Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o obrocie z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw

kontroli obrotu. Dokonywanie obrotu bez zezwolenia lub wbrew warunkom określonym
w zezwoleniu zagrożone jest sankcjami karnymi i karą administracyjną (rozdział 6 ustawy).
W odniesieniu do towarów podwójnego zastosowania zezwolenie wymagane jest

w przypadku eksportu, wykonywania usług pośrednictwa oraz świadczenia pomocy
technicznej (art. 6 ust. 1 ustawy). Tranzyt niekrajowego towaru podwójnego zastosowania,
którego przemieszczanie ma się zakończyć poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
wymaga uzyskania pozwolenia naczelnika urzędu celnego (art. 19 ust. 1 i 2 ustawy).
Natomiast import tych towarów na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie wymaga
zezwolenia (art. 6 ust. 3 ustawy). Wyjątek stanowią towary podwójnego zastosowania
określone w art. 21a ust. 2 ustawy, których import podlega zgłoszeniu do Szefa Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego (art. 21b ustawy). W przypadku uzbrojenia zaś zezwolenie
wymagane jest na wszystkie formy obrotu (art. 6 ust. 2 ustawy). Wymóg uzyskania
zezwolenia dotyczy również eksportu części zamiennych uzbrojenia wymienionych

w wykazie określonym w rozporządzeniu przez ministra właściwego do spraw gospodarki
(art. 6 ust. 3 ustawy).
W zależności od przedmiotu obrotu oraz jego formy wydawane są zezwolenia
indywidualne, globalne oraz generalne. Wszystkie rodzaje zezwoleń wydawane są przez
organ kontroli obrotu, tj. przez ministra właściwego do spraw gospodarki, z tym że
zezwolenia generalne mają formę rozporządzenia, zaś zezwolenia indywidualne i globalne
wydawane są na wniosek osoby fizycznej lub prawnej (art. 8 i 9 ustawy).
W odniesieniu do obrotu towarami podwójnego zastosowania, na które wymagane jest
zezwolenie, mogą być wydawane wszystkie rodzaje zezwoleń, tj. indywidualne, globalne
i generalne (art. 7 ust. 1 ustawy). Natomiast w przypadku uzbrojenia obrót odbywa się, co do
zasady, na podstawie zezwolenia indywidualnego (art. 7 ust. 2 i 4 ustawy). Wydanie
zezwolenia globalnego lub generalnego możliwe jest tylko w przypadku wykonywania usług
pośrednictwa oraz świadczenia pomocy technicznej w zakresie uzbrojenia. Dodać należy, że
eksport części zamiennych uzbrojenia odbywa się także na podstawie zezwoleń globalnych
(art. 7 ust. 3 ustawy).
Na potrzeby eksportu towarów o znaczeniu strategicznym organ kontroli obrotu
dodatkowo żąda od osoby fizycznej lub prawnej dostarczenia certyfikatu importowego lub
oświadczenia końcowego użytkownika potwierdzonego przez właściwe władze
zagranicznego importera (art. 23 ust. 1 ustawy). Certyfikat importowy to dokument
wystawiany przez właściwe władze kraju zagranicznego importera zabezpieczający transakcję
2

handlową. Natomiast oświadczenie końcowego użytkownika to dokument wystawiany przez
zagranicznego końcowego użytkownika, którego celem jest zabezpieczenie transferu towarów
przed dostawą do nieuprawnionego odbiorcy. Dokument ten powinien zawierać treść
wymaganą przez organ kontroli obrotu i być poświadczony przez zagranicznego importera
i właściwe władze kraju odbiorcy.
W przypadku gdy właściwe władze kraju zagranicznego eksportera tego wymagają,
minister właściwy do spraw gospodarki wydaje certyfikat importowy lub potwierdza
oświadczenie końcowego użytkownika. Dokumenty te zaświadczają o wiarygodności
importera i o objęciu kontrolą przez właściwe organy Rzeczypospolitej Polskiej transakcji
w zakresie importu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej towarów o znaczeniu
strategicznym (art. 22 ustawy). Podmiot, który otrzymał certyfikat importowy, jest
obowiązany wystąpić do naczelnika urzędu celnego o wydanie certyfikatu weryfikacji
dostawy, który jest dodatkowym zabezpieczeniem transakcji. Certyfikat weryfikacji dostawy
stwierdza, że towar objęty tym certyfikatem został przez właściwy podmiot faktycznie
i w sposób zgodny z przepisami wprowadzony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Organ kontroli obrotu w określonych sytuacjach odmawia bądź może odmówić udzielenia
zezwolenia, może też wydać decyzję o jego cofnięciu bądź zmianie (art. 15 – 17 ustawy).
Konsekwencją cofnięcia zezwolenia z powodu dokonywania obrotu wbrew warunkom w nim
określonym jest pozbawienie takiego podmiotu możliwości ubiegania się o kolejne
zezwolenia przez okres 3 lat od dnia, w którym decyzja o cofnięciu zezwolenia stała się
ostateczna (art. 18 ustawy).
Szczególną cechą polskiego systemu kontroli obrotu z zagranicą jest samokontrola
przedsiębiorców dokonujących tego obrotu. Przedsiębiorcy dokonujący obrotu towarami
o znaczeniu strategicznym mają obowiązek utworzyć i stosować wewnętrzny system kontroli
i zarządzania obrotem. Jego zadaniem jest ograniczenie ryzyka dokonywania obrotu
niezgodnie z ustawą.
Ponadto od kilkunastu lat dynamicznie rozwijającym się w Rzeczypospolitej Polskiej
zjawiskiem jest narastająca obecność sektora prywatnego w obrocie towarami o znaczeniu
strategicznym z zagranicą. Spowodowało to zdecydowany przyrost liczby podmiotów
występujących z wnioskami o wydanie zezwolenia na obrót.


