Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, sporządzonej w Stambule dnia 11 maja 2011r.

zagadnienia przeciwdziałania
przemocy w rodzinie uwzględniające kulturowe
uwarunkowania zjawiska przemocy oraz przemocy ze względu na płeć. Odpowiednie
działania przewiduje m.in. Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata
2014–2020, jak również opracowany przez Pełnomocnika Rządu do spraw Równego
Traktowania Krajowy Program Działań na Rzecz Równego Traktowania.
W zakresie edukacji w artykule 14 Konwencja przewiduje, aby w uzasadnionych
przypadkach strony podjęły działania niezbędne, aby wprowadzić do programów nauczania,
na wszystkich poziomach edukacji, dostosowane do etapu rozwoju uczniów, treści dotyczące
równości kobiet i mężczyzn, niestereotypowych ról płciowych, wzajemnego szacunku,
rozwiązywania konfliktów w relacjach międzyludzkich bez uciekania się do przemocy,
przemocy wobec kobiet ze względu na płeć oraz gwarancji nienaruszalności osobistej. Strony
powinny podjąć niezbędne działania, aby zasady te były promowane także w ramach edukacji
nieformalnej, działalności sportowej, kulturalnej i rekreacyjnej oraz w mediach.
Treści odnoszące się do problematyki przeciwdziałania przemocy, zapobiegania wszelkiej
dyskryminacji oraz do problematyki równościowej zawarte są w obowiązującej w Polsce
podstawie programowej, na podstawie której opracowywane są programy nauczania
w szkołach. Instytucje kultury realizują, w zakresie odpowiednim do aktualnych potrzeb
społecznych, działania odnoszące się do poszanowania godności kobiet i równouprawnienia.
Zachodzi jednak potrzeba szerszego niż dotychczas wykorzystania mediów, struktur sportu,
wydarzeń sportowych do zwalczania przemocy wobec kobiet, zwiększania wrażliwości
społecznej oraz zmiany negatywnych stereotypów płciowych.
Artykuł 15 Konwencji nakłada na strony obowiązek zorganizowania lub wzmocnienia
szkoleń adresowanych do osób mających zawodowy kontakt z ofiarami lub sprawcami aktów
przemocy. Szkolenia powinny dotyczyć zapobiegania oraz wykrywania aktów przemocy,
równości kobiet i mężczyzn, potrzeb i praw ofiar przemocy oraz sposobów zapobiegania
wtórnej wiktymizacji. Strony powinny zachęcać, aby szkolenia poruszały również kwestie
skoordynowanej międzyinstytucjonalnej współpracy umożliwiającej wszechstronne
i odpowiednie rozpatrywanie zgłoszeń przypadków przemocy objętych zakresem niniejszej
Konwencji.
Od 2007 r. w ramach Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie
prowadzone są szkolenia dla pracowników pierwszego kontaktu (pracownicy jednostek
organizacyjnych pomocy społecznej, policjanci, przedstawiciele oświaty, przedstawiciele
ochrony zdrowia, przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości, przedstawiciele gminnych
komisji rozwiązywania problemów alkoholowych) zajmujących się pracą z osobami

- 11 -
doznającymi przemocy w rodzinie i z osobami stosującymi przemoc w rodzinie. Szkolenia
mają charakter interdyscyplinarny. Dodatkowo zagadnienia przemocy w rodzinie mieszczą
się w programach nauczania w kolegiach służb społecznych, kształcących pracowników
socjalnych, Policji oraz szkoleniach organizowanych przez Krajową Szkołę Sądownictwa
i Prokuratury dla pracowników wymiaru sprawiedliwości. Szkolenia realizowane są
w zakresie przedmiotowym u.p.p.r.
Pełne wykonywanie artykułu 15 Konwencji wymaga rozszerzenia zakresu tematyki
szkoleń o zjawisko przemocy ekonomicznej, przemocy w związkach, które rozpadły się, jak
też informacje na temat mechanizmu stosowania i stereotypów związanych ze stosowaniem
przemocy, w tym kulturowych uwarunkowań zjawiska przemocy oraz przemocy ze względu
na płeć, o ile w dotychczasowych szkoleniach kwestia ta nie była zawarta w treści szkolenia.
Odpowiednie działania przewiduje m.in. Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy
w Rodzinie na lata 2014–2020, jak również opracowany przez Pełnomocnika Rządu do spraw
Równego Traktowania Krajowy Program Działań na Rzecz Równego Traktowania.
Artykuł 16 Konwencji wymaga, aby realizowane były programy mające na celu nauczenie
sprawców przemocy domowej zachowań bez uciekania się do agresywnych wzorców oraz
niestosowania agresji w relacjach międzyludzkich. Strony mają przyjąć niezbędne regulacje
prawne lub środki ustanawiające bądź wspierające programy leczenia zapobiegające
recydywie sprawców przestępstw, w tym zwłaszcza sprawców przestępstw na tle seksualnym.
Podejmując wskazane wyżej działania, strony muszą czuwać, aby bezpieczeństwo, wsparcie
i poszanowanie praw człowieka ofiary było traktowane priorytetowo, a programy były, gdy
jest to właściwe, wdrażane w ścisłej współpracy z wyspecjalizowanymi jednostkami
zapewniającymi wsparcie ofiarom.
Realizację programów korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc
przewiduje u.p.p.r. Celem programów jest umożliwienie nabycia osobom stosującym przemoc
prawidłowych umiejętności wychowawczych, postaw małżeńskich oraz właściwych
zachowań społecznych. Wytyczne do tworzenia programów korekcyjno-edukacyjnych
zawarte są w załączniku do Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie.
Programy, oprócz oddziaływań edukacyjnych, obejmują również praktyczne ćwiczenia
dostarczające korekcyjnych doświadczeń osobistych zmieniających zachowania i postawy
związane z przemocą oraz rozwijające umiejętności samokontroli i konstruktywnego
współżycia. Gwarancją właściwej realizacji programów oddziaływań korekcyjno-
-edukacyjnych są zapisy zawarte w Krajowym Programie Przeciwdziałania Przemocy
w Rodzinie oraz w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lutego

