Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw

mechanizmu rozdzielania spraw pomiędzy kuratorów zawodowych
i społecznych oraz zapewnienie intensywności i rodzaju oddziaływań
adekwatnych do stopnia trudności sprawy. Mechanizm ten, oparty na
przejrzystych kryteriach, pozwoli zracjonalizować praktykowane obecnie zasady
podziału pracy pomiędzy kuratorami zawodowymi i społecznymi,
w szczególności zapewni powierzanie zdecydowanej większości dozorów
obarczonych poważnymi czynnikami ryzyka wyspecjalizowanym, posiadającym
odpowiednie przygotowanie teoretyczne i doświadczenie praktyczne kuratorom
zawodowym.
4. Zmiany wynikające z konieczności dostosowania przepisów do aktualnych potrzeb
jednostek penitencjarnych
a) ograniczenie prawa do spaceru
Przepis art. 112 k.k.w. reguluje kwestie dotyczące wypoczynku skazanego,
w tym również prawa do co najmniej godzinnego spaceru w ciągu doby.
W związku z tym, że udzielenie skazanemu spaceru w trakcie konwojowania
jest niemożliwe, a po jego zakończeniu może być znacznie utrudnione ze
względu na późną porę jego przybycia do jednostki penitencjarnej,
zaproponowano nieznaczną modyfikację tego prawa. Proponuje się zatem
w art. 112 § 3 k.k.w., aby skazanemu nie przysługiwało prawo do spaceru
w trakcie konwojowania, kiedy jest on transportowany w związku
z czynnościami procesowymi oraz w dniu, w którym jest konwojowany, jeżeli
konwojowanie rozpoczęto nie później niż o godzinie 8.00 i zakończono nie
wcześniej niż o godzinie 16.00. Zgodnie z art. 112 § 4 k.k.w., jeżeli w danym
dniu skazany nie korzysta ze spaceru z powyższej przyczyny, należy mu udzielić
dodatkowego spaceru w ciągu kolejnych 7 dni.
b) ograniczenie dopuszczalnej liczby rzeczy
Propozycja dodania do art. 249a k.k.w. pkt 5 podyktowana jest koniecznością
ograniczenia nadmiernej liczby posiadanych przez osadzonych przedmiotów
znajdujących się w celi i magazynie depozytowym. Posiadanie przez
osadzonych nadmiernej liczby rzeczy w znacznym stopniu utrudnia ich
przechowywanie oraz konwojowanie przez Służbę Więzienną i Policję. Ze
względu na brak przepisów dotyczących liczby i wymiarów przechowywanych
48
rzeczy należących do osadzonych, konieczne jest uregulowanie tej kwestii przez
Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w zarządzeniu.
c) rozmieszczenie tymczasowo aresztowanych podczas konwojowania
Nowelizacja art. 212 k.k.w. poprzez dodanie § 2a ma na celu zagwarantowanie
podczas konwojowania tymczasowo aresztowanych takich samych wymogów,
jak te, które są stosowane przy rozmieszczeniu tych osób w jednostkach
penitencjarnych. Jest to uzasadnione przede wszystkim zabezpieczeniem
prawidłowego toku postępowania karnego.

5. Zmiany związane z poprawą skuteczności ściągania grzywien i należności
sądowych
Powszechnie znany jest fakt niskiej skuteczności ściągania przez sądy grzywien
i należności sądowych. Rezultatem tego stanu rzeczy są zarówno niższe wpływy do
budżetu państwa i umarzanie postępowań wykonawczych (zwłaszcza w odniesieniu
do kosztów sądowych), jak też konieczność orzekania i zarządzania do wykonania
izolacyjnych kar zastępczych, co dodatkowo niepotrzebnie zwiększa wskaźnik
prizonizacji w naszym kraju.
Projektodawcy dostrzegają zatem potrzebę wprowadzenia dodatkowych
instrumentów motywacyjnych, mających w założeniu spowodować wdrożenie
w większym stopniu skazanych do regulowania swych zobowiązań. Jest to
szczególnie istotne w odniesieniu do należności sądowych, które niejednokrotnie
zasądzane są w znacznej wysokości, nieraz przewyższającej kwotę orzeczonej
grzywny, a w razie ich nieuiszczenia i niemożności przymusowego ściągnięcia
podlegają umorzeniu. Nie jest natomiast dopuszczalne wyegzekwowanie tego
obowiązku w innej, zastępczej formie.
