Rządowy projekt ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnej informacji prawnej oraz edukacji prawnej społeczeństwa

5. Informacje na temat zakresu, czasu trwania i podsumowanie wyników konsultacji
1) organizacjom pozarządowym, w tym Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Fundacji Centrum Praw Kobiet, Fundacji
im. Stefana Batorego, Fundacji Uniwersyteckich Poradni Prawnych, Instytutowi Spraw Publicznych, Stowarzyszeniu
Interwencji Prawnej, Polskiemu Stowarzyszeniu Edukacji Prawnej, Fundacji „Pomoc Kobietom i Dzieciom” i Fundacji
Academia Iuris;
2) samorządom zawodowym – Naczelnej Radzie Adwokackiej i Krajowej Radzie Radców Prawnych;
3) Krajowej Radzie Sądownictwa;
4) Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego;
5) organizacjom skupiającym jednostki samorządu terytorialnego, w tym Unii Metropolii Polskich, Związkowi Gmin
Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej, Związkowi Powiatów Polskich oraz Związkowi Województw RP.
Nie zostały uwzględnione uwagi dotyczące uregulowania w projekcie tzw. „porady obywatelskiej”, ponieważ wykraczają
poza zakres przedmiotowy regulacji.
W toku konsultacji pojawiły się także liczne głosy wskazujące, że przy zakładanej sieci poradnictwa prawnego opartej
o 1524 punkty nieodpłatnej pomocy prawnej, zakres podmiotowy projektu (świadczeniobiorcy pomocy społecznej) jest
zbyt wąski. Podkreślano, że ze względu na swoją specyfikę, grupa ta nie wygeneruje oczekiwanego popytu (stanowisko to
poparło MPiPS). Przyjmując przedstawioną argumentację, projektodawca w kolejnych wersjach systematycznie poszerzał
krąg beneficjentów nieodpłatnej pomocy prawnej, obejmując rodziny wielodzietne, a następnie także kombatantów,
weteranów i osoby powyżej 75 roku życia. Podkreślano również, że projektowany system ma charakter rozwojowy – co ma
szczególne znaczenie wobec planowanych corocznych ewaluacji jego funkcjonowania (art. 24) umożliwiających, w miarę
możliwości, dalsze poszerzanie dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej.
Szczegółowe omówienie wszystkich uwag zarówno uwzględnionych, jak i nieuwzględnionych, zgłoszonych w ramach
konsultacji publicznych i opiniowania wraz ze stanowiskiem wnioskodawcy, znajduje się w zestawieniu uwag,
stanowiącym załącznik do Raportu z konsultacji.
6. Wpływ na sektor finansów publicznych
(ceny bieżące)
Skutki w okresie 10 lat od wejścia w życie zmian [mln zł]
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Łącznie (0–10)
Dochody ogółem
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
budżet państwa
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
JST












pozostałe jednostki (oddzielnie)












Wydatki ogółem
0
94,2 99,4 101,9 104,3 106,8 109,4 112,0 114,5 117,1 119,8
1 079,4
budżet państwa

























koszty zapewnienia infolinii*
0
0
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
5,4
[część 37 „Sprawiedliwość”]:













– dotacje celowe z budżetów












wojewodów dla powiatów, na
świadczenie bezpłatnej pomocy












prawnej (rozbicie na
województwa – patrz zał. 2)
0
94,2 96,2 98,6 100,9 103,4 105,8 108,4 110,9 113,4 116,0
1 047,8

– prowadzenie wojewódzkiego
0
0
2,7
2,7
2,8
2,8
2,9
3,0
3,1
3,1
3,2
26,3
centrum informacji prawnej
(finansowane z budżetów
wojewodów) rozbicie na
39

województwa – patrz zał. 2
JST












Saldo ogółem
0
-94,2 -99,4 -101,9 -104,3 -106,8 -109,4 -112,0 -114,5 -117,1 -119,8
-1 079,4
budżet państwa
0
-94,2 -99,4 -101,9 -104,3 -106,8 -109,4 -112,0 -114,5 -117,1 -119,8
-1 079,4
JST












pozostałe jednostki (oddzielnie)












