Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, sporządzonej w Stambule dnia 11 maja 2011r.

pozarządowymi. Współpraca ta opiera się m.in. na funkcjonowaniu zespołów
interdyscyplinarnych oraz procedurze
„Niebieskie Karty”. W skład zespołów
interdyscyplinarnych wchodzą przedstawiciele jednostek organizacyjnych, jednostek pomocy
społecznej, gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, Policji, oświaty,
ochrony zdrowia, organizacji pozarządowych oraz kuratorzy sądowi, prokuratorzy i inni
przedstawiciele działający na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
Opiekę konsularną oraz wsparcie gwarantuje artykuł 36 Konstytucji RP oraz odpowiednie
przepisy ustawy z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej.
Tym niemniej w celu wyjaśnienia, w jakim zakresie polskie służby konsularne mogą
realizować przedmiotowy przepis, wskazane jest złożenie deklaracji o następującym
brzmieniu:
Rzeczpospolita Polska uznaje konieczność interpretacji art. 18 ust. 5 Konwencji w świetle
wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych i bezpośrednio stosowanych
aktów normatywnych organizacji międzynarodowych, którym Rzeczpospolita Polska
przekazała kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Zgodnie
z powyższym, Rzeczpospolita Polska udziela ochrony konsularnej jedynie obywatelom
polskim oraz obywatelom tych państw członkowskich Unii Europejskiej, które nie mają
swojego przedstawicielstwa dyplomatycznego lub urzędu konsularnego na terytorium
państwa trzeciego, na takich warunkach jak obywatelom polskim. Ponadto zgodnie
z powszechnie przyjętą normą prawa międzynarodowego ochrona ta nie obejmuje
obywateli państwa przyjmującego. Konsul Rzeczypospolitej Polskiej może podejmować
działania w celu zapewnienia ochrony konsularnej tylko poprzez środki przewidziane
przez międzynarodowe prawo konsularne.

Artykuł 19 Konwencji zakłada, że osoby doznające przemocy będą otrzymywały,
w zrozumiałym dla nich języku oraz w odpowiednim czasie, stosowne informacje dotyczące
dostępnego wsparcia oraz środków prawnych. Konwencja nie precyzuje, jakie podmioty są
zobowiązane do udzielania informacji.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury
„Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” zobowiązuje przedstawicieli
jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów
alkoholowych, Policji, oświaty i ochrony zdrowia, którzy w związku z uzasadnionym

13
Dz. U. z 2002 r. Nr 215, poz. 1823, z późn. zm.
14 Dz. U. z 2011 r. Nr 209, poz. 1245.

- 16 -
podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie wszczęli procedurę do przekazania formularza
„Niebieska Karta – B” stanowiącego informacje dla osób dotkniętych przemocą w rodzinie.
Dystrybuowane informacje są dostępne w języku polskim i angielskim.

Artykuł 20 Konwencji stanowi, że strony przyjmą regulacje prawne lub inne rozwiązania
niezbędne, by osoby doznające przemocy miały dostęp do usług ułatwiających im
przezwyciężenie jej skutków. W miarę konieczności rozwiązania te powinny obejmować
takie usługi jak: poradnictwo prawne i psychologiczne, wsparcie finansowe, pomoc
mieszkaniową, edukację, szkolenia, pomoc w znalezieniu zatrudnienia. Zagwarantowany ma
być dostęp do odpowiednio przygotowanej i finansowanej opieki zdrowotnej i służb
socjalnych.

W Polsce większość działań umożliwiających ofiarom przezwyciężenie skutków doznanej
przemocy jest prowadzona w ramach realizacji na szczeblu lokalnym (gminy, powiatu) zadań
związanych z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie oraz udzielaniem świadczeń z pomocy
społecznej. Do zadań własnych powiatu należy udzielanie specjalistycznego poradnictwa,
w szczególności prawnego, psychologicznego i rodzinnego. Poradnictwo jest świadczone
osobom, w tym dzieciom, rodzinom, które mają trudności lub wykazują potrzebę wsparcia
w rozwiązywaniu swoich problemów życiowych, bez względu na posiadany dochód.
Poradnictwo prawne realizuje się przez udzielanie informacji o obowiązujących przepisach
z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, zabezpieczenia społecznego, ochrony praw
lokatorów. Poradnictwo psychologiczne realizuje się przez procesy diagnozowania,
profilaktyki i terapii. Poradnictwo rodzinne obejmuje problemy funkcjonowania rodziny,
w tym problemy opieki nad osobą z niepełnosprawnością, a także terapię rodzinną. Dostęp do
innych wskazanych w artykule usług, takich jak wsparcie finansowe czy pomoc w znalezieniu
zatrudnienia, jest możliwy dla ofiar na zasadach ogólnych wskazanych w odpowiednich
aktach prawnych. Biorąc pod uwagę treść przepisu, w szczególności stwierdzenie „w miarę
konieczności”, rozwiązania te są wystarczające na potrzeby Konwencji.
Jednocześnie należy zaznaczyć, że rozwiązania prawne i działania podejmowane
w wykonaniu Konwencji obejmują szeroki katalog osób znajdujących się w zasięgu
jurysdykcji danej strony: obywateli państw stron, obywateli państw trzecich, osoby
nieposiadające żadnego obywatelstwa, a w szczególnych przypadkach również osoby
nieprzebywające na terytorium danego państwa strony. Wszystkim tym osobom musi być
udzielona pomoc w zakresie określonym przez Konwencję, w tym w uzasadnionych
przypadkach świadczenia rzeczowe i pieniężne, a także pomoc medyczna. Państwom

