Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw

nienaruszających prawa do prywatności ma na celu zapewnienie zgodności z art. 18
ust. 2 lit. c dyrektywy 2013/33/UE.
Zmiany w przepisach dotyczących pomocy dla cudzoziemców ubiegających się o
udzielenie ochrony międzynarodowej, uregulowanych w rozdziale 5 w dziale II ustawy
o udzielaniu cudzoziemcom ochrony, nie będą miały wpływu na maksymalny limit
wydatków, jak i mechanizmy korygujące, o których mowa w art. 18 i art. 19 ustawy z
dnia 28 lipca 2011 r. o zalegalizowaniu pobytu niektórych cudzoziemców na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej oraz o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i ustawy o cudzoziemcach (Dz. U. z 2011 r.
Nr 191, poz. 1133 i Nr 291, poz. 1707).
Zmiana w art. 86b ust. 2 ma charakter redakcyjno-legislacyjny. Jest konsekwencją
dostosowania do terminologii używanej w dyrektywie 2013/32/UE. Ponadto z
wytycznych do wydania rozporządzenia zostało usunięte odniesienie do rzeczywistych
kosztów indywidualnych programów integracji. Nie ma bowiem możliwości określenia
na mocy przepisów prawnych, w tym rozporządzenia Rady Ministrów, „rzeczywistych
kosztów indywidualnych programów integracji”. Jak sama nazwa wskazuje program
jest programem indywidualnym i jako taki jest dostosowany do indywidualnych potrzeb
i zasobów cudzoziemca lub jego rodziny. Pomoc dla cudzoziemca przewidziana w
ustawie o pomocy społecznej nie jest uzależniona od spełnienia kryterium
dochodowego z ustawy o pomocy społecznej. Oznacza to, że cudzoziemiec i jego
rodzina mogą posiadać środki finansowe i ich posiadanie nie wyklucza udzielania
wsparcia.
Zmianie ulegnie rozdział 6 w dziale II ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony
regulujący kwestie postępowania w sprawie zatrzymania cudzoziemca, zastosowania
wobec niego środków zapobiegawczych, w tym umieszczania go w strzeżonym ośrodku
lub zastosowania wobec niego aresztu dla cudzoziemców. Regulacje zawarte w tym
rozdziale są regulacjami szczególnymi w stosunku do tych, które są zawarte w rozdziale
1 działu IX „Postępowanie w sprawie zatrzymania cudzoziemca, umieszczenia go w
strzeżonym ośrodku lub zastosowania wobec niego aresztu dla cudzoziemców” ustawy
z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach. W zakresie nieuregulowanym w ustawie o
udzielaniu cudzoziemcom ochrony, do zatrzymania cudzoziemca ubiegającego się o
udzielenie ochrony międzynarodowej, a także jego umieszczenia w strzeżonym ośrodku
lub areszcie dla cudzoziemca zastosowanie będą miały przepisy ustawy z dnia
39
12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach. Potrzeba wprowadzenia regulacji szczególnych w
odniesieniu do cudzoziemców ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej
wynika z przepisów dyrektywy 2013/33/UE oraz rozporządzenia 604/2013. Jednak z
uwagi na to, że zakres przedmiotowy obu ustaw jest różny, nie ma potrzeby
wprowadzania przepisu wyraźnie wskazującego, że w sprawach nieuregulowanych w
ustawie o udzielaniu ochrony stosuje się przepisy ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o
cudzoziemcach.
Zmiana brzmienia art. 87 wynika z konieczności wdrożenia postanowień art. 8
dyrektywy 2013/33/UE. Zgodnie z art. 87 ust. 1 wnioskodawca lub osoba, w imieniu
której wnioskodawca występuje, mogą być zatrzymani wyłącznie:
1) w celu ustalenia lub weryfikacji ich tożsamości;
2) w celu zebrania z ich udziałem informacji, na których opiera się wniosek o
udzielenie ochrony międzynarodowej, a których uzyskanie bez zatrzymania byłoby
niemożliwe – w przypadku istnienia znacznego prawdopodobieństwa ich ucieczki;
3) w celu wydania lub wykonania decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu,
gdy wobec wnioskodawcy lub osoby, w imieniu której wnioskodawca występuje,
toczy się postępowanie w sprawie zobowiązania do powrotu albo wnioskodawcy
lub osobie, w imieniu której wnioskodawca występuje, została wydana decyzja o
zobowiązaniu do powrotu, a wnioskodawca lub osoba, w imieniu której
wnioskodawca występuje, miał uprzednio możliwość złożenia wniosku o udzielenie
ochrony międzynarodowej i istnieje uzasadnione przypuszczenie, że wniosek ten
został złożony jedynie w celu opóźnienia wydania albo opóźnienia lub
uniemożliwienia wykonania decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu;
4) gdy wymagają tego względy obronności lub bezpieczeństwa państwa lub ochrony
bezpieczeństwa i porządku publicznego;
5) zgodnie z art. 28 rozporządzenia 604/2013 – jeżeli istnieje znaczne
prawdopodobieństwo ucieczki wnioskodawcy lub osoby, w imieniu której
wnioskodawca występuje, a natychmiastowe przekazanie do innego państwa
członkowskiego nie jest możliwe;
6) gdy zachodzi którakolwiek z okoliczności, o których mowa w pkt 1–5, a
wnioskodawca lub osoba, w imieniu której wnioskodawca występuje, nie
wywiązuje się z obowiązków, o których mowa w art. 88 ust. 1.
