia polegającą na zaznajomieniu się z całokształtem pracy
notariusza, w tym ze sposobem sporządzania czynności notarialnych. Stąd liczba czynności
notarialnych wskazana w projektowanym art. 71 § 11 dostosowana jest do charakteru szkolenia
i realna do wykonania w toku trwającej 2 lata i 6 miesięcy aplikacji notarialnej. Podkreślenia
wymaga, iż przepis określa minimalną liczbę czynności notarialnych, których projekty aplikant
ma obowiązek sporządzić i które podlegać będą ocenie. Nie ma przeszkód, by notariusz patron
kierujący szkoleniem aplikanta, zlecił mu sporządzenie większej ilości projektów czynności
notarialnych, jeżeli jest to celowe dla prawidłowego przygotowania aplikanta do wykonywania
zawodu notariusza.
Z określeniem minimalnej liczby projektów czynności notarialnych, jakie aplikant ma
obowiązek sporządzić w toku aplikacji, koresponduje przewidziany w projektowanym art. 71 §
12 obowiązek sporządzenia przez notariusza patrona opinii o aplikancie, do której dołącza on

36
projekty sporządzonych przez aplikanta projektów czynności notarialnych wraz

z recenzjami co do poprawności ich wykonania.
Przewidziane w projekcie obowiązki notariusza patrona w zakresie szkolenia aplikanta
oraz sporządzania opinii o nim są uzasadnione, albowiem to właśnie patron poprzez częsty
kontakt z aplikantem będzie miał możliwość rzetelnej oceny jego przygotowania praktycznego.
Powyższe regulacje dotyczące obowiązkowego zakresu praktycznego szkolenia aplikanta
notarialnego stanowić będą dla samorządu notarialnego istotny instrument umożliwiający
przeprowadzenie szkolenia w taki sposób, by po jego zakończeniu oraz zdanym egzaminie
notarialnym egzaminowany aplikant nie był narażony na zarzut braku praktycznego
przygotowania do wykonywania zawodu notariusza.
Przedstawiona wyżej argumentacja uzasadnia również wprowadzenie obowiązku
sporządzania projektów czynności notarialnych przez aplikantów, którzy rozpoczęli już
szkolenie, przy czym w tych przypadkach minimalna liczba tych czynności jest odpowiednio
mniejsza i uzależniona od czasu pozostałego do zakończenia aplikacji notarialnej:
– aplikanci, którzy od dnia 1 stycznia 2013 r. rozpoczną drugi rok aplikacji
notarialnej, będą mieli obowiązek sporządzenia co najmniej 30 projektów aktów
notarialnych i co najmniej po 6 projektów czynności notarialnych, o których mowa
w art. 79 pkt 1a, 2, 4, 5, 7 i 8,
– aplikanci, którzy od dnia 1 stycznia 2013 r. rozpoczną trzeci rok aplikacji
notarialnej, będą mieli obowiązek sporządzenia co najmniej 10 projektów aktów
notarialnych i co najmniej po 2 projekty czynności notarialnych, o których mowa
w art. 79 pkt 1a, 2, 4, 5, 7 i 8.
Ponadto w dodanym art. 72b ustawy projektodawca zawarł przepisy dotyczące
możliwości udzielenia przez radę izby notarialnej w uzasadnionych wypadkach, na okres
12 miesięcy, przerwy w odbywaniu aplikacji notarialnej, przy jednoczesnym braku obowiązku
przez aplikanta ponoszenia w tym okresie opłaty za szkolenie. Doświadczenie i praktyka
wskazują, że potrzeba takiej regulacji wynika z konieczności umożliwienia aplikantom
z ważnych powodów zdrowotnych lub osobistych zachowania statusu aplikanta po wpisie przez
radę na listę aplikantów. Aktualnie obowiązujące przepisy nie przewidują takiej możliwości,
podczas gdy w toku 2,5-letniej aplikacji wydarzyć się mogą takie sytuacje, w których z przyczyn
niezawinionych aplikant nie będzie mógł przez pewien czas odbywać aplikacji.