W ocenie projektodawców adekwatnym instrumentem do osiągnięcia zakładanych
celów, przymuszającym skazanych do regulowań zobowiązań publicznoprawnych
z tytułu grzywien i należności sądowych, będzie przekazanie informacji
gospodarczej o tym zdarzeniu do biur informacji gospodarczych, działających na
podstawie ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji
gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (Dz. U. Nr 81, poz. 530, z późn.
zm.). Należy zauważyć, że o ile ujawnienie dłużnika z tytułu grzywien i należności
sądowych w rejestrze dłużników niewypłacalnych KRS jest de lege lata możliwe
49
w trybie art. 56 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym
(Dz. U. z 2013 r. poz. 1203), to brak jest aktualnie podstaw prawnych do
przekazywania w tym zakresie informacji gospodarczej do biur informacji
gospodarczych.
Z powyższych względów proponowane zmiany w przedmiotowym zakresie
zmierzają w następujących kierunkach:
– rozszerzenia podmiotowego i przedmiotowego zakresu ustawy z dnia 9 kwietnia
2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych
gospodarczych oraz objęcia informacji gospodarczych dotyczących zobowiązań
z tytułu grzywien lub należności sądowych obowiązkiem przekazywania do biur
informacji gospodarczych,
– dokonania niezbędnych zmian dostosowujących w ustawie z dnia 9 kwietnia
2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych
gospodarczych.
Projekt wprowadza zasadę, wedle której w razie nieuiszczenia grzywny lub
należności sądowych w terminie pociąga za sobą obowiązek przekazania informacji
gospodarczej o tym zdarzeniu do biur informacji gospodarczych. Spowodowało to
konieczność zamieszczenia w Kodeksie karnym wykonawczym stosownego
unormowania (art. 44 § 1a oraz art. 206 § 2a), obligującego organ postępowania
wykonawczego do pouczania skazanego w wezwaniu do uiszczenia grzywny lub
należności sądowych co do proponowanych konsekwencji nieuiszczenia lub
nieterminowego uiszczenia tych zobowiązań. Można przyjąć, że samo to pouczenie
w odniesieniu do znacznej części zobowiązanych odniesie pożądany skutek
w postaci zmotywowania ich do wywiązania się z tych należności. Ponadto
konieczne było zaprojektowanie norm stanowiących podstawę prawną dla sądów
wykonujących orzeczenia do złożenia odpowiednich wniosków lub informacji
(art. 44a, art. 44b, art. 206 § 2b i 2c k.k.w.).
Projektowane regulacje związane z postępowaniem dotyczącym wykonywania
grzywny lub należności sądowych spowodowały jednocześnie konieczność
znowelizowania ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji
gospodarczych i wymianie danych gospodarczych oraz objęcia informacji
gospodarczych poprzez dostosowanie jej do nowych zadań nałożonych na organy
procesowe. Zmiany te zostały wprowadzone przez art. 10 ustawy, a obejmują przede
50
wszystkim stosowne korekty definicji dłużnika będącego konsumentem oraz
wierzyciela (art. 2 ust. 2 pkt 3 i 4 tej ustawy), a także wprowadzenie unormowania
uprawniającego wierzyciela będącego sądem do przekazywania do biur informacji
gospodarczych informacji dotyczących zobowiązanego do uiszczenia grzywny,
również orzeczonej jako kara zastępcza, kosztów sądowych lub pieniężnej kary
porządkowej na podstawie prawomocnego orzeczenia sądowego wydanego
w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie, który nie uiścił ich w terminach
określonych w art. 44 § 1 lub art. 206 § 1 k.k.w. (art. 16 ust. 7 tej ustawy).