- 17 -
przysługuje pewien margines swobody przy określaniu zakresu nadawanych przez nie
uprawnień, zróżnicowanie sytuacji musi mieć jednak obiektywne podstawy i być
proporcjonalne w stosunku do uprawnionego celu. Dostępu do części świadczeń wskazanych
w przedmiotowym artykule nie mają zgodnie z ustawą o pomocy społecznej cudzoziemcy
przebywający w Polsce na podstawie zezwoleń innych niż wymienione w art. 5 ustawy
o pomocy społecznejktórym nie przysługują świadczenia wynikające z u.p.p.r. oraz
z ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej.

Zgodnie z artykułem 21 Konwencji strony zapewnią pomoc w składaniu skarg
indywidualnych i zbiorowych poprzez umożliwienie ofiarom dostępu do informacji oraz do
regionalnych i międzynarodowych mechanizmów składania skarg indywidualnych
i zbiorowych. Polska jest stroną szeregu umów międzynarodowych z zakresu ochrony praw
człowieka umożliwiających jednostkom, które wyczerpały drogę krajową, składanie skarg do
organów międzynarodowych na naruszenie praw wymienionych w tych umowach.
Uprawnienia do składania skarg są w pełni respektowane przez władze polskie. Informacje na
temat międzynarodowych mechanizmów składania skarg są dostępne na stronach
internetowych Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Ministerstwa Sprawiedliwości.
Artykuł 22 Konwencji nakłada na strony obowiązek zapewnienia, odpowiednio
rozmieszczonych przestrzennie, specjalistycznych usług wsparcia doraźnego, krótko-
i długoterminowego, dostępnych dla każdej ofiary aktu przemocy objętego zakresem
Konwencji. Zapewnione mają być specjalistyczne usługi wsparcia wszystkich kobiet ofiar
przemocy oraz ich dzieci. Artykuł 23 Konwencji wskazuje na potrzebę utworzenia
wystarczającej liczby odpowiednich i łatwo dostępnych schronisk oferujących bezpieczne
zakwaterowanie oraz aktywną pomoc ofiarom, zwłaszcza kobietom i ich dzieciom.
Usługi wsparcia wskazane w artykułach 22 i 23 Konwencji są realizowane w Polsce m.in.
przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie funkcjonujące zgodnie
ze standardami określonymi w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Obecnie
funkcjonuje 35 takich placówek. Są one zobowiązane do udzielania pomocy, w tym
zapewnienia schronienia ofierze oraz jej dzieciom, bez skierowania, bez względu na dochód,
do 3 miesięcy, z możliwością przedłużenia w uzasadnionych przypadkach, udzielania
poradnictwa medycznego, psychologicznego, prawnego, socjalnego, prowadzenia grup
wsparcia, grup terapeutycznych, terapii indywidualnej, zapewnienia miejsc do spania,

