Rządowy projekt ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym

inne instytucje finansowe podlegające nadzorowi finansowemu. W Hiszpanii (na drugim co do wielkości pod względem
liczby zawieranych umów odwróconego kredytu hipotecznego rynku europejskim) odwróconych kredytów hipotecznych
mogą udzielać instytucje kredytowe oraz firmy ubezpieczeniowe upoważnione do prowadzenia działalności na terenie
Hiszpanii.
We Francji usługi odwróconego kredytu hipotecznego oferowane są na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, a do
ich świadczenia uprawnione są wyłącznie instytucje kredytowe i instytucje finansowe.
4. Podmioty, na które oddziałuje projekt
Grupa
Wielkość
Źródło danych
Oddziaływanie
Banki, oddziały banków
961
Rejestr podmiotów sektora
Możliwość oferowania usługi
zagranicznych i oddziały
bankowego KNF
odwróconego kredytu
instytucji kredytowych
hipotecznego
oraz instytucje kredytowe
prowadzące działalność
transgranicznie
Osoby fizyczne
Niemierzalne ze

Możliwość zawarcia umowy
posiadające określone
względu na możliwość
odwróconego kredytu
prawa do nieruchomości
ustalenia przez
hipotecznego – usługa
kredytodawców
adresowana w szczególności do
szczególnych
osób starszych
wymogów dot. limitu
wiekowego
kredytobiorców
w ramach procesu
zarządzania ryzykiem
kredytowym
Spadkobiercy
j.w.

Partycypacja w procesie
kredytobiorców
rozliczenia wierzytelności
banku z tytułu odwróconego
kredytu hipotecznego
Rzeczoznawcy majątkowi
5804
Centralny Rejestr
Obowiązkowy udział
Rzeczoznawców Majątkowych rzeczoznawcy majątkowego
w szacowaniu wartości
nieruchomości przed
zawarciem umowy
odwróconego kredytu
hipotecznego oraz na etapie
rozliczenia wierzytelności
Komisja Nadzoru
1
Ustawa o nadzorze nad rynkiem Nadzorowanie podmiotów
Finansowego i Urząd
finansowym
udzielających odwróconych
Komisji Nadzoru
kredytów hipotecznych,
Finansowego
możliwość wdrożenia
szczególnych mechanizmów
zarządzania ryzykiem
związanym z tą usługą
finansową
Sądy powszechne
377
Rocznik statystyczny RP
Prowadzenie spraw związanych
z ustanowieniem hipoteki,
powoływanie kuratora na
wniosek instytucji kredytującej
Notariusze
2348
Ministerstwo Sprawiedliwości
Obowiązek poinformowania
(stan na 31.12.2012)
instytucji kredytującej o fakcie
przeniesienia przez
kredytobiorcę prawa do
nieruchomości stanowiącej
zabezpieczenie spłaty
odwróconego kredytu
hipotecznego na osoby trzecie
Aktuariusze
277
Rejestr aktuariuszy KNF
Udział aktuariusza w czynności
(stan na 23.01.2014)
zarządzania ryzykiem
22