40
Przesłanki zatrzymania określone w art. 87 ust. 1 pkt 1–5 są zgodne z art. 8 ust. 3
dyrektywy 2013/33/UE. Niewymieniona wprost w przywołanej dyrektywie podstawa
zatrzymania określona w art. 87 ust. 1 pkt 6 wynika z wprowadzenia do porządku
prawnego alternatywnych środków w stosunku do umieszczenia cudzoziemca w
strzeżonym ośrodku. W przypadku gdy cudzoziemiec nie wywiązuje się z nałożonych
na niego obowiązków w stosunku do umieszczenia w strzeżonym ośrodku, zasadne jest
określenie przesłanki zatrzymania w celu umieszczenia go w strzeżonym ośrodku lub
areszcie dla cudzoziemców.
W art. 87 ust. 2 określono przypadki znacznego prawdopodobieństwa ucieczki
wnioskodawcy lub osoby, w imieniu której wnioskodawca występuje. Projektowany
przepis stanowi, iż znaczne prawdopodobieństwo ucieczki występuje w szczególności,
gdy osoba nie dysponuje dokumentami poświadczającymi jej tożsamość w chwili
składania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej lub przekroczyła lub
usiłowała przekroczyć granicę wbrew przepisom prawa, chyba że przybyła
bezpośrednio z terytorium, na którym jej życiu lub wolności zagrażało
niebezpieczeństwo prześladowania lub ryzyko wyrządzenia poważnej krzywdy,
przedstawiła wiarygodne przyczyny nielegalnego wjazdu na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej i złożyła wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej
niezwłocznie po przekroczeniu granicy lub wjechała na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej w okresie obowiązywania wpisu do wykazu cudzoziemców, których pobyt na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany, lub do Systemu Informacyjnego
Schengen do celów odmowy wjazdu.
Art. 88a proponuje się nadać nowe brzmienie. Zmiana w ust. 1 ma charakter redakcyjny
i wynika z art. 88, który określa stosowanie w pierwszej kolejności środków
alternatywnych w stosunku do umieszczenia cudzoziemca w strzeżonym ośrodku.
Nadanie nowego brzmienia ust. 2 ma na celu stosowanie aresztu dla cudzoziemców
także w tej sytuacji, gdy cudzoziemiec nie podporządkował się zasadom pobytu
obowiązującym w strzeżonym ośrodku. Przepis ust. 3 otrzymał nowe brzmienie w celu
zachowania spójności z art. 400 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.
Projektowany przepis określa, iż wnioskodawcy lub osoby, w imieniu której
wnioskodawca występuje, nie umieszcza się w strzeżonym ośrodku lub nie stosuje się
wobec nich aresztu dla cudzoziemców, gdy:
1) mogłoby to spowodować niebezpieczeństwo dla ich życia lub zdrowia;
41
2) ich stan psychofizyczny może uzasadniać domniemanie, że byli poddani przemocy;
3) są małoletnimi lub osobami niepełnosprawnymi.
Dodawany w art. 88b ust. 3a ma na celu wdrożenie art. 9 ust. 4 dyrektywy 2013/33/UE i
zapewnia otrzymanie przez cudzoziemca informacji o powodach umieszczenia w
strzeżonym ośrodku lub areszcie dla cudzoziemców oraz możliwości wystąpienia o
bezpłatną pomoc prawną i zastępstwo prawne na zasadach odpowiednio stosowanego
k.p.k. (art. 404 ustawy z dnia 30 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach).