Poza tym konieczne okazało się uzupełnienie unormowań ustawy z dnia 9 kwietnia
2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych
gospodarczych o przepis art. 12a, porządkujący kwestie związane z dokonywaniem
informacji nie tylko przez sądy, ale również i inne podmioty publicznoprawne,
zobowiązane już w tym zakresie na mocy postanowień tej ustawy (organy
wierzyciela w świetle przepisów o pomocy osobom uprawnionym do alimentów,
jednostki organizacyjne wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej). Ponieważ
na rynku działa kilka biur informacji gospodarczych, stanowiących podmioty prawa
prywatnego w warunkach wolnej konkurencji, a organy właściwe w sprawach
alimentów, wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej oraz sądy karne
wykonują nałożone przez ustawę obowiązki natury publicznoprawnej, nie powinno
być żadnego uzasadnienia dla umożliwienia tym organom dokonywania
nieskrępowanego wyboru spośród biur, któremu prześlą daną informację
gospodarczą. Nie sposób bowiem ustalić żadnych normatywnych kryteriów
dokonania takiego wyboru, a pozostawienie pełnej swobody w tym zakresie może
rodzić podejrzenia o pozamerytoryczne względy przy podjęciu decyzji o zgłoszeniu.
Podobnie, skoro ustawa nakłada obowiązek przekazywania informacji
gospodarczych przez te organy, sprzeczne z ratio legis tego unormowania jest
zobowiązywanie tych organów do zawierania z biurami informacji gospodarczych
umów cywilnoprawnych w tym przedmiocie (por. art. 12 ust. 1 tej ustawy). Stąd w
proponowanym art. 12a tej ustawy sformułowano normę, wedle której w wypadku,
gdy ustawa przewiduje przekazywanie informacji gospodarczych do biura przez
wierzyciela będącego takim organem, wierzyciel ten jest zobowiązany do
przekazania tych informacji wszystkim biurom informacji gospodarczej oraz nie ma
obowiązku zawierania z tymi biurami umów o udostępnianie tych informacji. Aby
51
możliwe było wywiązywanie się organów z tego obowiązku, projektodawca
przewidział również zobligowanie biur do zawiadamiania ministra właściwego do
spraw gospodarki o podjęciu oraz o zaprzestaniu wykonywania działalności
gospodarczej, a także o adresie, na który należy przekazywać informacje
gospodarcze, i o jego zmianach (art. 11a ust. 1 tej ustawy). Naruszenie powyższego
obowiązku zostało zabezpieczone sankcją za wykroczenie (proponowany art. 51a tej
ustawy). Z kolei minister właściwy do spraw gospodarki, jako organ nadzorujący
biura, prowadzić powinien w Biuletynie Informacji Publicznej jawny i dostępny
oraz aktualny wykaz takich biur oraz ich adresów, na które należy przekazywać
informacje gospodarcze.
6. Pozostałe zmiany
a) środki pieniężne wolne od egzekucji
Zmiana w art. 113 § 6 pkt 4 Kodeksu karnego wykonawczego ma na celu
wyeliminowanie wątpliwości interpretacyjnych poprzez dodanie sformułowania
„o ile dalsze przepisy niniejszej ustawy nie stanowią inaczej”. Katalog kwot
wolnych od egzekucji nie kończy się na art. 113. Przepisy, które określają te
kwoty, zostały zawarte również w art. 125 § 2, art. 126 § 1 i art. 120 Kodeksu
karnego wykonawczego.
b) obliczanie kar pozbawienia wolności przy kolejnym ich wykonywaniu
W projekcie dokonano uporządkowania regulacji dotyczących obliczania kar
pozbawienia wolności przy kolejnym ich wykonywaniu. Aktualne przepisy
art. 80 § 4 i 5 k.k.w. nie uwzględniają bowiem zasady zaokrąglania okresów
zaliczania pozbawienia wolności na poczet kar, o której mowa w art. 63 § 1 k.k.,
a nadto uchybiają ogólnym regułom obliczania terminów. Wiodącą zasadą w tej
mierze musi pozostać zaliczanie na poczet kary okresu pozbawienia wolności
z zaokrągleniem do pełnego dnia. Wymaga tego chociażby reguła in dubio pro
reo, ale nade wszystko wymóg art. 41 ust. 3 Konstytucji. Wprowadza on
nieprzekraczalne okresy detencji osoby liczone w godzinach, a nie w dobach.
Z kolei karę pozbawienia wolności i tymczasowe aresztowanie oblicza się
w dniach kalendarzowych, niezależnie od liczby godzin, podczas których
skazany w ciągu doby odbywa karę. Powoduje to, że niezbędne jest zaokrąglanie
czasu odbytej kary do pełnego dnia w górę. Zasadę tę należy również
respektować przy obliczaniu kar w Kodeksie karnym wykonawczym.
52