Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw

− oskarżony uzyskuje uprzywilejowaną pozycję, ponieważ zgodnie z art. 343 k.p.k. może
liczyć na wymierzenie łagodniejszej kary,
− organ procesowy jest zwolniony od prowadzenia sformalizowanego, często długotrwałego
i kosztownego postępowania.
Możliwość wydania wyroku skazującego na posiedzeniu, tj. bez przeprowadzenia rozprawy,
jest wyrazem dążenia do uproszczenia, usprawnienia i przyspieszenia postępowania karnego.
Istotne jest, że instytucja ta jednocześnie prowadzi do złagodzenia odpowiedzialności karnej,
niezależnie od tego, czy taką możliwość przewidują przepisy prawa karnego materialnego.
Podstawę łagodniejszego potraktowania sprawcy niż wynikałoby to z przepisów prawa
karnego materialnego, daje sądowi art. 343 § 1 i 2 k.p.k., który umożliwia między innymi
warunkowe zawieszenie wykonania kary, niezależnie od przesłanek określonych w art. 69
§ 1–3 k.k. Oznacza to, iż w przypadku trybu art. 335 k.p.k. formalnie negatywna prognoza
kryminologiczna nie jest przeszkodą w orzekaniu okresu próby. Wedle wymienionych
przepisów warunkowego zawieszenia nie stosuje się do kary pozbawienia wolności
w wymiarze powyżej lat 5, a okres próby nie może przekroczyć 10 lat (art. 69 § 1 i 2 k.k.
umożliwia warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności w wymiarze
nieprzekraczającym 2 lat, a maksymalny okres próby to 5 lat).
W 2012 r. sądy powszechne osądziły ogółem 461 186 osób, z czego 405 864 to osoby
skazane (łącznie w sądach rejonowych i sądach okręgowych). Wśród nich skazani w wyniku
uwzględnienia wniosku prokuratora złożonego w trybie art. 335 k.p.k. stanowili grupę 193
653 osób, czyli około 46% wszystkich skazań łącznie w sądach okręgowych i sądach
rejonowych.
W 2010 r. sądy powszechne skazały ogółem 420 810 osób, z czego skazani w wyniku
uwzględnienia wniosku prokuratora złożonego w trybie art. 335 k.p.k., stanowili grupę
193 653 osób (co stanowiło około 46% wszystkich skazań łącznie w sądach okręgowych
i sądach rejonowych).
Uwzględniając również tryb przewidziany w art. 387 k.p.k., w 2012 r. około 55 % wszystkich
skazań w sądach rejonowych w Polsce zapadło na skutek „dobrowolnego poddania się karze”,
czyli swoistej ugody z oskarżonym.
O tym, że tzw. tryby konsensualne, poza ich niezaprzeczalnym walorem w postaci
radykalnego przyspieszenia postępowań, jednocześnie przyczyniają się do utrwalania
wadliwej struktury sankcji karnych, przekonuje szczegółowa analiza orzecznictwa w zakresie
13 typów przestępstw, które obejmują ¾ wszystkich skazań w Polsce. Chodzi o przestępstwa
stypizowane w następujących przepisach: art. 158 § 1 k.k., art. 177 § 1 k.k., art. 178a § 1 k.k.,
113
art. 178a § 2 k.k., art. 178a § 4 k.k., art. 207 § 1 k.k., art. 209 § 1 k.k., art. 244 k.k., art. 278
§ 1 k.k., art. 279 § 1 k.k., art. 280 § 1 k.k., art. 286 k.k. oraz przestępstwa określone w ustawie
o przeciwdziałaniu narkomanii. W 2012 r. za przestępstwa zakwalifikowane z wymienionych
przepisów skazano w Polsce 293 568 osób, co stanowiło 73,8% wszystkich skazań.
Orzekanie w odniesieniu do sprawców 5 typów przestępstw, obejmujących 50,54%
wszystkich skazań, przedstawiało się następująco:
a) w zakresie przestępstwa z art. 178 § 1 k.k. – na 63 000 skazań w 41,9% przypadków
orzeczono karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania,
a w 65,9% przypadków zastosowano tryb konsensualny,
b) w zakresie przestępstwa z art. 178 § 2 k.k. – na 50 424 skazań w 21,6% przypadków
orzeczono karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania,
a w 66,1% przypadków zastosowano tryb konsensualny,
c) w zakresie przestępstwa z art. 278 § 1 k.k. – na 38 773 skazań w 64,9% przypadków
orzeczono karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania,
a w 54,8% przypadków zastosowano tryb konsensualny,
d) w zakresie przestępstw z art. 286 k.k. – na 26 830 skazań w 80,6% przypadków orzeczono
karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania, a w 57,9%
przypadków zastosowano tryb konsensualny,
e) w zakresie przestępstwa z art. 244 k.k. – na 21 716 skazań w 60,9% przypadków
orzeczono karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania,
a w 54,1% przypadków zastosowano tryb konsensualny.
Szczegółowe porównanie struktury orzekanych kar oraz zastosowanych trybów
odzwierciedlają poniższe zestawienia:

