Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Państwowej Straży Pożarnej

– 5 –
2. Zasady ustalania wysługi lat w Państwowej Straży Pożarnej, od której uzależniony
jest wzrost uposażenia zasadniczego strażaka, określone w art. 88 ust. 2 ustawy zmienianej
w art.1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, oraz w ust. 1, stosuje się przy ustalaniu
wysokości uposażeń przysługujących strażakom od dnia 1 stycznia 2015 r.
Art. 4. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
UZASADNIENIE

Projektowana ustawa ma na celu:
1) uregulowanie zasad postępowania kwalifikacyjnego w stosunku do kandydatów
ubiegających się o przyjęcie do służby w Państwowej Straży Pożarnej, w taki sposób, aby
zapewnić wszystkim kandydatom dostęp do służby publicznej na równych zasadach
poprzez ustanowienie obiektywnych kryteriów doboru kandydatów do służby;
2) uregulowanie zasad przyznawania strażakom Państwowej Straży Pożarnej płatnego urlopu
szkoleniowego;
3) uregulowanie wzrostu uposażenia zasadniczego strażaków z tytułu wysługi lat.
Obecny stan prawny
1. Zagadnienie dostępu do służby w Państwowej Straży Pożarnej jest uregulowane w ustawie
z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej w rozdziale 5 – Służba
w Państwowej Straży Pożarnej. Ustawodawca określił w nim podstawowe wymagania,
które są niezbędne do pełnienia służby w Państwowej Straży Pożarnej, a także organy
właściwe do dokonywania oceny zdolności psychicznej i fizycznej do służby
w Państwowej Straży Pożarnej. W Państwowej Straży Pożarnej można pełnić także służbę
kandydacką. O przyjęcie do służby kandydackiej może ubiegać się, na podstawie
dobrowolnego zgłoszenia, osoba spełniająca wymagania, o których mowa w art. 28,
po złożeniu zobowiązania do pełnienia służby po ukończeniu nauki. Warunki naboru do
służby kandydackiej w szkołach Państwowej Straży Pożarnej określają odrębne przepisy
wydane na podstawie art. 112 ust. 4 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej.
Art. 28 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej stanowi, że służbę w Państwowej Straży
Pożarnej może pełnić obywatel polski, niekarany za przestępstwo lub przestępstwo
skarbowe, korzystający z pełni praw publicznych, posiadający co najmniej średnie
wykształcenie oraz zdolność fizyczną i psychiczną do pełnienia służby.
Wobec braku szczegółowego uregulowania problematyki dostępu do służby w Państwowej
Straży Pożarnej w ustawie, Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej wydał
wytyczne dotyczące postępowania kwalifikacyjnego w stosunku do kandydatów
ubiegających się o przyjęcie do służby przygotowawczej w Państwowej Straży Pożarnej.
Dokument ten reguluje zasady organizowania i przeprowadzania procesu postępowania
kwalifikacyjnego, w taki sposób, aby zapewnić otwarty i konkurencyjny charakter całego
procesu.
Brak w ustawie o Państwowej Straży Pożarnej regulacji dotyczących postępowania
kwalifikacyjnego do służby w Państwowej Straży Pożarnej może sprzyjać stosowaniu
niejednolitych kryteriów w zakresie przyjmowania kandydatów do służby, w tym
o charakterze dyskryminującym, na co zwrócił uwagę m.in. Rzecznik Praw
Obywatelskich.
Ponadto brak powyższych regulacji w ustawie pozostaje w sprzeczności ze standardami
wyznaczonymi przez orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego w zakresie zasady
równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej) oraz zasady
równego dostępu obywateli polskich do służby publicznej (art. 60 Konstytucji RP).
Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie w swoim orzecznictwie podkreśla, że „aby zasady
dostępu do służby publicznej były takie same dla wszystkich obywateli posiadających
pełnię praw publicznych (…) ustawa musi zatem ustanowić obiektywne kryteria doboru
kandydatów do tej służby oraz uregulować zasady i procedurę rekrutacji w taki sposób,
aby zapewnić przestrzeganie zasady równości szans wszystkich kandydatów, bez
jakiejkolwiek dyskryminacji i nieuzasadnionych ograniczeń” (wyrok TK z dnia
8 października 2002 r., sygn. akt K 36/00).
2. Jak stanowi art. 71d ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, strażakowi podnoszącemu
kwalifikacje zawodowe lub uzupełniającemu wykształcenie ogólne można było udzielić
płatnego urlopu szkoleniowego, stosując odpowiednio przepisy wydane na podstawie
art. 103 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, w części dotyczącej urlopów
szkoleniowych pracowników.
Wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 marca 2009 r. (Dz. U. Nr 58, poz. 485)
art. 103 Kodeksu pracy został uznany za niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP. I jako
taki utracił moc z dniem 11 kwietnia 2010 r.
Mając na uwadze konieczność wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego, kierując
się jego sentencją i uzasadnieniem, ustawą z dnia 20 maja 2010 r. o zmianie ustawy –
Kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. Nr 105,
poz. 655), do ustawy – Kodeks pracy dodano art. 1031–1035 regulujące kwestie związane
z prawami i obowiązkami stron, wynikające z udzielenia płatnego urlopu szkoleniowego
pracownikowi.
