Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

1999 
0 
1 
1 
7 
6 
0 
1998 
0 
1 
3 
10 
9 
0 
1997 
0 
0 
1 
5 
6 
0 
ogółem 
0 
2 
6 
33 
27 
2 
Przestępstwa przeciw mieniu 
przest. 
zabór 
podpa-  wanda-
przeciw 
rok 
rozbój 
napad  kradzież 
inne 
pojazdu 
lenie 
lizm 
społe- 
czeństwu 
2000 
0 
0 
1 
11 
6 
11 
0 
1 
1999 
0 
1 
1 
7 
6 
2 
1 
0 
1998 
0 
1 
3 
10 
9 
2 
0 
0 
1997 
0 
0 
1 
5 
6 
0 
0 
0 
ogółem 
0 
2 
6 
33 
27 
15 
1 
1 
Jak wynika z rocznych raportów FBI (ostatni opublikowany raport dotyczy 
2008  roku)  zbliżony  poziom  zgłoszonych  przestępstw  z  nienawiści  na  tle  niepełnej 
sprawności utrzymał się w kolejnych latach, co przedstawiono poniżej. 
Ilość zgłoszeń 
rodzaj 
2004 
2005 
2006 
2007 
2008 
niepełnosprawności 
Fizyczna 
23 
21 
20 
20 
28 
Psychiczna 
48 
32 
74 
62 
57 
Ogółem 
71 
53 
94 
82 
85 
Niewielka liczba zarejestrowanych  przestępstw  z  nienawiści  na  tle  niepełnej 
sprawności stała się źródłem krytyki i przyczyną podważania sposobu gromadzenia 
danych o tych przestępstwach. Wskazywano przy tym, że gdyby dane zgromadzone 
przez  FBI  oddawały  rzeczywistość,  oznaczałoby  to,  że  przestępstwa  te  prawie nie 
występują,  że  dotykają  znikomego  odsetka  wielomilionowej  populacji  osób 
niepełnosprawnych (dla porównania: w samym tylko 2008 roku FBI odnotowało 1617 
przestępstw  z  nienawiści  na  tle  orientacji  seksualnej,  1606  na  tle  wyznania  i 
bezwyznaniowości, 1148 na tle pochodzenia narodowego i etnicznego oraz 4704 na 
tle pochodzenia rasowego).  Jednocześnie  z  badań  jakości  szkolnictwa  wyższego 
przeprowadzonych  w  2001  roku  wynika,  że  rocznie  na  terenie  campusów  i 
20 
 
akademików w Stanach Zjednoczonych dochodzi do około jednego miliona zdarzeń 
kryminalnych  motywowanych  uprzedzeniami  i  nienawiścią  –  przytłaczająca 
większość nie jest natomiast zgłaszana. Inne badania wskazywały, że średnio co 14 
minut w Stanach Zjednoczonych popełniane  jest  przestępstwo  z  nienawiści.  Choć 
wyniki  tych  badań  i  szacunków  wykazują  duży  rozrzut  oraz  dotyczą  wszystkich 
przestępstw z nienawiści lub podobnych im zdarzeń kryminalnych, to potwierdzają, 
że  dane  zbierane  przez  FBI  odnośnie  przestępstw  z  nienawiści  przeciw  osobom 
niepełnosprawnym są jedynie szczątkowe. 
 
Przestępstwa z nienawiści do osób niepełnosprawnych – CPS 
Inny obraz wyłania się z raportów brytyjskiej Koronnej Służby Prokuratorskiej 
(Crown Prosecution Service), która od 2007 roku prowadzi  statystyki  przestępstw  z 
nienawiści  na  tle  niepełnej  sprawności.  W  latach  2007-2008  zgłoszono  279  takich 
przestępstw  (dla  porównania:  1219  przestępstw  z  nienawiści  na  tle  orientacji 
seksualnej), natomiast w latach 2008-2009  –  444  takie  przestępstwa  (przy 1090 
przestępstwach z nienawiści na tle orientacji seksualnej). Wyraźny wzrost zgłoszeń 
przestępstw z nienawiści na tle niepełnej sprawności w Wielkiej Brytani  idzie w parze 
ze wzrostem liczby skazań za takie przestępstwa. 
Jak  odnotowała  Koronna  Służba  Prokuratorska w swoim ostatnim raporcie 
(dla okresu 2008-2009)  dotyczącym  przestępstw  z  nienawiści,  w  grupie  czynów  na 
tle niepełnej sprawności: 
  45% stanowiły przestępstwa przeciw życiu i zdrowiu, 
  11% stanowiły przestępstwa przeciw porządkowi publicznemu, 
  12% stanowiły kradzieże, 
  7% stanowiły przestępstwa przeciw wolności seksualnej, 
  6% stanowiły rozboje, 
  5% stanowiły włamania, 
  14% stanowiły inne przestępstwa. 
 