114
STRUKTURA KAR WYMIERZANYCH
ZA WYBRANE PRZESTĘPSTWA W 2012 R.
(w odsetkach)
art. 177 § 1 kk
1 ,3 %
7 4 ,1 %
2 ,3 %
2 2 ,3 %
art. 178a § 1 kk
1 ,1 %
4 1 ,9 %
1 0 ,6 %
4 6 ,4 %
2 ,2 %
art. 178a § 2 kk
2 1 ,6 %
3 3 ,3 %
4 2 ,9 %
0 ,6 %
art. 178a § 4 kk kk
3 0 ,6 %
6 7 ,9 %
0 ,9 %
art. 244 kk
1 8 ,1 %
6 0 ,9 %
1 0 ,5 %
1 0 ,5 %
0%
20%
40%
60%
80%
100%
bezwzględne pozbawienie wolności
pozbawienie wolności z warunkowym zawieszeniem
ograniczenie wolności (w tym war. zaw.)
samoistna grzywna (w tym war.zaw.)
Dane Ministerstwa Sprawiedliwości - Wydział Statystyki – MS-S6r - osoby skazane w I instancji przez Sądy Rejonowe w 2012 r.
Stosowanie trybów konsensualnych
przy skazaniu za wybrane przestępstwa w 2012 r.
(w odsetkach)
art. 177 § 1 kk
4 8 ,3 %
1 2 ,0 %
3 9 ,7 %
art. 178a § 1 kk
5 9 ,8 %
6 ,1 %
3 4 ,1 %
art. 178a § 2 kk
6 1 ,9 %
4 ,2 %
3 3 ,9 %
art. 178a § 4 kk kk
3 0 ,8 %
1 2 ,1 %
5 7 ,1 %
art. 244 kk
4 6 ,7 %
7 ,4 %
4 5 ,9 %
0%
20%
40%
60%
80%
100%
art. 335 § 1 kpk
art. 387 § 1 kpk
zasady ogólne
Dane Ministerstwa Sprawiedliwości - Wydział Statystyki – MS-S6r - osoby skazane w I instancji
przez Sądy Rejonowe w 2012 r.
115
STRUKTURA KAR WYMIERZANYCH
ZA WYBRANE PRZESTĘPSTWA W 2012 R.
(w odsetkach)
ust. o prz-niu nark.
8 ,5 %
5 7 ,9 %
1 2 ,1 %
2 1 ,5 %
art. 209 kk
8 ,8 %
7 2 ,9 %
1 7 ,1 %
1 ,2 %
1 3 ,0 %
8 1 ,2 %
4 ,5 %
art. 207 § 1 kk
1 ,3 %
9 ,1 %
7 4 ,7 %
9 ,0 % 7 ,2 %
art. 158 § 1kk
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Odsetki
bezwzględne pozbawienie wolności
pozbawienie wolności z warunkowym zawieszeniem
ograniczenie wolności (w tym war. zaw.)
samoistna grzywna (w tym war. zaw.)
Dane Ministerstwa Sprawiedliwości - Wydział Statystyki – MS-S6r - osoby skazane w I instancji przez Sądy Rejonowe w 2012 r.
Stosowanie trybów konsensualnych
przy skazaniu za wybrane przestępstwa w 2012 r.
(w odsetkach)
ust. o prz-niu nark
4 6 ,9 %
1 2 ,4 %
4 0 ,7 %
art. 209 kk
4 5 ,9 %
1 0 ,1 %
4 4 ,0 %
art. 207 § 1 kk
2 7 ,9 %
2 0 ,8 %
5 1 ,3 %
art. 158 § 1 kk
2 4 ,5 %
1 4 ,9 %
6 0 ,6 %
0%
20%
40%
60%
80%
100%
art. 335 § 1 kpk
art. 387 § 1 kpk
zasady ogólne
Dane Ministerstwa Sprawiedliwości - Wydział Statystyki – MS-S6r - osoby skazane w I instancji
przez Sądy Rejonowe w 2012 r.
116
STRUKTURA KAR WYMIERZANYCH
ZA WYBRANE PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO MIENIU
W 2012 R.
(w odsetkach)
2 ,7 %
art. 286 kk
1 2 ,6 %
8 0 ,6 %
4 ,1 %
0 ,2 %
art. 280 par. 1 kk
5 1 ,3 %
4 8 ,1 %
0 ,4 %
2 ,0 %
art. 279 kk
2 5 ,0 %
7 1 ,9 %
1 ,1 %
art. 278 par. 1 kk
1 4 ,2 %
6 4 ,9 %
1 3 ,4 %
7 ,5 %
0%
20%
40%
60%
80%
100%
bezwzględne pozbawienie wolności
pozbawienie wolności z warunkowym zawieszeniem
ograniczenie wolności (w tym war. zaw.)
samoistna grzywna (w tym war.zaw.)
Dane Ministerstwa Sprawiedliwości - Wydział Statystyki – MS-S6r - osoby skazane w I instancji przez Sądy Rejonowe w 2012 r.
Stosowanie trybów konsensualnych
przy skazaniu za wybrane przestępstwa w 2012 r.
(w odsetkach)
art. 286 kk
4 3 ,1 %
1 4 ,8 %
4 2 ,2 %
1 ,4 %
art. 280 par. 1 kk
3 3 ,2 %
6 5 ,4 %
art. 279 kk
3 4 ,7 %
1 6 ,9 %
4 8 ,4 %
art. 278 par. 1 kk
4 4 ,1 %
1 0 ,8 %
4 5 ,1 %
0%
20%
40%
60%
80%
100%
art. 335 § 1 kpk
art. 387 § 1 kpk
zasady ogólne
Dane Ministerstwa Sprawiedliwości - Wydział Statystyki – MS-S6r - osoby skazane w I instancji
przez Sądy Rejonowe w 2012 r.


117