- 12 -
2011 r. w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne
ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, kwalifikacji osób zatrudnionych w tych
ośrodkach, szczegółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych
wobec osób stosujących przemoc w rodzinie oraz kwalifikacji osób prowadzących
oddziaływania korekcyjno-edukacyjne (dalej: rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki
Społecznej). Przewidziane przez u.p.p.r. programy oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych są
adresowane do osób stosujących różne formy przemocy w rodzinie.
Artykuł 17 Konwencji reguluje udział sektora prywatnego i mediów. Sektor prywatny,
sektor technologii informacyjnych i komunikacyjnych oraz środki masowego przekazu mają
być zachęcane do brania udziału w opracowywaniu i wdrażaniu strategii, a także ustalania
wytycznych i zasad wewnętrznych w celu zapobiegania przemocy wobec kobiet oraz
wspierania poszanowania ich godności. Państwa mają obowiązek rozwijać i promować wśród
dzieci, rodziców oraz wychowawców umiejętności właściwego poruszania się w środowisku
informacyjnym i komunikacyjnym, w którym również występują poniżające treści
o charakterze seksualnym lub dotyczące przemocy, które mogą być szkodliwe.
Zgodnie z ustawą z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (dalej: u.r.t.)
zadaniem radiofonii i telewizji jest upowszechnianie edukacji obywatelskiej, a audycje i inne
przekazy nie mogą propagować działań sprzecznych z prawem, postaw i poglądów
sprzecznych z moralnością i dobrem społecznym, w szczególności nie mogą zawierać treści
nawołujących do nienawiści i dyskryminujących. Zabronione jest rozpowszechnianie audycji
lub innych przekazów zagrażających fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi
małoletnich, w szczególności zawierających treści pornograficzne lub w sposób
nieuzasadniony eksponujących przemoc. W przypadku stwierdzenia naruszenia obowiązków
wynikających z u.r.t. przewiduje ona sankcje (kary finansowe). Programy mediów
publicznych i inne usługi powinny m.in. służyć umacnianiu rodziny, kształtowaniu postaw
prozdrowotnych i zwalczaniu patologii społecznych. U.r.t. umożliwia naczelnym organom
państwowym bezpośrednią prezentację oraz wyjaśnianie polityki państwa w jednostkach
publicznej radiofonii i telewizji. Ponadto w ramach zadań własnych gmin i powiatów
wynikających z u.p.p.r. samorządy zobowiązane są do prowadzenia działań edukacyjnych
i profilaktycznych, zwłaszcza promowania prawidłowych metod wychowawczych. Zadania te
realizowane są m.in. poprzez przeprowadzanie lokalnych kampanii społecznych we
współpracy z sektorem prywatnym mających na celu uwrażliwienie rodziców oraz

10 Dz. U. z 2011 r. Nr 50, poz. 259.
11 Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 226, z późn. zm.

- 13 -
wychowawców na dostęp dzieci w środowisku informacyjnym i komunikacyjnym do treści
promujących zachowania przemocowe.