Świadczenie bezpłatnej pomocy prawnej będzie finansowane z budżetów wojewodów przez
udzielanie dotacji celowej powiatom (planowane jest utworzenie w ramach działu 755 Wymiar
Sprawiedliwości nowego rozdziału prawdopodobnie 75515 poprzez zmianę przepisów
rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji
dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł
zagranicznych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1053 ze zm.).
Prowadzenie wojewódzkiego centrum informacji prawnej (wchodzące w skład urzędu
wojewódzkiego) będzie finansowane z budżetów wojewodów (planowane jest utworzenie
w ramach działu 755 Wymiar Sprawiedliwości nowego rozdziału prawdopodobnie 75515
poprzez zmianę przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie
szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków
pochodzących ze źródeł zagranicznych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1053 ze zm.).
Źródła finansowania
Koszty organizacji usługi telekomunikacyjnej w zakresie infolinii wraz z usługami
towarzyszącymi zostaną pokryte z budżetu państwa, w części 37 „Sprawiedliwość” w ramach
zabezpieczonych środków.
Projektowane przepisy nie wprowadzają zmian w dotychczasowych zasadach finansowania
działań z zakresu edukacji prawnej, w szczególności poprzez środki bezzwrotne pochodzące ze
źródeł zagranicznych (fundusze europejskie, Norweski Mechanizm Finansowy) oraz Fundusz
Inicjatyw Obywatelskich.
*– W przypadku powołania RNPPNIPiEPS, koszty organizacyjno-techniczne związane z jej
funkcjonowaniem zostaną pokryte z budżetu państwa, w części 37 „Sprawiedliwość”.
W świetle faktu, że powołanie rady nie jest obligatoryjne, odstąpiono od ich wskazywania
w tabeli powyżej.
Dodatkowe
Szczegółowe obliczenia na poziomie powiatów i województw wraz z opisem użytych
informacje, w tym
danych zostały zaprezentowane w załączniku 2 do OSR.
wskazanie źródeł
danych i przyjętych do Za rok „0” przyjęto 2015, za rok „1” 2016 itd. Prezentowane wyliczenia opierają się na danych
obliczeń założeń
GUS o liczbie ludności w poszczególnych powiatach (Bank Danych Lokalnych) oraz
algorytmach zapisanych w art. 28 ust. 3 i 4 oraz art. 29 ust. 2 przedmiotowego projektu. Koszty
zapewnienia infolinii zostały oszacowane przez Departament Informatyzacji i Rejestrów
Sądowych Ministerstwa Sprawiedliwości.
Nie jest możliwe precyzyjne oszacowanie kosztów organizacyjno-technicznych ewentualnego
funkcjonowania RNPPNIPiEPS – nieznana jest bowiem liczba członków zamieszkałych poza
Warszawą ani częstotliwość spotkań Rady. Opierając się na danych dot. funkcjonowania innych
organów pomocniczych Prezesa Rady Ministrów przedstawiono szacunek ok. 100 000 zł
rocznie (budżet „Rady Bezpieczeństwa Imprez Sportowych”). W świetle faktu, że powołanie
rady nie jest obligatoryjne, odstąpiono od ich wskazywania w tabeli powyżej.
40

W przypadku zadania polegającego na świadczeniu bezpłatnej pomocy prawnej, przyjęto
zgodnie z brzmieniem art. 28 ust. 1 koszty obsługi organizacyjno-technicznej na poziomie 3%
kwoty bazowej (a więc 1854 zł rocznie). Kwota ta obejmuje zadania wyszczególnione w pkt 4
OSR (w tym pokrycie kosztów eksploatacji pomieszczeń, w których będą funkcjonować punkty
nieodpłatnej pomocy prawnej). Pomieszczenie, w którym będzie mieścił się punkt nieodpłatnej
pomocy prawnej, starosta będzie mógł zorganizować w ramach posiadanych przez siebie
zasobów lub na podstawie porozumienia z gminami – w ramach zasobów gminy (patrz pkt 4
OSR). Na podstawie ankiety przeprowadzonej przez Ministerstwo Sprawiedliwości na szczeblu
powiatów i gmin należy oczekiwać, że zorganizowanie pomieszczeń nie będzie problematyczne
i nie pociągnie za sobą dodatkowych kosztów.
Rys. 3 Odsetek powiatów (górny panel) oraz gmin (dolny panel) deklarujących zgodę na
udostępnienie pomieszczeń, w których będzie świadczona pomoc prawna [liczby nad słupkami
oznaczają liczbę powiatów i gmin, które zadeklarowały zgodę]*