15. Dz. U. z 2013 r. poz. 182.
16 Dz. U. z 2012 r. poz. 680.

- 18 -
wyżywienia, odzieży, obuwia. Wszystkie specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy
w rodzinie współpracują z instytucjami zajmującymi się przeciwdziałaniem przemocy
w rodzinie, głównie z ośrodkami pomocy społecznej, powiatowymi centrami pomocy
rodzinie, Policją, sądami, prokuraturą, strażą miejską, zakładami opieki zdrowotnej,
poradniami psychologiczno-pedagogicznymi,
szkołami, przedszkolami, kościołami,
organizacjami pozarządowymi, gminnymi komisjami rozwiązywania problemów
alkoholowych, wydziałami ds. mieszkalnictwa, rodzinnymi ośrodkami diagnostyczno-
-konsultacyjnymi, powiatowymi
urzędami pracy, mediami lokalnymi. Ponadto
specjalistyczne wsparcie oferują placówki udzielające pomocy i wsparcia ofiarom przemocy
w rodzinie, m.in. ośrodki interwencji kryzysowej (220 ośrodków), ośrodki wsparcia
(75 ośrodków), domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży (203 domy). Placówki
działają w ramach zadań własnych gmin i powiatów i są finansowane z budżetów
samorządowych. Zwiększenie liczby placówek jest uzależnione od potrzeb występujących na
danym terenie oraz od środków finansowych samorządów lokalnych. Pomoc prawną
i psychologiczną, w tym krótkoterminową, dostarczają również ośrodki pomocy dla osób
pokrzywdzonych przestępstwem (15 ośrodków). Wzbogacenie oferty dla pokrzywdzonych
przestępstwem następuje także poprzez finansowanie przez Ministerstwo Sprawiedliwości
działalności pomocowej organizacji pozarządowych ze środków Funduszu Pomocy
Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Konieczne jest odpowiednie zmodyfikowanie przepisów ustawy o pomocy społecznej
w celu umożliwienia dostępu do wsparcia specjalistycznego, schronisk oferujących
bezpieczne zakwaterowanie oraz aktywną pomoc cudzoziemcom, ofiarom przestępstw
objętych Konwencją, przebywających w Polsce na podstawie zezwoleń innych niż
wymienione w art. 5 ustawy o pomocy społecznej, a którym nie przysługują świadczenia
wynikające z u.p.p.r.
Artykuł 24 Konwencji wskazuje, że ustanowione mają być ogólnokrajowe, całodobowe,
bezpłatne telefony zaufania udzielające porad w sprawie przemocy z zachowaniem poufności
lub anonimowości osób dzwoniących. W chwili obecnej nie ma w Polsce ogólnokrajowego,
całodobowego, bezpłatnego telefonu zaufania, spełniającego wymogi Konwencji. Krajowy
Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2014–2020 przewiduje utworzenie
całodobowej bezpłatnej ogólnopolskiej linii telefonicznej dla ofiar przemocy w rodzinie i ze
względu na płeć telefonów zaufania, interwencyjnych lub informacyjnych dla osób
dotkniętych przemocą oraz tworzenie i zwiększanie zakresu działania oraz dostępności do

- 19 -
ogólnopolskich całodobowych telefonów zaufania, interwencyjnych lub informacyjnych, dla
osób dotkniętych przemocą w rodzinie.
W artykule 25 Konwencja przewiduje, że istnieć ma wystarczająca liczba łatwo
dostępnych ośrodków świadczących pomoc osobom pokrzywdzonym przestępstwem
zgwałcenia lub przemocy seksualnej, zapewniających badania lekarskie i sądowe, wsparcie
pourazowe oraz poradnictwo.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami pomoc dla ofiar gwałtów lub przemocy seksualnej
jest udzielana w placówkach, o których mowa w u.p.p.r. Pomoc oferowana jest również przez
ośrodki interwencji kryzysowej oraz przez ośrodki pomocy dla osób pokrzywdzonych
przestępstwem (nie świadczą one jednak pomocy medycznej, którą otrzymać można
w odpowiedniej placówce medycznej). Pomocy udzielają też organizacje pozarządowe, które
uzyskują środki z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Obowiązujące rozwiązania oceniane są jako odpowiadające potrzebom i nie planuje się
utworzenia osobnych placówek świadczących odrębną pomoc wyłącznie dla ofiar przemocy
seksualnej.
Konieczne jest dokonanie zmian przepisów ustawy o pomocy społecznej w celu
zapewnienia, aby ośrodki świadczące pomoc ofiarom gwałtów lub przemocy seksualnej
dostępne były również dla cudzoziemców, ofiar przemocy seksualnej, przebywających
w Polsce na podstawie zezwoleń innych niż wymienione w art. 5 ustawy o pomocy
społecznej, a którym nie przysługują świadczenia wynikające z u.p.p.r.

Jak wynika z artykułu 26 Konwencji, w ramach ochrony i wsparcia ofiar przemocy
przykładana ma być należyta uwaga do praw i potrzeb dzieci będących świadkami przemocy.
Działania obejmować mają pomoc psychologiczną i pomoc społeczną. Konwencja nie
precyzuje metod i sposobów wsparcia dzieci będących świadkami przemocy.

Na gruncie prawa polskiego za formę wsparcia dzieci doznających przemocy oraz
będących świadkami przemocy można uznać artykuły 185a i 185b k.p.k., które przewidują
specjalny tryb przesłuchania osób poniżej 15. roku życia. W styczniu 2014 r. weszła w życie
przyjęta w dniu 13 czerwca 2013 r. nowelizacja k.k. i k.p.k. (dalej: nowelizacja k.k. i k.p.k.),
która wprowadza dodatkową ochronę małoletnich w postępowaniu karnym, a przewidziane
w niej akty wykonawcze doprecyzują sposób przygotowania przesłuchania oraz warunków,
jakim powinny odpowiadać pomieszczenia przeznaczone do przesłuchań (ostateczny termin
wprowadzenia w życie nowych standardów dotyczących rejestracji przesłuchań

17 Dz. U. z 2013 r. poz. 849.

- 20 -