2
W aktualnym stanie prawnym, wobec utraty mocy art. 103 Kodeksu pracy z dniem
11 kwietnia 2010 r. na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 marca
2009 r. sygn. akt K 28/08 (Dz. U. Nr 58, poz. 485), art. 71d ustawy o Państwowej Straży
Pożarnej jest „martwy”. Jednocześnie brak jest innych podstaw prawnych do
odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu pracy, tj. art. 1031–1035, w części
dotyczącej urlopów szkoleniowych pracowników, w stosunku do strażaków podnoszących
kwalifikacje zawodowe. Z powyższych przyczyn konieczne jest uregulowanie w ustawie
o Państwowej Straży Pożarnej kwestii związanych z płatnym urlopem szkoleniowym dla
strażaków podnoszących kwalifikacje zawodowe.
3. W obowiązującym stanie prawnym uposażenie zasadnicze strażaka wzrasta o 2% po
dwóch latach służby i o 1% za każdy następny rok służby, aż do wysokości 20% po 20
latach służby, oraz o 0,5% za każdy następny rok służby powyżej 20 lat – łącznie do
wysokości 25% po 30 latach służby. Jest to więc system degresywny. Zasady
przedmiotowego wzrostu określa art. 88 ust. 2 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej.
Opisany powyżej mechanizm corocznego wzrostu uposażenia zasadniczego strażaków nie
jest wystarczająco odczuwalny jako element tzw. awansu poziomego, który powinien
stanowić sposób zmian uzupełniający lub też alternatywny, w stosunku do awansu
pionowego (tj. na wyższe stanowisko).
Należy zauważyć, że istnieje znaczne zróżnicowanie zasad naliczania wzrostu
i maksymalnej wysokości uposażenia zasadniczego z tytułu wysługi lat w poszczególnych
służbach mundurowych.
System ten nie motywuje do pozostawania w służbie jak najdłużej, a wysokość
maksymalnego wskaźnika procentowego wynosząca 25% po 30 latach jest znacznie niższa
niż np. w Wojsku Polskim – 35% i w Służbie Więziennej – 35%.
Proponowane zmiany
1. Projektowana ustawa uwzględnia stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich o potrzebie
dokonania zmian w ustawie o Państwowej Straży Pożarnej, mających na celu
uregulowanie w przepisach prawa powszechnie obowiązującego postępowania
kwalifikacyjnego do służby w Państwowej Straży Pożarnej. Rozwiązania prawne
proponowane w ustawie uwzględniają wymagania wynikające z orzecznictwa Trybunału
Konstytucyjnego, dotyczące zasady równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji RP) oraz
3
zasady równego dostępu obywateli polskich korzystających z pełni praw publicznych do
służby publicznej (art. 60 Konstytucji RP).
Projektowana ustawy w art. 28 ust. 1 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej określa
niezbędne wymagania, jakie muszą spełniać kandydaci do służby w Państwowej Straży
Pożarnej, w brzmieniu dotychczas obowiązującym.
Wprowadza się zasadę otwartości oraz konkurencyjności naboru do służby w Państwowej
Straży Pożarnej (art. 28 ust. 2 projektowanej ustawy). Przyjęcie kandydata do służby
w Państwowej Straży Pożarnej jest poprzedzone postępowaniem kwalifikacyjnym (art. 28
ust. 4 projektowanej ustawy). Celem postępowania kwalifikacyjnego jest ustalenie, czy
kandydat spełnia warunki przyjęcia do służby oraz określenie jego predyspozycji,
kompetencji i przydatności do służby. Postępowanie kwalifikacyjne ma składać się
z wyszczególnionych etapów, których wyniki osiągnięte przez kandydatów podlegają
ocenie. O konieczności przeprowadzenia dodatkowych etapów wymienionych w art. 28
ust. 7, jak również o kolejności poszczególnych etapów decyduje kierownik jednostki
organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej, w której jest prowadzone postępowanie
kwalifikacyjne, z uwagi na specyfikę stanowisk w strukturach jednostek organizacyjnych
Państwowej Straży Pożarnej oraz różnorodność wykonywanych przez nich zadań.
Ustawa zawiera upoważnienie dla ministra właściwego do spraw wewnętrznych do
wydania rozporządzenia regulującego szczegółową organizację i sposób przeprowadzenia
postępowania kwalifikacyjnego.
Wprowadzone w art. 28 zmiany skutkują koniecznością dostosowania do nich przepisu
art. 112 ust. 1 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, dotyczącego trybu przyjęcia do
służby kandydackiej, określonego w rozdziale 10 ustawy.
W latach 2012–2014 (do 1.08) przeprowadzono ogółem 559 postępowań kwalifikacyjnych
do służby w Państwowej Straży Pożarnej, z czego 85 w roku 2014. Koszty związane
z przeprowadzeniem postępowania kwalifikacyjnego w Państwowej Straży Pożarnej
pokrywane są ze środków finansowych właściwych jednostek organizacyjnych
Państwowej Straży Pożarnej. Uregulowanie zasad naboru do służby w ustawie nie wiąże
się ze zmianą dotychczasowych zasad finansowania procesu naboru.
2. Projektowaną ustawą, w art. 71d wprowadza się regulacje dotyczące urlopów
szkoleniowych strażaków Państwowej Straży Pożarnej. Projektodawca kompleksowo
uregulował kwestie związane z urlopami szkoleniowymi dla strażaków w ustawie
4