37
W dodanym art. 72c ustawy uregulowano podstawowe obowiązki aplikanta notarialnego.
Aktualnie przepisy te są zawarte w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 grudnia
2005 r. w sprawie organizacji aplikacji notarialnej.
Dodatkowo, w związku z potrzebą szerszego ujęcia w ustawie przepisów
umożliwiających skreślenie z listy aplikantów notarialnych, zaproponowano wprowadzenie
nowego art. 78a, przy jednoczesnym wprowadzeniu procedury odwoławczej od skreślenia.
Aktualnie ustawa – Prawo o notariacie w odniesieniu do aplikantów stanowi, że skreślenie
z listy aplikantów jest wyłącznie karą dyscyplinarną, w sytuacji gdy aplikant dopuści się
przewinienia zawodowego, w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawnych albo uchybi
powadze lub godności zawodu.
Powyższa regulacja nie uwzględnia możliwości skreślenia aplikanta notarialnego przez
radę w innych okolicznościach, jak np. w przypadku prawomocnego skazania za przestępstwo
umyślne ścigane z oskarżenia publicznego, w przypadku chociażby częściowego
ubezwłasnowolnienia aplikanta, rezygnacji z odbywania aplikacji etc.
Dla porównania należy wskazać, że przepisy dotyczące skreślenia w
podobnych
przypadkach z listy aplikantów adwokackich, radcowskich i
komorniczych zawarte są
w ustawach: Prawo o adwokaturze, o radcach prawnych i o komornikach sądowych i egzekucji.
W przypadku odpowiedzialności dyscyplinarnej wprowadzono możliwość przeprowadzenia
postępowania dyscyplinarnego wobec aplikanta, który nie wypełnia ustawowych obowiązków
aplikanta.
W zakresie egzaminu notarialnego proponuje się w ustawie zniesienie formy testowej tego
egzaminu. W świetle nowych regulacji egzamin notarialny będzie składał się z 3 części
pisemnych. Pierwsza i druga część egzaminu notarialnego będą polegały na opracowaniu
projektów aktów notarialnych na podstawie opisanych przypadków, natomiast trzecia część
egzaminu polegać będzie na opracowaniu projektu odmowy dokonania czynności notarialnej lub
uzasadnienia jej dopuszczalności bądź na opracowaniu projektu dokonania czynności notarialnej
innej niż akt notarialny, a zatem łącznie wszystkie części egzaminu będą mogły objąć w pełni
katalog czynności wykonywanych przez notariusza. Wobec zniesienia części testowej egzaminu,
konieczna stała się także rezygnacja z tzw. egzaminu notarialnego uzupełniającego dla osób,
które zdały egzamin sędziowski, adwokacki, radcowski czy prokuratorski.

38
Ponadto w celu usprawnienia prac zespołu zaproponowano zmianę jego quorum z pełnego
składu do 5 członków, zapisując, że w przypadku takiej samej liczby głosów decyduje głos
przewodniczącego. Obecne regulacje co do pełnego składu zespołu niejednokrotnie utrudniały
prowadzenie jakichkolwiek prac. Uregulowano również na poziomie ustawowym, że zespół
sporządza zadania wraz z opisem istotnych zagadnień.
W projekcie zniesiony został również wymóg ogłaszania o egzaminach w dzienniku
o zasięgu ogólnopolskim. O egzaminach Minister Sprawiedliwości będzie ogłaszał w Biuletynie
Informacji Publicznej. Wydaje się, że ta forma jest wystarczająca, zapewniająca każdemu
zainteresowanemu możliwość zapoznania się z ogłoszeniem.
Dodatkowo, w celu wsparcia działalności gospodarczej, proponuje się ograniczenie
możliwości korzystania z płatnego urlopu przed egzaminem notarialnym do jednego razu.
Skorzystanie z tego uprawnienia będzie niezależne od zgody pracodawcy, a wysokość
wynagrodzenia będzie wynosiła wówczas 80%.
Obecne regulacje są niekorzystne dla pracodawców, którzy niejednokrotnie co roku
udzielają temu samemu pracownikowi urlopu w celu przygotowania się do egzaminu
notarialnego, do którego można przystąpić nieograniczoną ilość razy.
Zgodnie z dotychczas obowiązującym art. 76 § 1 i 2 Prawa o notariacie, asesora
notarialnego powołuje Minister Sprawiedliwości na wniosek osoby zainteresowanej, po
zasięgnięciu opinii rady właściwej izby notarialnej. Asesorem notarialnym może być osoba, która
zdała egzamin notarialny i przedstawi oświadczenie notariusza o gotowości zawarcia z nią
umowy o pracę. Dopiero odbycie co najmniej 2-letniej asesury uprawnia do ubiegania się
o powołania na stanowisko notariusza.
Warunkiem koniecznym do podjęcia przez Ministra Sprawiedliwości decyzji o powołaniu
egzaminowanego aplikanta na stanowisko asesora notarialnego w danej izbie jest promesa
zatrudnienia w kancelarii notarialnej. Jeżeli aplikant jej nie uzyska, ma zamkniętą drogę do
zawodu notariusza. Obowiązujące przepisy nie przewidują żadnych instrumentów prawnych
pozwalających na zobligowanie notariuszy do zatrudniania asesorów notarialnych. Brak regulacji
umożliwiających realne zatrudnienie asesorom notarialnym oraz pozostawienie instytucji asesury
notarialnej w niezmienionej postaci może skutkować zamknięciem przede wszystkim młodym
prawnikom drogi do zawodu notariusza.