długowieczności instytucji
kredytującej, jeżeli suma
wierzytelności banku z tytułu
zawartych umów odwróconego
kredytu hipotecznego
przekracza 5% funduszy
własnych
5. Informacje na temat zakresu, czasu trwania i podsumowanie wyników konsultacji
Projekt założeń do projektu ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym był przedmiotem szerokich konsultacji
zarówno z organami administracji rządowej, jak i z partnerami społecznymi, tj.: Związek Banków Polskich, Krajowy
Związek Banków Spółdzielczych, Krajowa Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa, Polska Izba Ubezpieczeń, Biuro
Informacji Kredytowej, Parlamentarny Zespół do Spraw Osób Starszych, Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych,
Polska Izba Pośredników Finansowych i Ubezpieczeniowych, Fundacja na Rzecz Kredytu Hipotecznego, Konfederacja
Pracodawców Polskich, Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan, Business Centre Club, Polski
Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów, Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych, Fundusz
Hipoteczny DOM sp. z o.o. Przekazanie projektu na ścieżkę legislacyjną zostało ponadto poprzedzone konsultacjami
Ministerstwa Finansów z grupą roboczą ds. kredytu hipotecznego przy Radzie Rozwoju Rynku Finansowego, powołanej
przez Ministra Finansów. Powyższe konsultacje były uzasadnione z uwagi na innowacyjny charakter projektowanej
usługi finansowej oraz zakres niezbędnych regulacji.
W toku uzgodnień podmioty konsultowane zgłosiły łącznie ponad 180 uwag do projektu, których zakres wymagał
rozstrzygnięcia nie tylko na gruncie przepisów regulujących działalność rynku finansowego, ale również regulacji
prawnych pozostających poza zakresem właściwości Ministra Finansów, w szczególności przepisów prawa cywilnego.
W związku z tym współodpowiedzialność za opracowanie projektu została powierzona również Ministrowi
Sprawiedliwości w części dotyczącej zagadnień uregulowanych w przepisach ustawy – Kodeks cywilny, Kodeks
postępowania cywilnego, ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze.
W ramach uzgodnień międzyresortowych i konsultacji społecznych projektu założeń odbyły się 3 konferencje
uzgodnieniowe z udziałem zainteresowanych podmiotów, podczas których wszystkie zgłoszone uwagi zostały wnikliwie
przeanalizowane, a większość z nich została uwzględniona. Najważniejsze uwagi zgłaszane w toku konsultacji projektu
założeń dotyczyły: potrzeby i celu uchwalenia ustawy, definicji odwróconego kredytu hipotecznego, zakresu
przedmiotowego i podmiotowego, praw i obowiązków kredytodawcy i kredytobiorcy, zasad zabezpieczenia spłaty
odwróconego kredytu hipotecznego, informacji przekazanych kredytobiorcy przed podpisaniem umowy odwróconego
kredytu hipotecznego oraz zawartych w umowie, a także potrzeby i zakresu zmian w szczególności w przepisach
kodeksu postępowania cywilnego. W toku prac nad projektem założeń ustalono, że uregulowania dotyczące
odwróconego kredytu hipotecznego powinny zostać określone w odrębnej ustawie, jak i ograniczono krąg
kredytodawców do banków, oddziałów banków zagranicznych, oddziałów instytucji kredytowych lub instytucji
kredytowych prowadzących działalność transgraniczną. Zrezygnowano z zakładanego na początku wprowadzania limitu
wiekowego dla kredytobiorców odwróconego kredytu hipotecznego, mając jednakże świadomość, że ze względu na
konstrukcję tego rodzaju umowy, jej głównymi beneficjentami będą osoby starsze. W toku uzgodnień doprecyzowano
przepisy dotyczące praw kredytobiorcy, w tym dotyczące możliwości wycofania się kredytobiorcy z umowy przez
zagwarantowanie prawa do odstąpienia od umowy oraz do wcześniejszej spłaty kredytu. Szczególną uwagę poświęcono
definicji odwróconego kredytu hipotecznego, skupiając się na określeniu różnicy między definicją kredytu określoną
w ustawie prawo bankowe a potrzebą wskazania specyficznej definicji odwróconego kredytu hipotecznego, podkreślając,
że spłata kredytu nastąpi dopiero po śmierci kredytobiorcy. Stwierdzono, że w zakresie sposobu postawienia środków do
dyspozycji kredytobiorcy kwestia ta nie powinna podlegać regulacji ustawowej, ponieważ zostałaby ograniczona
elastyczność projektowanej usługi. Jednakże, ostatecznie uzgodniono, że wypłata kwoty odwróconego kredytu
hipotecznego następuje jednorazowo albo w ratach, przez okres i w wysokości określonych w umowie odwróconego
kredytu hipotecznego, nie dłużej jednak niż do dnia śmierci kredytobiorcy. W ramach konsultacji rozważano opcję,
zgodnie z którą zabezpieczeniem odwróconego kredytu hipotecznego mogłyby być wyłącznie nieruchomości
przeznaczone na cele mieszkalne. Propozycja ta nie spotkała się jednakże z akceptacją zarówno przedstawicieli
środowiska bankowego, jak i innych resortów, ponieważ stanowiłaby w istocie znaczące ograniczenie kręgu
beneficjentów tego produktu. Mając na uwadze zindywidualizowany charakter odwróconego kredytu hipotecznego, to
bank powinien dokonać oceny, czy dana nieruchomość daje gwarancję odzyskania zaangażowanej kwoty kredytu wraz
z odsetkami w przyszłości. Zaproponowano także, aby śmierć jednego z kredytobiorców powodowała wygaśnięcie
obowiązku banku do realizacji świadczenia na jego rzecz, natomiast w takiej sytuacji całość świadczenia (również kwota
udostępniana dotychczas zmarłemu kredytobiorcy) wypłacana była pozostałym kredytobiorcom.
Ustalono, że ustawa nie będzie określała maksymalnej kwoty kredytu w odniesieniu do wartości nieruchomości. Mając
na uwadze, że kwota kredytu możliwa do otrzymania przez kredytobiorcę będzie tym wyższa im wyższy wiek
kredytobiorcy na dzień zawarcia umowy, wprowadzenie sztywnego limitu LtV na poziomie ustawy mogłoby
23

