Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw

UZASADNIENIE
Podstawowe założenia i cele projektowanej ustawy
Projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych oraz niektórych innych ustaw, zwany dalej „projektem ustawy”,
ma na celu poprawę dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej dla pacjentów.
Przedmiotowa regulacja dotyczy w szczególności trzech obszarów mających zasadnicze
znaczenie z punktu widzenia poprawy zabezpieczania i dostępu do świadczeń opieki
zdrowotnej:
1) poprawy standardu opieki nad pacjentem onkologicznym;
2) poprawy zarządzania listami oczekujących na świadczenia zdrowotne oraz
zarządzania procesem zawierania umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej;
3) poprawy funkcjonowania Narodowego Funduszu Zdrowia.
Pacjenci onkologiczni są grupą, która ze względu na rodzaj schorzenia powinna być
otoczona szczególną troską. Liczba zgonów z powodu nowotworów złośliwych
kształtuje się na poziomie 92 700 rocznie (dane za lata 2009–2011) i stanowi drugą
największą przyczynę zgonów w Rzeczypospolitej Polskiej. Przeżywalność pacjentów
onkologicznych jest uzależniona przede wszystkim od wczesnego wykrycia nowotworu
złośliwego w możliwie jak najwcześniejszym jego stadium. Projektowane rozwiązania
mają także na celu zapewnienie kompleksowej opieki na każdym etapie choroby
nowotworowej, co będzie możliwe przy jednoczesnym zapewnieniu określonych
terminów na realizację diagnostyki onkologicznej. Rozwiązania te mają także na celu
wzmocnienie koordynacji w zakresie przemieszczania się pacjenta pomiędzy
poszczególnymi fazami leczenia.
Listy oczekujących na udzielenie świadczenia opieki zdrowotnej stanowiące –
gwarantujący transparentność procesu – mechanizm regulacyjny w wielu systemach
ochrony zdrowia, determinowane są wieloma czynnikami, takimi jak: poziom nakładów
na ochronę zdrowia, liczba lekarzy, pielęgniarek i położnych, czy relacja pomiędzy
podażą i popytem na poszczególne świadczenia opieki zdrowotnej. Istotnym
czynnikiem mającym wpływ na długość list oczekujących na udzielenie świadczenia
opieki zdrowotnej i zabezpieczenie tych świadczeń jest także stworzenie możliwie
optymalnego i efektywnego systemu zarządzania ww. listami. Dotychczasowe


doświadczenia wskazują, że obecny model nie spełnia tych standardów, co w istotny
sposób rzutuje zarówno na rzeczywistą, jak i postrzeganą dostępność do świadczeń
zdrowotnych (np. zjawisko „podwójnego” zapisywania się na listy oczekujących na
udzielenie świadczenia opieki zdrowotnej). Przedmiotowa regulacja wprowadza szereg
nowych rozwiązań w tym zakresie.
Ze względu na podstawową rolę, jaką w powszechnym systemie ubezpieczenia
zdrowotnego pełni Narodowy Fundusz Zdrowia, zasadnicze znaczenie ma odpowiednie
określenie jego pozycji ustrojowej i regulacyjnej. Ponieważ dotychczasowe
doświadczenia wskazały, że najwięcej wątpliwości systemowych budził:
1) sposób określenia funkcji nadzorczych w zakresie systemu powszechnego
ubezpieczenia zdrowotnego, warunkujących w szczególności możliwość
realnego oddziaływania na tworzenie i realizację polityki zdrowotnej państwa,
oraz
2) sposób wyceny świadczeń opieki zdrowotnej i przygotowywania przez
Narodowy Fundusz Zdrowia taryfy dla świadczeń opieki zdrowotnej objętych
umowami zawartymi ze świadczeniodawcami
– projekt ustawy w tym zakresie przede wszystkim usprawnia nadzór nad
systemem powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego oraz wprowadza niezależny
model wyceny i taryfikacji świadczeń opieki zdrowotnej.
I. Zmiany mające na celu podwyższenie standardu opieki nad pacjentem
onkologicznym
Projekt ustawy ma na celu poprawę dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej dla
pacjentów onkologicznych. Jest to grupa, która ze względu na rodzaj schorzenia
powinna być otoczona szczególną troską. Co rok diagnozuje się ok. 140 tysięcy nowych
przypadków nowotworów złośliwych (dane Krajowego Rejestru Nowotworów za
2011 r.), natomiast liczba osób korzystających w ciągu roku ze świadczeń opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z rozpoznaniem nowotworowym to
ok. 805 tysięcy osób (dane Narodowego Funduszu Zdrowia za 2011 r.).
Projektowana zmiana art. 20 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164,
poz. 1027, z późn. zm.) wprowadza odrębną kategorię pacjentów oczekujących na
udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu onkologii przez wyodrębnienie listy
2

