Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw

10) kwoty zaliczek, kredytów, pożyczek i świadczeń o podobnym charakterze
udzielonych osobom wchodzącym w skład organów zarządzających, nadzorujących
i administrujących jednostki, ze wskazaniem ich głównych warunków, wysokości
oprocentowania oraz wszelkich kwot spłaconych, odpisanych lub umorzonych,
a także zobowiązań zaciągniętych w ich imieniu tytułem gwarancji i poręczeń
wszelkiego rodzaju, ze wskazaniem kwoty ogółem dla każdego z tych organów;
11) informacje o przychodach i kosztach z tytułu błędów popełnionych w latach
ubiegłych odnoszonych w roku obrotowym na kapitał (fundusz) własny z podaniem
ich kwot i rodzaju;
12) informacje o istotnych zdarzeniach, jakie nastąpiły po dniu bilansowym,
a nieuwzględnionych w sprawozdaniu finansowym oraz o ich wpływie na sytuację
majątkową, finansową oraz wynik finansowy jednostki;
13) przedstawienie zmiany sposobu sporządzania sprawozdania finansowego wraz
z podaniem jej przyczyny.
Ponadto w ust. 4 pkt 2 dodatkowych informacji i objaśnień wprowadzono pojęcie stron
powiązanych poprzez bezpośrednie odwołanie do definicji podmiotu powiązanego
określonej w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości przyjętych zgodnie
z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
19 lipca 2002 r. w sprawie stosowania międzynarodowych standardów rachunkowości.
Zgodnie z definicją Międzynarodowego Standardu Rachunkowości nr 24:
„Podmiot powiązany jest osobą lub jednostką związaną z jednostką, która sporządza
sprawozdania finansowe (w niniejszym standardzie nazywaną „jednostką
sprawozdawczą”)
a) Osoba lub bliski członek rodziny tej osoby jest związany z jednostką
sprawozdawczą, jeżeli ta osoba:
(i) sprawuje kontrolę lub współkontrolę nad jednostką sprawozdawczą,
(ii) ma znaczący wpływ na jednostkę sprawozdawczą lub
(iii) jest
członkiem
kluczowego
personelu
kierowniczego jednostki
sprawozdawczej lub jej jednostki dominującej,
b) Jednostka jest związana z jednostką sprawozdawczą, jeżeli spełniony jest jeden
z poniższych warunków:
(i) jednostka i jednostka sprawozdawcza są członkami tej samej grupy
(co oznacza, że każda jednostka dominująca i każda jednostka zależna jest
47

związana z pozostałymi jednostkami),
(ii) jedna jednostka jest jednostką stowarzyszoną lub wspólnym przedsięwzięciem
innej jednostki (lub jednostką stowarzyszoną lub wspólnym przedsięwzięciem
członka grupy, której członkiem jest ta jednostka),
(iii) obydwie jednostki są wspólnymi przedsięwzięciami tego samego trzeciego
podmiotu,
(iv) jedna jednostka jest wspólnym przedsięwzięciem trzeciej jednostki, a dana
inna jednostka jest jednostką stowarzyszoną trzeciej jednostki,
(v) jednostka jest programem świadczeń po okresie zatrudnienia na rzecz
pracowników jednostki sprawozdawczej lub jednostki związanej z jednostką
sprawozdawczą. Jeżeli jednostka sprawozdawcza jest sama w sobie takim
programem, sponsorujący pracodawcy są również związani z jednostką
sprawozdawczą,
(vi) jednostka jest kontrolowana lub współkontrolowana przez osobę określoną
w punkcie (a),
(vii) osoba określona w punkcie (a)(i) ma znaczący wpływ na jednostkę lub jest
członkiem kluczowego personelu kierowniczego jednostki (lub jednostki
dominującej tej jednostki).”.
W projekcie odwołano się do Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
w związku z przyjęciem do prawa Unii Europejskiej w IV kwartale 2014 roku zmiany
do Międzynarodowego Standardu Rachunkowości nr 24 (rozporządzenie Komisji (UE)
2015/28 z dnia 17 grudnia 2014 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1126/2008
przyjmujące określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie
z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu
do Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej 2, 3 i 8 oraz
Międzynarodowych Standardów Rachunkowości 16, 24 i 38), obejmującego
m.in. zmianę definicji podmiotu powiązanego poprzez dodanie w lit. b pkt viii
(rozszerzono definicję o przypadek, w którym jednostka lub jakikolwiek członek grupy,
do której należy ta jednostka, świadczy kluczowe usługi w zakresie zarządzania na
rzecz jednostki sprawozdawczej lub jednostki dominującej).
Dodatkowo definicja podmiotu powiązanego zawarta w MSR 24 jest ściśle skorelowana
z innymi definicjami zawartymi w tym standardzie (m.in.: transakcja z podmiotem
powiązanym, bliscy członkowie rodziny danej osoby, wynagrodzenie, kluczowy
48