Zmiany w art. 89 ust. 2–4 mają charakter redakcyjny związany z wprowadzeniem
pojęcia wniosku i sprawy o udzielenie ochrony międzynarodowej, a także poprawienie
odesłania do art. 87 w nowym brzmieniu. Dodawany w tym przepisie ust. 4a stanowi
wdrożenie art. 9 ust. 1 zdanie drugie dyrektywy 2013/33/UE i ma charakter
gwarancyjny dla zatrzymanego wnioskodawcy. Zgodnie z art. 9 ust. 1 zdanie drugie
dyrektywy 2013/33/UE postępowania administracyjne istotne z punktu widzenia
warunków zatrzymania są przeprowadzane z należytą starannością; opóźnienia w
postępowaniu administracyjnym, których nie można przypisać wnioskodawcy, nie
mogą stanowić uzasadnienia dla przedłużenia zatrzymania („zatrzymanie” w znaczeniu
umieszczenia wnioskodawcy w strzeżonym ośrodku). Patrząc na przesłanki
umieszczenia wnioskodawcy w strzeżonym ośrodku, powyższe ma głównie znaczenie,
gdy umieszczenie wnioskodawcy w strzeżonym ośrodku nastąpiło w związku z
prowadzonym przez Straż Graniczną postępowaniem w sprawie zobowiązania
cudzoziemca do powrotu czy też czynnościami identyfikacyjnymi lub organizacją
powrotu (zwrot „postępowanie istotne z punktu widzenia dalszego istnienia
okoliczności, o których mowa w art 87 ust. 1 pkt 1–5”, tj. okoliczności stanowiących
podstawę umieszczenia cudzoziemca w ośrodku, oznacza wszelkie czynności
podejmowane przez Straż Graniczną). Jeżeli nie zostaną one zakończone przed
upływem okresu pobytu cudzoziemca w strzeżonym ośrodku z winy organu, który je
prowadzi, a nie cudzoziemca, to brak będzie podstaw do przedłużenia pobytu
cudzoziemca w tym ośrodku.
W art. 89 dodano ust. 7 i 8, które stanowią, że sąd, rozpatrując wniosek o przedłużeniu
okresu pobytu wnioskodawcy lub osoby, w imieniu której wnioskodawca występuje, w
strzeżonym ośrodku, ocenia możliwość zastosowania środków alternatywnych w
stosunku do pobytu w strzeżonym ośrodku. W przypadku gdy sąd stwierdzi, że
zachodzą przesłanki do zastosowania środków alternatywnych, zgodnie z
42
projektowanym ust. 8 wyda postanowienie o zastosowaniu środków alternatywnych. Na
postanowienie będzie przysługiwało zażalenie do sądu okręgowego w terminie 7 dni od
dnia doręczenia postanowienia. Sąd będzie rozpatrywał zażalenie w terminie 7 dni.
Wprowadzona regulacja ma na celu implementację do porządku prawnego orzeczenia w
sprawie C-146/14 Mahdi.
Dodany art. 89ca nakłada na organ Straży Granicznej obowiązek przekazania
wnioskodawcy lub osobie w imieniu, której wnioskodawca występuje, w języku dla
nich zrozumiałym, informację o adresie ośrodka pełniącego funkcję ośrodka
recepcyjnego, w którym musi się on stawić w terminie 2 dni od dnia zwolnienia ze
strzeżonego ośrodka lub aresztu dla cudzoziemców, jeżeli postępowanie w sprawie
udzielenia ochrony międzynarodowej nie zakończyło się decyzją ostateczną.
Art. 89cb określa sytuację osoby, której wniosek o udzielenie ochrony
międzynarodowej dotyczy, będącej osobą niepełnosprawną, w podeszłym wieku,
kobietą ciężarną, rodzicem samotnie wychowującym dzieci, po zwolnieniu ze
strzeżonego ośrodka lub z aresztu dla cudzoziemców. Organ Straży Granicznej
właściwy ze względu na miejsce pobytu tej osoby będzie obowiązany zapewnić jej
transport do ośrodka recepcyjnego oraz w uzasadnionych przypadkach – wyżywienie
podczas transportu. Projektowany przepis ma na celu określenie organu właściwego do
zapewnienia cudzoziemcom należącym do grupy o szczególnych potrzebach transportu
do ośrodka recepcyjnego oraz – w uzasadnionych przypadkach – wyżywienia podczas
tego transportu.
Ponadto, w celu uwzględnienia przepisu art. 100 ust. 1 Konwencji Wykonawczej
Schengen, proponuje się dodanie art. 89na, zgodnie z którym w sytuacji, gdy
cudzoziemiec nie zwróci dokumentu podróży przewidzianego w Konwencji
Genewskiej, gdy był do tego zobowiązany, lub też zawiadomi o utracie takiego
dokumentu, wówczas Szef Urzędu umieści stosowną informację o dokumencie w
Systemie Informacyjnym Schengen w celu jego zajęcia.
Zmiany w art. 89z są konsekwencją zmian wprowadzonych w ustawie o udzielaniu
cudzoziemcom ochrony. Zmiana w art. 93 ust. 1 ma charakter redakcyjny i polega na
wskazaniu odesłań do przepisów działu II, które uległy zmianie.
Zmiany art. 119, art. 121 i art. 121a mają charakter redakcyjny dostosowujący do
przyjętej w projekcie terminologii. Ponadto została doprecyzowana nazwa
dotychczasowego rejestru spraw o nadanie statusu uchodźcy i udzielenie ochrony
43