oczekujących na te świadczenia z obecnej listy określonej w art. 20 i następnych ustawy
z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych. Projektowane rozwiązanie ma na celu zapewnienie
kompleksowej opieki na każdym etapie choroby nowotworowej, co będzie możliwe
przy jednoczesnym zapewnieniu określonych terminów na realizację diagnostyki
onkologicznej. Projektowane rozwiązanie poprawi również koordynację w zakresie
przemieszczania się pacjenta pomiędzy poszczególnymi fazami leczenia. Obecnie
pacjent sam zapisuje się na odpowiednią listę w oczekiwaniu na udzielenie niezbędnego
mu świadczenia opieki zdrowotnej na danym etapie diagnostyki lub leczenia. Często
zmienia też miejsce leczenia, kierując się nie względami medycznymi, lecz czasem
oczekiwania na udzielenie świadczenia opieki zdrowotnej.
Projekt ustawy przewiduje dodanie w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r.
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych art. 32a,
który określa systemowe umiejscowienie i podstawową funkcjonalność karty
diagnostyki i leczenia onkologicznego. Diagnostyka onkologiczna nie będzie musiała
się odbywać w obrębie jednego podmiotu leczniczego. Założono, że uczestnictwo
w systemie kompleksowej opieki onkologicznej będzie dobrowolne i każdy
świadczeniodawca będzie mógł się do niego zgłosić. Nie ma preferencji dla żadnego
typu ośrodków, mogą to być zatem zarówno świadczeniodawcy prywatni, jak
i publiczni, ośrodki wojewódzkie, jak i akademickie. Mniejsze jednostki mogą tworzyć
konsorcja lub zlecać wykonanie świadczeń opieki zdrowotnej podwykonawcom.
Przewiduje się wystąpienie trzech możliwych modeli organizacyjnych
świadczeniodawców. W pierwszym z nich cała diagnostyka, zarówno podstawowa
(mająca na celu potwierdzenie lub wykluczenie nowotworu złośliwego), jak
i pogłębiona (określenie stopnia zaawansowania choroby nowotworowej, w przypadku
potwierdzenia jej występowania), jest wykonywana w obrębie jednego podmiotu
leczniczego udzielającego świadczeń z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej
(AOS), natomiast za leczenie jest odpowiedzialny inny podmiot leczniczy (lub
konsorcjum podmiotów leczniczych). W drugim wariancie w ramach AOS jest
wykonywana tylko diagnostyka podstawowa, natomiast diagnostyka pogłębiona oraz
leczenie odbywa się w obrębie innego podmiotu leczniczego (lub konsorcjum
podmiotów leczniczych). Trzeci model to pełna integracja diagnostyki oraz leczenia
w ramach jednego podmiotu leczniczego (lub konsorcjum podmiotów leczniczych).
3