personel kierowniczy), co sprawia, że przytoczenie samej definicji w projekcie byłoby
niewystarczające do prawidłowego przedstawienia informacji w sprawozdaniu
finansowym w tym zakresie.
34. Art. 1 pkt 34 ustawy nowelizującej wprowadza zmianę w załączniku nr 2 do
ustawy o rachunkowości
Lit. a wprowadza zmianę w bilansie, dodając w „Aktywa” pozycję „XVIII. Akcje
własne” i jednocześnie w „Pasywa” uchylając pozycję „XIV. Akcje własne (wielkość
ujemna)”. Dodatkowo w „Aktywa” dodaje się pozycję „XVII. Należne wpłaty na
kapitał podstawowy”, uchylając jednocześnie w „Pasywa” pozycję „XIII. Należne
wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna)”. Zmiany te wynikają z art. 10 oraz
załącznika nr III do dyrektywy 2013/34.
Dyrektywa Rady z dnia 8 grudnia 1986 r. w sprawie rocznych i skonsolidowanych
sprawozdań finansowych banków i innych instytucji finansowych (86/635/EWG) pod
względem zapisów dotyczących prezentacji akcje własnych i należne wpłaty na kapitał
podstawowy jest spójna z dyrektywą 2013/34.
Ponadto po pozycji „XIX. Zysk (strata) netto” dodano pozycję „XX. Odpisy z zysku
netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna)” – w celu ujednolicenia
z załącznikiem nr 1, który uwzględnia tę pozycję odnośnie do przypadku, gdy podmiot
zdecyduje się na wypłatę zaliczkową dywidendy.
Lit. b modyfikuje „Zestawienie zmian w kapitale własnym” w pozycji „9. Wynik netto”
po lit. „b) strata netto”, wprowadzając lit. „c) odpisy z zysku”. Brak tej pozycji,
w przypadku gdy podmiot zdecyduje się na wypłatę zaliczkową dywidendy,
powodowałby rozbieżności pomiędzy wynikiem wykazanym w rachunku wyników
a wynikiem pokazywanym w kapitale własnym. Dodatkowo usunięte zostały pozycje
„2. Należne wpłaty na kapitał podstawowy na początek okresu” i „3. Akcje własne na
początek okresu” (wraz z punktami i podpunktami) jako konsekwencja zmian
opisanych w lit. a – dotychczasowe pozycje pasywów „XIII. Należne wpłaty na kapitał
podstawowy (wielkość ujemna)” oraz „XIV. Akcje własne (wielkość ujemna)” będą
prezentowane w bilansie po stronie aktywów w wielkości dodatniej.
35. Art. 1 pkt 35 ustawy nowelizującej wprowadza zmianę w załączniku nr 3 do
ustawy o rachunkowości dla zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji
Lit. a wprowadza zmianę w bilansie, dodając w „Aktywa” pozycję „H. Akcje własne”
i jednocześnie w „Pasywa” uchylając w pozycji „A. Kapitał własny” pozycję „III.
49

