Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

Warszawa, 24 kwietnia 2012 r.
BAS-WAPEiM-1059/12



Pani
Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny (przedstawiciel wnioskodawców:
poseł Ryszard Kalisz)


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2009 r. Nr 5, poz.
47, ze zmianami) sporządza się następującą opinię:


1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt przewiduje nowelizację sześciu artykułów ustawy – Kodeks
karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553 ze zm.): art. 119 § 1, art. 194 § 1, art.
195 §1, art. 196 § 1 oraz art. 256 § 1 i art. 257, a także dodanie art. 194 § 2, art.
195 § 3 i art. 196 § 2. Proponowane zmiany polegają przede wszystkim na
dodaniu we wskazanych przepisach - obok już obowiązujących kryteriów
przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej i
bezwyznaniowości – odniesienia do kryterium płci, tożsamości płciowej, wieku,
niepełnosprawności bądź orientacji seksualnej. Przedstawione zmiany mają na
celu – zgodnie z uzasadnieniem projektu – zapewnienie osobom należącym do
grup społecznych, które można wyróżnić używając wskazanych kryteriów,
prawnokarnej ochrony przed przemocą fizyczną i wszelkimi przejawami tzw.
mowy nienawiści (ang. hate crimes). Dodatkowo, za kryterium uzasadniające
wyższe zagrożenie karą (ww. dodawane przepisy) ma być uznane za dokonanie
czynu ograniczenia człowieka w przysługujących mu prawach albo za złośliwe
przeszkadzanie publicznemu wykonywaniu aktu religijnego czy też pogrzebowi,
uroczystościom i obrzędom żałobnym w okolicznościach wskazanych w tych
przepisach przez funkcjonariusza publicznego w związku z wykonywaniem
swojej funkcji.
Proponowana ustawa ma wejść w życie z chwilą ogłoszenia.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem ustawy
Odnosząc się do treści zmian proponowanych w Kodeksie karnym
należy wskazać, że Unia Europejska w przepisach prawa pierwotnego
gwarantuje przestrzeganie zasady niedyskryminacji (por. art. 19 Traktatu o
funkcjonowaniu Unii Europejskiej). W szczególności, w art. 21 Karty Praw
Podstawowych, zakazuje się wszelkiej dyskryminacji, w tym ze względu na
płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne,
język, religię lub przekonania, poglądy polityczne lub wszelkie inne poglądy,
przynależność do mniejszości, narodowej, majątek, urodzenie,
niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.
W prawie pochodnym UE można znaleźć szereg aktów prawnych,
odnoszących się do zapewniania równości w różnych aspektach. Przykładowo,
w lipcu 2010 r. przyjęto dyrektywę 2010/41/UE w sprawie stosowania zasady
równego traktowania kobiet i mężczyzn prowadzących działalność na własny
rachunek (Dz. Urz. UE 2010 L 180, s. 1). Akty te w większości przypadków nie
dotyczą jednak prawa karnego. Odnosząc się do przedmiotu projektu, wskazać
należy natomiast na decyzję ramową Rady 2008/913/WSiSW w sprawie
zwalczania pewnych form i przejawów rasizmu i ksenofobii za pomocą środków
prawnokarnych (Dz. Urz. UE 2008 L 328, s. 55).
Należy zaznaczyć także, że realizacji zasady niedyskryminacji dotyczą
akty instytucji UE o charakterze niewiążącym - przykładowo można wymienić
opinię Komitetu Regionów w sprawie niedyskryminacji, równych szans i
implementacji zasady równego traktowania między ludźmi, Dz. Urz. 2009 C
211/90).