Projektowane rozwiązania są na tyle elastyczne, aby obejmować wszystkie możliwe
modele organizacyjne. Celem jest tutaj możliwość jak najpełniejszego wykorzystania
obecnych zasobów, jak również zlokalizowania diagnostyki „jak najbliżej domu”.
Przypuszcza się, że drugi model będzie charakterystyczny dla mniejszych
miejscowości, a w ramach modelu trzeciego funkcjonować będą ośrodki w dużych
miastach. Przewiduje się odrębne oznakowanie podmiotów leczniczych biorących
udział w projektowanym rozwiązaniu.
Warunkiem uczestniczenia świadczeniodawcy w systemie tzw. „szybkiej diagnostyki
onkologicznej”, tj. diagnostyki przeprowadzanej na podstawie karty diagnostyki
i leczenia onkologicznego, będzie zagwarantowanie pacjentowi wysokiej jakości
kompleksowej opieki oraz gwarancja dotrzymywania terminów. W szczególności
świadczeniodawcy będą musieli zagwarantować, że w ramach danego typu nowotworu
i na danym jego etapie są zdolni do zapewnienia szybkiej i kompleksowej usługi
w określonym standardzie. Warunki te zostaną doprecyzowane w rozporządzeniach
Ministra Zdrowia wydawanych na podstawie art. 31d ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r.
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (w sprawie
świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej oraz
leczenia szpitalnego) oraz zarządzeniach Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia
(w ramach tzw. produktów kontraktowych). Dodać w tym miejscu trzeba, iż warunki te
jednak należy rozumieć nie jako standardy postępowania medycznego, ale jako
wymagania stawiane świadczeniodawcom w zakresie dysponowania odpowiednią
infrastrukturą i zapleczem kadrowym. Zgodnie z treścią art. 22 ust. 5 ustawy z dnia
15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 217, z późn. zm.)
minister właściwy do spraw zdrowia może określić, w drodze rozporządzenia,
standardy postępowania medycznego w wybranych dziedzinach medycyny lub
w określonych podmiotach wykonujących działalność leczniczą, kierując się potrzebą
zapewnienia odpowiedniej jakości świadczeń zdrowotnych.
Wprowadzenie karty diagnostyki i leczenia onkologicznego ma zapewnić jak
najszybsze zdiagnozowanie pacjenta tak, aby mógł on jak najszybciej podjąć leczenie.
W przypadku wykluczenia nowotworu albo rozpoznania niezłośliwej jego postaci,
leczenie pacjenta będzie prowadzone w dalszym ciągu w standardowym trybie.
W zależności od stanu zdrowia będzie on kierowany na leczenie objawowe w ramach
4

podstawowej opieki zdrowotnej (bez nowotworu), na leczenie ambulatoryjne albo
będzie hospitalizowany, np. w ramach chirurgii planowej.
Projektowany przepis art. 32a ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przyczyni się do podniesienia
standardu opieki nad pacjentem onkologicznym. Dla pacjentów projektowana zmiana
będzie oznaczać gwarancję kompleksowej opieki w przypadku podejrzenia lub
stwierdzenia nowotworu. Proponowane rozwiązania będą oddziaływać nie tylko
bezpośrednio na pacjentów, ale także na ich rodzinę i opiekunów. Zwiększona też
zostanie rola lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) w opiece onkologicznej.
Projektowana tzw. „szybka diagnostyka onkologiczna” obejmująca świadczenia opieki
zdrowotnej w zakresie onkologii przewiduje, że pacjent będzie zgłaszał się do swojego
lekarza POZ, którego zadaniem będzie określenie, czy wizyta u specjalisty jest
konieczna. W tym celu lekarz POZ będzie przeprowadzał dokładny wywiad i oceniał
dolegliwości pacjenta, zlecając także wykonanie niezbędnych badań. W przypadku
podejrzenia wystąpienia nowotworu złośliwego lekarz POZ kieruje pacjenta do
onkologa lub do specjalisty właściwego dla danego umiejscowienia nowotworu
(np. pulmonolog).
W tym celu wydaje pacjentowi kartę diagnostyki i leczenia onkologicznego, która
będzie uprawniać go do wejścia na „szybką diagnostykę onkologiczną”. Karta
diagnostyki i leczenia onkologicznego będzie dawać możliwość zapisu na odrębną listę
oczekujących, dedykowaną pacjentom oczekującym na diagnostykę onkologiczną,
wprowadzoną art. 20 i następnymi ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach
opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Karta będzie własnością
pacjenta i będzie dokumentować cały proces jego diagnostyki oraz leczenia, aż do
momentu powrotu do lekarza POZ po jego zakończeniu. Świadczeniodawcy będą
zobowiązani do nieodpłatnego przekazywania pacjentom kopii dokumentacji
medycznej (np. wyników badań), będącej integralną częścią świadczeń opieki
zdrowotnej udzielonych w ramach karty diagnostyki i leczenia onkologicznego.
W odpowiedniej części karty diagnostyki i leczenia onkologicznego lekarz POZ będzie
wpisywać podstawowe informacje o stanie zdrowia pacjenta, w tym dolegliwości,
z jakimi się zgłosił, wykonane badania i podejrzenie umiejscowienia nowotworu.
5