Przestępstwa z nienawiści do osób niepełnosprawnych – OBWE 
Doroczny raport Biura Demokratycznych Instytucji i Praw Człowieka (ODIHR) 
Organizacji  Bezpieczeństwa  i  Współpracy  w  Europie  poświęcony  przestępstwom  z 
nienawiści w krajach członkowskich OBWE stwierdza, że w ośmiu krajach rejestruje 
się przestępstwa na tle niepełnej sprawności. Są to: Belgia, Cypr, Gruzja, Kanada, 
21 
 
Mołdowa, Niemcy, Stany Zjednoczone i Wielka Brytania. Wskazać należy, że raport 
ten  podaje  odmienną  od  raportu  CPS  liczbę  przestępstw  zgłoszonych  w  Wielkiej 
Brytanii  –  800 przypadków –  dotyczy  jednak  zgłoszeń  dokonanych  policji,  a  nie 
Koronnej  Służbie  Prokuratorskiej.  Raport  podaje  jednocześnie,  że  w  Niemczech  w 
2008 roku zarejestrowano 47 przestępstw z nienawiści na tle niepełnej sprawności. 
Z danych przedstawionych do raportu ODIHR OBWE przez organizacje 
pozarządowe wynikało też: 
  że  osoby  niepełnosprawne  są  czterokrotnie  bardziej  narażone  na  fizyczną 
napaść,  niż  osoby  bez  niepełnosprawności  (dane  British  Council  of  Disabled 
People), 
  47% osób niepełnosprawnych poddanych badaniu przeprowadzonemu w Szkocji 
padło ofiarą przestępstw z nienawiści względnie otrzymało groźby popełnienia na 
ich szkodę takiego przestępstwa (dane organizacji Capability Scotland). 
 
Przestępstwa z nienawiści do osób niepełnosprawnych – specyfika i wnioski 
 
Wyjaśnienia  liczby  odnotowanych  przestępstw  z  nienawiści  na  tle  niepełnej 
sprawności - wyraźnie różnej od liczby innych rodzajów przestępstw z nienawiści – 
należy  szukać  w  specyfice  tych  przestępstw  oraz  osób  pokrzywdzonych.  U 
pokrzywdzonych 
osób 
niepełnosprawnych 
występuje 
silny 
mechanizm 
powstrzymujący  przed  zgłoszeniem  przestępstwa  popełnionego  na  ich  szkodę,  na 
który  składają  się  nie  tylko  lęk  przed  sprawcą  i  nieznajomość  prawa,  ale  przede 
wszystkim  przekonanie  o  bezzasadności  skargi  ze  strony  niepełnosprawnej, 
poczucie wstydu oraz obawa, że policja zlekceważy zawiadomienie lub uzna osobę 
pokrzywdzoną  za  niewiarygodną.  Prawie  wszystkie  te  czynniki  silnie  wiążą  się 
niepełnosprawnością  osoby  pokrzywdzonej  lub  są  przez  nią  wzmacniane. 
Przekonanie ofiar w tym zakresie podzielają sprawcy. 
Mechanizm przestępstw z nienawiści wymierzonych w osoby niepełnosprawne 
dobrze  pokazują  to  przykłady  przestępstw,  jakie  miały  miejsce  w  Stanach 
Zjednoczonych.  Eric Krochmaluk,  niepełnosprawny  umysłowo  mężczyzna  z 
Middletown (New Jersey), został porwany 30 stycznia 1999 roku. Był bity, duszony, 
przypalany papierosami, krępowany taśmą klejącą a następnie został porzucony  w 
lesie.  Podobny  przebieg  miała  napaść  na  Justin  Hamiltona,  niepełnosprawnego 
umysłowo  mężczyznę  z  hrabstwa  Dakota  (Minnesota),  który  został  wywabiony  z 
domu i uprowadzony  10  października  2008  roku.  Przez  dwie  kolejne  noce  był 
22 
 