Akcje własne (wielkość ujemna)”. Dodatkowo dodaje się w „Aktywa” pozycję „G.
Należne wpłaty na kapitał podstawowy”, uchylając jednocześnie w części „Pasywa”
pozycję „II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna)” w pozycji „A.
Kapitał własny”. Zmiany te wynikają z art. 10 oraz załącznika nr III do dyrektywy
2013/34. Dyrektywa Rady z dnia 19 grudnia 1991 r. w sprawie rocznych
i skonsolidowanych sprawozdań finansowych zakładów ubezpieczeń (91/674/EWG)
pod względem zapisów dotyczących prezentacji akcji własnych i należnych wpłat na
kapitał podstawowy jest spójna z dyrektywą 2013/34.
Ponadto po pozycji „VIII. Zysk (strata) netto” wprowadza się pozycję „IX. Odpisy
z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna)” – w celu ujednolicenia
z załącznikiem nr 1, który uwzględnia tę pozycję odnośnie do przypadku, gdy podmiot
zdecyduje się na wypłatę zaliczkową dywidendy.
Lit. b modyfikuje „Zestawienie zmian w kapitale własnym” w pozycji „8. Wynik netto”
po lit. „b) strata netto” wprowadza się lit. „c) odpisy z zysku”. Brak tej pozycji,
w przypadku gdy podmiot zdecyduje się na wypłatę zaliczkową dywidendy,
powodowałby rozbieżności pomiędzy wynikiem wykazanym w rachunku wyników
a wynikiem pokazywanym w kapitale własnym. Dodatkowo usunięte zostały pozycje
„2. Należne wpłaty na kapitał podstawowy na początek okresu” i „3. Akcje własne na
początek okresu” (wraz z punktami i podpunktami) jako konsekwencja zmian
opisanych w lit. a – dotychczasowe pozycje pasywów „II. Należne wpłaty na kapitał
podstawowy (wielkość ujemna)” oraz „III. Akcje własne (wielkość ujemna)” będą
prezentowane w bilansie po stronie aktywów w wielkości dodatniej.
36. Art. 1 pkt 36 ustawy nowelizującej wprowadza zmiany w załączniku nr 4 do
ustawy o rachunkowości w bilansie, dodając w „Aktywa” pozycję „C. Należne
wpłaty na kapitał podstawowy” i jednocześnie w „Pasywa” uchylając w pozycji
„A. Kapitał własny” tiret „należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość
ujemna)”, a także wprowadzono w „Aktywa” pozycję „D. Udziały (akcje)
własne”. Zmiana ta wynika z ujednolicenia załączników do ustawy
o rachunkowości w zakresie prezentacji pozycji należnych wpłaty na kapitał
podstawowy oraz pozycji udziałów (akcji) własnych.
37. Art. 1 pkt 37 ustawy nowelizującej wprowadza nowy załącznik nr 5 do ustawy
o rachunkowości określający zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu
finansowym przez jednostki małe, korzystające z uproszczeń przewidzianych
50

w art. 46 ust. 5 pkt 5, art. 47 ust. 4 pkt 5, art. 48 ust. 4, art. 48a ust. 4 lub art. 48b
ust. 5, tj. mogących sporządzać uproszczony bilans, rachunek zysków i strat lub
uproszczoną informację dodatkową.
Użytkownik sprawozdania finansowego sporządzonego zgodnie z załącznikiem nr 5
będzie poinformowany o przyjętych uproszczeniach zastosowanych przez jednostkę
małą. Zgodnie z implementowanym art. 16 ust. 1 lit. a dyrektywy 2013/34
wprowadzenie do sprawozdania finansowego zawierać będzie informację o przyjętych
przez jednostkę zasadach (polityce) rachunkowości, w tym metodach wyceny aktywów
i pasywów (także amortyzacji), ustalenia wyniku finansowego oraz sposobu
sporządzenia sprawozdania finansowego w zakresie, w jakim ustawa pozostawia
jednostce prawo wyboru. Ponadto jednostka na podstawie motywu 24 do dyrektywy
2013/34 przedstawi następujące informacje: firmę i siedzibę, wskazanie właściwego
sądu lub innego organu prowadzącego rejestr, a także wskazanie, czy sprawozdanie
finansowe zostało sporządzone przy założeniu kontynuowania działalności
gospodarczej przez jednostkę w dającej się przewidzieć przyszłości oraz czy nie istnieją
okoliczności wskazujące na zagrożenie kontynuowania przez nią działalności.
We wprowadzeniu do sprawozdania finansowego jednostka określi czas trwania
działalności jednostki, jeżeli jest ograniczony, oraz okres objęty sprawozdaniem
finansowym.
Dyrektywa 2013/34 w załączniku III i IV dzieli w bilansie aktywa na trwałe i obrotowe,
nie definiując przy tym kategorii aktywów obrotowych. Zgodnie z przyjętymi zasadami
i nauką rachunkowości (w tym pojęciami wprowadzonymi przez Międzynarodowe
Standardy Sprawozdawczości Finansowej) zachowano podział na należności
krótkoterminowe oraz długoterminowe (na podstawie art. 9 ust. 2 dyrektywy 2013/34),
które spełniają kryteria aktywów trwałych oraz należności krótkoterminowe ujęte
w aktywach obrotowych. Rozróżnienie to pozwala na zachowanie przejrzystości
i czytelności informacji sprawozdania finansowego oraz kontynuacji obowiązujących
dotychczas zasad ich prezentacji.
Podział ten zachowano również dla inwestycji długoterminowych oraz
krótkoterminowych, a także długoterminowych i krótkoterminowych rozliczeń
międzyokresowych, tj. zgodnie z ogólnie przyjętą i stosowaną teorią rachunkowości.
„Udziały (akcje) własne” będą prezentowane po stronie aktywów w odrębnej pozycji
(D.), a nie po stronie pasywów – w wielkości ujemnej – w „Kapitale (funduszu)
51