*– uwzględniono jedynie jednostki, które wypełniły ankietę.
7. Wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym funkcjonowanie przedsiębiorców oraz na
rodzinę, obywateli i gospodarstwa domowe
Skutki
Czas w latach od wejścia w życie zmian
0
1
2
3
5
10
Łącznie
(0–10)
W ujęciu
duże przedsiębiorstwa







pieniężnym
sektor mikro-, małych







(w mln zł,
i średnich
przedsiębiorstw
41

ceny stałe
rodzina, obywatele oraz







z … r.)
gospodarstwa domowe
(dodaj/usuń)







W ujęciu
Kancelarie adwokackie
Projektowane zmiany wpłyną na funkcjonowanie kancelarii adwokackich
niepieniężnym
i radcowskie
i radcowskich, gdyż przewiduje się wprowadzenie nowej usługi publicznej
wymagającej rocznie, w skali kraju, świadczenia ok. 1,6 mln godzin bezpłatnej
pomocy prawnej. Obecnie zawody te wykonuje ok. 41 tys. osób. Poradnictwo
prawne będzie płatne (dla państwa koszt udzielenia porady prawnej wynosić
będzie ok. 63 zł za godzinę), co ma zrekompensować utracony czas pracy
w kancelarii.
sektor mikro-, małych
Projektowane zmiany nie wpłyną na sytuację podmiotów gospodarczych, gdyż
i średnich
projektowane rozwiązania dotyczą wyłącznie osób fizycznych.
przedsiębiorstw
Rodzina (posiadacze
Umożliwienie dostępu do bezpłatnego poradnictwa prawnego i bezpłatnych
Karty Dużej Rodziny),
informacji prawnych. Należy oczekiwać, że niemal 20% wszystkich problemów
obywatele oraz
składających się na popyt na pomoc prawną, będzie dotyczyło prawa rodzinnego
gospodarstwa domowe
(patrz szacunki w opracowaniu „System nieodpłatnego poradnictwa prawnego
…”, str. 21).
(dodaj/usuń)

Niemierzalne
(dodaj/usuń)

(dodaj/usuń)

Dodatkowe informacje,
w tym wskazanie
źródeł danych

i przyjętych do obliczeń
założeń
8. Zmiana obciążeń regulacyjnych (w tym obowiązków informacyjnych) wynikających z projektu
nie dotyczy
Wprowadzane są obciążenia poza bezwzględnie
tak
wymaganymi przez UE (szczegóły w odwróconej tabeli
nie
zgodności).
nie dotyczy
zmniejszenie liczby dokumentów
zwiększenie liczby dokumentów
zmniejszenie liczby procedur
zwiększenie liczby procedur
skrócenie czasu na załatwienie sprawy
wydłużenie czasu na załatwienie sprawy
inne:
inne:

Wprowadzane obciążenia są przystosowane do ich
tak
elektronizacji.
nie
nie dotyczy