3.4. Ochrona i wsparcie
Artykuł 18 Konwencji przedstawia ogólne zobowiązania w zakresie ochrony i wspierania
osób doznających przemocy. Wszystkie ofiary powinny zostać objęte ochroną przed
możliwymi kolejnymi atakami. Ustanowione powinny zostać odpowiednie struktury
zapewniające skuteczną współpracę wszystkich właściwych organów państwowych, a także
organizacji pozarządowych i innych podmiotów właściwych w sprawach udzielania ochrony
i wsparcia ofiarom i świadkom. Podejmowane działania w ramach ochrony i wsparcia nie
mogą być uzależnione od woli osoby doznającej przemocy dotyczącej wszczęcia
postępowania lub zeznawania przeciwko sprawcy i powinny:
− opierać się na uwzględnieniu pespektywy płci społeczno-kulturowej w pojmowaniu
przemocy wobec kobiet i przemocy domowej oraz być ukierunkowane na
zagwarantowanie ofiarom ich praw i bezpieczeństwa,
− ograniczać ryzyko wtórnej wiktymizacji,
− być formą dążenia do wzmocnienia się i niezależności ekonomicznej kobiet będących
ofiarami przemocy,
− opierać się na zintegrowanym podejściu, uwzględniającym stosunki między ofiarami,
sprawcami, dziećmi i ich otoczenie,
− w uzasadnionych przypadkach umożliwiać umieszczenie w jednym miejscu zespołu służb
zapewniających ochronę i wsparcie,
− być ukierunkowane na szczególne potrzeby osób zagrożonych przemocą, w tym dzieci
będących ofiarami, oraz być dla nich dostępne.
Ponadto strony mają podejmować odpowiednie działania mające na celu zapewnienie
ochrony konsularnej lub innej formy ochrony swoich obywateli oraz ich wsparcia, jak też
innych ofiar uprawnionych do takiej ochrony, zgodnie ze zobowiązaniami wynikającymi
z prawa międzynarodowego.
W Polsce osobom doznającym przemocy w rodzinie pomoc udzielana jest przez punkty
konsultacyjne, ośrodki wsparcia, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży,
ośrodki interwencji kryzysowej prowadzone i finansowane w ramach zadań własnych gmin
i powiatów. Ośrodki te udzielają pomocy wszystkim ofiarom i tworzone są odpowiednio do
skali i rodzaju lokalnych potrzeb. Na szczeblu powiatów, w ramach zadania zleconego,

- 14 -
którego realizacja finansowana jest z budżetu państwa, pomocy udzielają również
specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie. Pomoc udzielana ofierze
przemocy w rodzinie obejmuje ochronę przed kolejnymi aktami przemocy w formie:
− interwencji kryzysowej i wsparcia,
− ochrony przed dalszym krzywdzeniem przez uniemożliwienie osobom stosującym
przemoc korzystania ze wspólnie zajmowanego z innymi członkami rodziny mieszkania
oraz zakazanie kontaktowania się i zbliżania się do osoby pokrzywdzonej,
− zapewnienia osobie dotkniętej przemocą w rodzinie bezpiecznego schronienia
w specjalistycznym ośrodku wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie,
− zapewnienia osobie dotkniętej przemocą w rodzinie, która nie ma tytułu prawnego do
zajmowanego wspólnie ze sprawcą przemocy lokalu, pomocy w uzyskaniu mieszkania.
Osoby doznające przemocy w rodzinie objęte są pomocą w ramach działań realizowanych
przez zespoły interdyscyplinarne, które usytuowane są w pobliżu miejsca zamieszkania
osoby, tj. w gminnych ośrodkach pomocy społecznej. Gminy realizują zadania z zakresu
przeciwdziałania
przemocy
domowej m.in.
poprzez
tworzenie
zespołów
interdyscyplinarnych. W przypadku wystąpienia przypadku przemocy w rodzinie właściwy ze
względu na miejsce zamieszkania rodziny zespół interdyscyplinarny może na podstawie
procedury „Niebieskie Karty” udzielić pomocy i wsparcia, realizując opracowany wspólnie
z osobą doznającą przemocy indywidualny plan pomocy. Plan ten (utworzony przez zespół
interdyscyplinarny lub grupę roboczą) może m.in. obejmować poradnictwo psychologiczne,
prawne, a także udzielenie pomocy socjalnej. Plan opracowywany jest z uwzględnieniem
poszanowania praw i godności osoby doznającej przemocy w rodzinie.
Prawo polskie (k.k., ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego
(dalej: k.p.k.), u.p.p.r.) zawiera uregulowania prawne służące ochronie osób doznających
przemocy w rodzinie, bez względu na kwalifikację czynu sprawcy. Pomoc nie jest
uzależniona od zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Prawo karne oraz procedura karna
zawierają rozwiązania pozwalające ochronić pokrzywdzonych przestępstwem związanym
z użyciem przemocy. Niezależnie od prawa karnego (bez względu na to, czy toczy się
postepowanie karne, czy nie) osoby doznające przemocy mogą otrzymać pomoc w ramach
procedury „Niebieskie Karty”. Z kolei przepisy w zakresie przeciwdziałania przemocy
w rodzinie regulują współpracę pomiędzy organami administracji rządowej (w tym również
organami ścigania i sądownictwa), jednostkami samorządu terytorialnego, organizacjami

12 Dz. U. z 1997 r. Nr 89, poz. 555, z późn. zm.

- 15 -