uniemożliwić najstarszym beneficjentom odwróconego kredytu hipotecznego wypłatę kwot adekwatnych do ich wieku.
Ustawa nie określa także, która ze stron ponosi koszty wyceny nieruchomości przed zawarciem umowy odwróconego
kredytu hipotecznego ani w jaki sposób koszty te powinny zostać pokryte.
Projekt ustawy na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa
(Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm.) został umieszczony w Biuletynie Informacji Publicznej.
W dniu 2 marca 2010 r. wpłynęło do Ministerstwa Finansów zainteresowanie pracami nad projektem założeń projektu
ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym, na podstawie ww. ustawy o działalności lobbingowej, które zgłosił
Fundusz Hipoteczny DOM sp. z o.o. Zgłoszone uwagi do projektu założeń dotyczyły ujęcia również regulacji modelu
sprzedażowego polegającego na przeniesieniu prawa do nieruchomości na nabywcę z jednoczesnym ustanowieniem na
rzecz zbywcy prawa dożywotniego zamieszkiwania w nieruchomości. Przedstawiciele Funduszu Hipotecznego
DOM sp. z o.o. uczestniczyli we wszystkich etapach procesu konsultacji projektu założeń. Uwagi nie zostały
uwzględnione, gdyż proces legislacyjny w zakresie opracowania propozycji regulacji prawnych dotyczących instytucji
dożywotniego świadczenia pieniężnego w zamian za przeniesienie własności nieruchomości (tzw. renta dożywotnia)
został, zgodnie z decyzją Rady Ministrów, powierzony Ministrowi Gospodarki.
6. Wpływ na sektor finansów publicznych
(ceny stałe z …… r.)
Skutki w okresie 10 lat od wejścia w życie zmian [mln zł]
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Łącznie (0-10)
Dochody ogółem
0
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d

budżet państwa












JST












pozostałe jednostki (oddzielnie)












Wydatki ogółem
0
0
0
0
0
0
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d

budżet państwa












JST












pozostałe jednostki (oddzielnie)












Saldo ogółem
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d

budżet państwa












JST












pozostałe jednostki (oddzielnie)












Źródła finansowania



Dodatkowe informacje,
Projektowana ustawa nie wprowadza obowiązku oferowania przez instytucje uprawnione usługi
w tym wskazanie
odwróconego kredytu hipotecznego, a jedynie przewiduje taką możliwość. Dokonanie analizy
źródeł danych
wpływu projektowanej ustawy na sektor finansów publicznych nie jest zatem możliwe ze
i przyjętych do obliczeń względu na brak możliwości oszacowania, ile podmiotów oraz w jakiej perspektywie czasowej
założeń
wystąpi z ofertą odwróconego kredytu hipotecznego. Wskazać należy, że instytucje uprawnione
na mocy projektu do oferowania tej usługi uzależniają wyrażenie swojej gotowości do jej
świadczenia od ostatecznego kształtu projektowanych rozwiązań legislacyjnych.
Uchwalenie ustawy nie spowoduje zmian w wydatkach budżetu państwa oraz budżetów
jednostek samorządu terytorialnego, jak również nie spowoduje zmniejszenia ich dochodów.
Wejście w życie ustawy może natomiast przyczynić się do zwiększenia wpływów z podatku
dochodowego od osób prawnych w związku ze zwiększeniem przychodów instytucji
kredytujących.
Projektowany akt prawny wiązać się będzie ze zwiększeniem liczby spraw w sądach
powszechnych, tak w wydziałach prawa cywilnego jak i w wydziałach ksiąg wieczystych, np.
spraw o wydanie nieruchomości lub innego prawa będącego przedmiotem zabezpieczenia
hipotecznego z powództwa instytucji kredytującej po zrealizowaniu przez nią roszczenia
o przeniesienie własności, spraw o wpis hipoteki zabezpieczającej spłatę odwróconego kredytu
hipotecznego, o wpis roszczenia o przeniesienie własności nieruchomości, prawa wieczystego
użytkowania czy spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, o wpis roszczenia
o przeniesienie hipoteki zabezpieczającej spłatę odwróconego kredytu na opróżnione miejsce
hipoteczne. Projektowana regulacja spowoduje pojawienie się nowej kategorii spraw
o ustanowienie kuratora z wniosku instytucji kredytującej. Projektowane regulacje nie będą
24

jednakże skutkować zwiększeniem wpływu spraw w stopniu wymagającym zwiększenia liczby
etatów w pierwszych latach obowiązywania nowych rozwiązań. Ocena skutków nowych
rozwiązań, w tej płaszczyźnie będzie mogła nastąpić zatem w perspektywie późniejszej, po
analizie danych statystycznych sądów z okresu po wejściu w życie proponowanych
unormowań.
7. Wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym funkcjonowanie przedsiębiorców oraz na
rodzinę, obywateli i gospodarstwa domowe
Skutki
Czas w latach od wejścia w życie zmian
0
1
2
3
5
10
Łącznie (0-10)
W ujęciu
duże przedsiębiorstwa
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d

pieniężnym
sektor mikro-, małych
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d