3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Ze względu na przedmiot projektu, analizy wymaga zgodność przepisów
z postanowieniami ww. decyzji ramowej Rady 2008/913/WSiSW w sprawie
zwalczania pewnych form i przejawów rasizmu i ksenofobii za pomocą środków
prawnokarnych. Decyzja ramowa w art. 1 nakłada na państwa członkowskie
zobowiązanie do zapewnienia karalności określonych czynów popełnianych
umyślnie, w tym: publicznego nawoływania do przemocy lub nienawiści
skierowanej przeciwko grupie osób, którą definiuje się według rasy, koloru
skóry, wyznawanej religii, pochodzenia albo przynależności narodowej lub
etnicznej lub przeciwko członkowi tej grupy albo popełnienie ww. czynu, przez
publiczne rozpowszechnianie lub rozprowadzanie tekstów, obrazów lub innych
materiałów i in. Państwa członkowskie mają zapewnić również, by czyny te
podlegały skutecznym, proporcjonalnym i odstraszającym sankcjom karnym, o

2
maksymalnym wymiarze co najmniej od 1 roku do 3 lat pozbawienia wolności.
Termin implementacji decyzji ramowej upłynął 28 listopada 2010 r.
Przedłożony do zaopiniowania projekt dotyczy przepisów, które
realizują wskazane wyżej przepisy decyzji ramowej. Sama ustawa jednak nie ma
na celu implementacji ww. decyzji ramowej, bowiem w istocie rozszerza już
obowiązujące art. 119 § 1 k.k., art. 256 § 1 k.k. i art. 257 o nowe kryteria, jakimi
są płeć, tożsamość płciowa, wiek, niepełnosprawność i orientacja seksualna, a
zatem o kryteria, których wskazany akt UE nie dotyczy. Należy jednak
podkreślić, że proponowane w projekcie ustawy rozszerzenie przepisów o
dodatkowe kryteria nie stoi w sprzeczności ze wskazanymi wyżej przepisami.
Wśród aktów niewiążących można wskazać na wymienioną wyżej opinię
Komitetu Regionów, w której w punkcie 44 wzywa się państwa członkowskie
do przyjęcia ustawodawstwa przeciwko homofobii, w szczególności
dotyczących zwalczania mowy nienawiści i przestępstwa nienawiści.
Proponowane przepisy k.k. można uznać za realizujące wskazane
zalecenie.

4. Konkluzja
Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny nie jest
sprzeczny z prawem Unii Europejskiej.



Szef Kancelarii Sejmu


Lech Czapla







Deskryptory bazy REX: kodeks karny, ksenofobia, Unia Europejska, płeć

3
Warszawa, 24 kwietnia 2012 r.
BAS-WAPEiM-1060/12



Pani
Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej



Opinia prawna
w sprawie stwierdzenia – w trybie art. 95a ust. 3 Regulaminu Sejmu – czy
poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny (przedstawiciel
wnioskodawców: poseł Ryszard Kalisz) jest projektem ustawy wykonującej
prawo Unii Europejskiej

Projekt przewiduje nowelizację sześciu artykułów ustawy – Kodeks
karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553 ze zm.): art. 119 § 1, art. 194 § 1, art.
195 §1, art. 196 § 1 oraz art. 256 § 1 i art. 257, a także dodanie art. 194 § 2, art.
195 § 3 i art. 196 § 2. Proponowane zmiany polegają przede wszystkim na
dodaniu we wskazanych przepisach - obok już obowiązujących kryteriów
przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej i
bezwyznaniowości – odniesienia do kryterium płci, tożsamości płciowej, wieku,
niepełnosprawności bądź orientacji seksualnej. Przedstawione zmiany mają na
celu – zgodnie z uzasadnieniem projektu – zapewnienie osobom należącym do
grup społecznych, które można wyróżnić używając wskazanych kryteriów,
prawnokarnej ochrony przed przemocą fizyczną i wszelkimi przejawami tzw.
mowy nienawiści (ang. hate crimes). Dodatkowo, za kryterium uzasadniające
wyższe zagrożenie karą (ww. dodawane przepisy) ma być uznane za dokonanie
czynu ograniczenia człowieka w przysługujących mu prawach albo złośliwe
przeszkadzanie publicznemu wykonywaniu aktu religijnego czy też pogrzebowi,
uroczystościom i obrzędom żałobnym w okolicznościach wskazanych w tych
przepisach przez funkcjonariusza publicznego w związku z wykonywaniem
swojej funkcji.

Projekt ustawy nie jest sprzeczny z prawem Unii Europejskiej.



Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny nie ma na celu
wykonania prawa UE, a zatem nie jest projektem ustawy wykonującej prawo
Unii Europejskiej w rozumieniu art. 95a Regulaminu Sejmu.



Szef Kancelarii Sejmu


Lech Czapla