Komentarz: Projektowana regulacja nie nakłada obciążeń regulacyjnych (skorzystanie z bezpłatnej pomocy prawnej jest
prawem obywatela). Procedura przyznawania pomocy prawnej i informacji prawnej zostanie tak skonstruowana, aby
w jak największym stopniu odformalizować załatwianie spraw przez obywateli. W szczególności nie powstanie nowa
struktura organizacyjna w zakresie udzielania nieopłatnej pomocy prawnej. Procedury związane z realizowaniem usługi
publicznej będą wpisywały się w już istniejące rozwiązania dotyczące pomocy społecznej. Na uczestników systemu
zostaną jednak nałożone pewne obowiązki, w szczególności: na beneficjentów – wykazania prawa do nieodpłatnej
pomocy prawnej poprzez przedstawienie odpowiedniego dokumentu lub oświadczenia, na osoby udzielające porad
prawnych – obowiązek wypełnienia karty pomocy prawnej, na starostów obsługa informacji statystycznej itd.
9. Wpływ na rynek pracy
Projektowane rozwiązania przyczynią się do rozszerzenia rynku usług prawniczych o ok. 1,6 mln godzin pomocy
prawnej rocznie, koszt dla państwa udzielenia porady prawnej wynosić będzie ok. 63 zł za godzinę (podnoszonym co roku
z uwzględnieniem oczekiwanej inflacji). Pomoc prawną będą mogli świadczyć, co do zasady, adwokaci i radcowie
prawni.
Jedynie w punktach, których prowadzenie starosta powierzy organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku
publicznego (maksymalna dopuszczalna liczba punktów, które będą mogły prowadzić NGO – w rozbiciu na
poszczególne powiaty – została wskazana w załączniku 2 do OSR), możliwe będzie udzielanie nieodpłatnej pomocy
prawnej przez doradcę podatkowego lub magistra prawa, posiadającego trzyletnie doświadczenie w wykonywaniu
42

wymagających wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej przez
adwokata lub radcę prawnego, korzystającego z pełni praw publicznych i niekaranego za umyślne przestępstwo ścigane
z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe. W przypadku udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej przez
magistra prawa, NGO będzie zobowiązana do przedstawienia umów ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu
wykonywania powierzonego zadania z minimalną sumą gwarancyjną w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki
są objęte umową, nie niższą niż w przypadku adwokatów i radców prawnych (równowartość 50 000 Euro).
10. Wpływ na pozostałe obszary



środowisko naturalne
demografia
informatyzacja
sytuacja i rozwój regionalny
mienie państwowe
zdrowie
inne:
Omówienie wpływu
Projekt przewiduje realizację zadań świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej oraz informacji

prawnej przez JST. Szczegółowe informacje prezentuje załącznik 2.
11. Planowane wykonanie przepisów aktu prawnego
Wykonanie przepisów aktu normatywnego będzie przebiegało w dwóch etapach. Dostęp do bezpłatnej pomocy prawnej
zostanie zapewniony od dnia 1 stycznia 2016 r., zaś dostęp do bezpłatnej informacji prawnej (wymagający uruchomienia
infolinii) od dnia 1 stycznia 2017 r.
12. W jaki sposób i kiedy nastąpi ewaluacja efektów projektu oraz jakie mierniki zostaną zastosowane?
Na podstawie art. 24 planowana jest coroczna, szczegółowa ewaluacja funkcjonowania projektowanych rozwiązań zarówno
w wymiarze finansowym (sprawozdawczość budżetowa), jak i społecznym (analiza popytu na poradnictwo prawne oraz
kategorii problemów z jakimi zwracają się beneficjenci bezpłatnej pomocy prawnej – sprawozdawczość na podstawie
projektowanych przepisów ustawy).
Miernikami projektu będą: liczba udzielonych porad prawnych na rok, w odniesieniu do przepustowości systemu.
13. Załączniki (istotne dokumenty źródłowe, badania, analizy itp.)
1. Korzystający i niekorzystający z poradnictwa prawnego i obywatelskiego. Raport cząstkowy –
http://isp.org.pl/uploads/filemanager/pliki/poradnictwo/RaportISPBeneficjencifinal16.04.13.pdf
2. System nieodpłatnego poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce Propozycje rozwiązań modelowych i
założeń polityki państwa – http://www.ppio.eu/do_pobrania/dokumenty/system-nieodplatnego-ppio-w-polsce.pdf
3. Zielona Księga - Dostęp do nieodpłatnej pozasądowej pomocy prawnej
http://www.prezydent.pl/aktualnosci/wydarzenia/art,2906,prezydent-za-systemem-bezplatnej-pomocy-prawnej-dla-
najubozszych.html
4. Badanie poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce. Wybrane wyniki, wnioski i rekomendacje
http://www.ppio.eu/do_pobrania/dokumenty/Broszura_PPiO_ISP.pdf

Załącznik 1 – Informacja dotycząca funkcjonowania systemów pomocy prawnej w wybranych państwach
Załącznik 2 – Arkusz kalkulacyjny prezentujący szczegółowe wyliczenia na szczeblu powiatów i województw
43