(w mln zł,
i średnich
ceny stałe z
przedsiębiorstw
…… r.)
rodzina, obywatele oraz
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d
b/d

gospodarstwa domowe
W ujęciu
duże przedsiębiorstwa
Projektowana ustawa umożliwi bankom zagospodarowanie niszy na rynku,
niepieniężnym
w której aktualnie nie mogą być aktywne ze względu na bariery prawne. Ponadto
wejście w życie ustawy wpłynie na konkurencję na rynku, umożliwiając
równoległe funkcjonowanie tzw. modelu sprzedażowego oraz odwróconego
kredytu hipotecznego.
sektor mikro-, małych
Projektowana ustawa może wpłynąć na pobudzenie konsumpcji na rynku poprzez
i średnich
umożliwienie osobom starszym uzyskania dodatkowych środków finansowych,
przedsiębiorstw
które będą mogły przeznaczyć na konsumpcję, świadczenia medyczne, etc.
rodzina, obywatele oraz
Projektowana usługa umożliwi osobom starszym uzyskanie dodatkowych środków
gospodarstwa domowe
finansowych. Projekt zapewnia ponadto udział spadkobierców w rozliczeniu
odwróconego kredytu hipotecznego – możliwość dokonania spłaty zadłużenia
i zachowania prawa do nieruchomości lub partycypację w rozliczeniu pieniężnym.
Niemierzalne
nie dotyczy

Dodatkowe informacje,
Projektowana ustawa nie wprowadza obowiązku oferowania przez instytucje uprawnione usługi
w tym wskazanie
odwróconego kredytu hipotecznego, a jedynie przewiduje taką możliwość. Dokonanie analizy
źródeł danych
liczbowej wpływu projektowanej ustawy na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość
i przyjętych do obliczeń oraz na rodzinę, obywateli i gospodarstwa domowe nie jest możliwe ze względu na brak
założeń
możliwości oszacowania, ile podmiotów oraz w jakiej perspektywie czasowej wystąpi z ofertą
odwróconego kredytu hipotecznego oraz jak wiele osób potencjalnie zainteresowanych
zawarciem umowy odwróconego kredytu hipotecznego będzie mogło faktycznie umowę
zawrzeć, jak również na jakim poziomie będzie kształtować się wartość kredytu do wartości
nieruchomości (należy przypuszczać, że w początkowej fazie rozwoju rynku kredytodawcy
będą w sposób ostrożny podchodzić do kwestii szacowania ryzyka związanego z tą usługą
finansową). Wskazać należy, że instytucje uprawnione na mocy projektu do oferowania tej
usługi uzależniają wyrażenie swojej gotowości do jej świadczenia, jak również przedstawienie
szacunkowej wartości kredytu do wartości nieruchomości, od ostatecznego kształtu
projektowanych rozwiązań legislacyjnych.
8. Zmiana obciążeń regulacyjnych (w tym obowiązków informacyjnych) wynikających z projektu
× nie dotyczy
Wprowadzane są obciążenia poza bezwzględnie
tak
wymaganymi przez UE (szczegóły w odwróconej tabeli
nie
zgodności)
x nie dotyczy
zmniejszenie liczby dokumentów
zwiększenie liczby dokumentów
zmniejszenie liczby procedur
zwiększenie liczby procedur
skrócenie czasu na załatwienie sprawy
wydłużenie czasu na załatwienie sprawy
inne:
inne:

Wprowadzane obciążenia są przystosowane do ich
tak
elektronizacji.
nie
x nie dotyczy

Komentarz:


25



9. Wpływ na rynek pracy
Wejście w życie ustawy nie będzie miało wpływu na rynek pracy.

10. Wpływ na pozostałe obszary



środowisko naturalne
demografia
informatyzacja
sytuacja i rozwój regionalny
mienie państwowe
zdrowie
inne:

Omówienie wpływu
Wejście w życie ustawy nie będzie miało wpływu na wskazane obszary.



11. Planowane wykonanie przepisów aktu prawnego
Projekt ustawy wejdzie w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.

12. W jaki sposób i kiedy nastąpi ewaluacja efektów projektu oraz jakie mierniki zostaną zastosowane?
Ewaluacja skutków wejścia w życie regulacji będzie mogła nastąpić najwcześniej po upływie ok. 2 lat od wejścia w życie
ustawy. Możliwym do zastosowania miernikiem będzie liczba i wartość zawartych umów odwróconego kredytu
hipotecznego, przeciętna wartość kredytu do wartości nieruchomości, przeciętny wiek kredytobiorcy, przeciętna kwota
odwróconego kredytu hipotecznego.

13. Załączniki (istotne dokumenty źródłowe, badania, analizy itp.)
Brak















15/04-kt
26