torturowany, w tym przywiązany do drzewa, bity i przypalany papierosami. Ponadto 
przywiązano go do motocykla i ciągnięto po ziemi na odcinku 60 metrów. Grożono 
mu  podpaleniem.  Sprawcy  mówili  między  sobą  o  swojej  ofierze  jako  o  „dowodzie 
rzeczowym”. Także w tym przypadku pokrzywdzony został porzucony. 
W  obu  przypadkach  sprawcy  zostali  ujęci  i  skazani  za  przestępstwa 
motywowane  uprzedzeniami.  Oskarżyciel  publiczny  zwrócił  uwagę,  że  sprawcy  byli 
przekonani, że – ze względu na niepełną sprawność pokrzywdzonych – sprawa nigdy 
nie  wyjdzie  na  jaw,  a  jeśli  nawet  do  tego  dojdzie  –  nikt  nie  da  wiary  słowom 
pokrzywdzonych.  Ważnym  elementem  towarzyszącym  pierwszemu  z  omówionych 
przypadków jest to, że – mimo, że był nagłośniony oraz mimo wniosków oskarżyciela 
publicznego w zakresie kwalifikacji czynów jako przestępstw z nienawiści – nie został 
on ujęty w statystyce  FBI. Pokazuje to, że na obraz ujawniany  w statystyka  wpływ 
mają  nie  tylko  opory  osób  pokrzywdzonych,  ale  także  podejście  policji  oraz 
prokuratury:  kluczowy  przy  przestępstwach  z  nienawiści  element,  jakim  jest  cecha 
wyróżniająca ofiarę, może zostać całkowicie pominięty, a czyn zakwalifikowany jako 
„zwykłe”  przestępstwo.  Siłą  rzeczy  takie  podejście  prezentują  przede  wszystkim 
policja i prokuratura w krajach, których prawodawstwo nie przewiduje kategorii 
przestępstw  z  nienawiści  na  określonym  tle  –  jak  w  Polsce  odnośnie  niepełnej 
sprawności czy orientacji seksualnej. 
 
Sytuacja kobiet 
Jak  dokumentują  policyjne  statystyki,  kobiety  są  ofiarami  przestępstw 
wielokrotnie  częściej,  aniżeli  mężczyźni.  Zarazem  kobiety  są  sprawczyniami 
przestępstw  wielokrotnie  rzadziej,  niżeli  mężczyźni  są  ich  sprawcami.  W  tym 
kontekście  na  szczególną  uwagę  zasługuje  tzw.  przemoc  domowa, czyli 
przestępczość  wyodrębniona  z  uwagi  na  miejsce  popełnienia  czynu.  Obraz,  jaki 
pokazują  przytoczone  poniżej  statystyki,  jest  jednoznaczny:  to  przede  wszystkim 
kobiety  są  pokrzywdzone  przez  przemoc  domową  (w  niektórych  latach  stanowiły 
nawet ponad  połowę  wszystkich  ujawnionych  pokrzywdzonych),  a  sprawcami  są  w 
przytłaczającej większości mężczyźni. 
 
 
 
 
23 
 
 
 
Liczba ofiar przemocy domowej wg procedury „Niebieskiej Karty” 
 
2005 
2006 
2007 
2008 
2009 
Liczba ofiar 
przemocy 
156.788 
157.854 
130.682 
139.747 
 132.796 
domowej 
ogółem 
w tym: 
91.374 
91.032 
76.162 
 81.985 
79.811 
kobiety 
w tym: 
10.387 
10.313 
8.556 
 10.664 
 11.728 
mężczyźni 
dzieci do lat 
37.227 
38.233 
31.001 
 31.699 
 27.502 
13 
nieletni od 
17.800 
18.276 
14.963 
 15.399 
 13.755 
13 do 18 lat 
 
 
1999 
2000 
2001 
2002 
2003 
2004 
Liczba 
ofiar 
przemocy 
96.955 
116.644 
113.793 
127.515 
137.299 
150.266 
domowej 
ogółem 
w tym: 
55.214 
67.678 
66.991 
74.366 
80.185 
88.388 
kobiety 
w tym: 
4.239 
5.606 
5.589 
7.121 
7.527 
9.214 
mężczyźni 
dzieci do 
23.929 
27.820 
26.305 
30.073 
32.525 
35.137 
lat 13 
nieletni od 
13 do 18 
13.546 
15.540 
14.908 
15.955 
17.062 
17.527 
lat 
 
 
24