3

2.
Potrzeba i cel wydania projektowanej ustawy

Potrzeba uchwalenia projektowanej ustawy wynika z konieczności dokonania zmian
w ustawie podyktowanych zmianami prawa unijnego oraz potrzebą usunięcia w niej
występujących błędów i niespójności.
Celem projektowanej ustawy jest więc:
1)
zapewnienie skuteczności postanowień rozporządzenia Rady (WE) nr 428/2009

z dnia 5 maja 2009 r. ustanawiającego wspólnotowy system kontroli wywozu, transferu,
pośrednictwa i tranzytu w odniesieniu do produktów podwójnego zastosowania
(Dz. Urz. UE L 134, z 29.05.2009, str. 1), zwanego dalej „rozporządzeniem nr 428/2009”;
2)
wdrożenie:
a) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/43/WE z dnia 6 maja 2009 r.
w sprawie uproszczenia warunków transferów produktów związanych z obronnością we
Wspólnocie (Dz. Urz. UE L 146 z 10.06.2009, str.1), zwanej dalej „dyrektywą 2009/43/WE”;
b) wspólnego stanowiska Rady 2008/944/WPZiB z dnia 8 grudnia 2008 r. określającego
wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego
(Dz. Urz. UE L 335 z 13.12.2008, str. 99), zwanego dalej „wspólnym stanowiskiem Rady
2008/944/WPZiB”;
3) uporządkowanie i poprawa przepisów dotyczących obrotu towarami o znaczeniu
strategicznym z zagranicą.

Pomimo szerokiego zakresu projektowanych zmian, z uwagi na konieczność pilnego
dostosowania prawa krajowego do przepisów prawa Unii Europejskiej, zrezygnowano
z opracowania nowej ustawy w zakresie obrotu towarami o znaczeniu strategicznym.
Wiązałoby się to ze znacząco większym zakresem prac, w szczególności konsultacji, co
przedłużyłoby procedury i cały proces legislacyjny.

3. Różnica między obowiązującym a proponowanym stanem prawnym

Z analizy wyżej wymienionych unijnych aktów prawnych wynika, iż występuje szereg
rozbieżności pomiędzy przepisami prawa Unii Europejskiej a przepisami ustawy, które
4

w drodze nowelizacji zostaną usunięte.
Podstawowe różnice dotyczą poniżej wskazanych kwestii.
1. Ustawa posługuje się pojęciem „towar podwójnego zastosowania” oraz „eksport”,
a rozporządzenie nr 428/2009 pojęciem „produkty podwójnego zastosowania” oraz „wywóz”.
2. Ustawa nie przewiduje wśród reglamentowanych form obrotu transferu
wewnątrzunijnego, natomiast w rozporządzeniu nr 428/2009 i dyrektywie 2009/43/WE
występuje ta forma obrotu.
3. Zgodnie z rozporządzeniem nr 428/2009 tranzyt produktów podwójnego zastosowania
oraz świadczenie usług pośrednictwa w zakresie tych produktów wymaga uzyskania
zezwolenia tylko w określonych przypadkach (art. 5 i 6 rozporządzenia nr 428/2009).
Tymczasem zgodnie z ustawą każdy przypadek tranzytu towarów podwójnego zastosowania
oraz usługi pośrednictwa wymaga uzyskania odpowiednio pozwolenia lub zezwolenia (art. 6
ust. 1, art. 7 ust. 1 i art. 19 ustawy). Ponadto w ustawie jest inny niż w rozporządzeniu
nr
428/2009 zakres definicji tranzytu towarów podwójnego zastosowania oraz usługi
pośrednictwa.
4. W ustawie brakuje wskazania organu lub organów, które mają obowiązek wykonywać
zadania państw członkowskich Unii Europejskiej w przypadkach wymienionych

w rozporządzeniu nr 428/2009. Jedynie kwestia wydawania zezwoleń została wyraźnie
uregulowana przez wyznaczenie w art. 8 ust. 1 oraz art. 9 ust. 2 ustawy ministra właściwego
do spraw gospodarki do wykonywania tego zadania. Regulacja dotycząca zezwoleń nie
obejmuje jednak przepisów umożliwiających wydawanie zezwoleń na transfery
wewnątrzunijne produktów podwójnego zastosowania wymienionych w załączniku IV
rozporządzenia nr 428/2009 oraz na transfery uzbrojenia.
5. Dyrektywa 2009/43/WE wymaga wprowadzenia uproszczenia obrotu uzbrojeniem
pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej. W szczególności należy zapewnić
uznawanie zezwoleń na transfery wewnątrzunijne uzbrojenia wydawanych przez inne niż
Rzeczpospolita Polska państwa członkowskie Unii Europejskiej, wprowadzić możliwość
wydawania, w określonych przypadkach, zezwoleń generalnych na wewnątrzunijne transfery
uzbrojenia oraz zezwoleń globalnych. W ustawie brakuje przepisów, które byłyby podstawą
do wydawania świadectwa wiarygodnego odbiorcy uzbrojenia mającego siedzibę na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które uprawnia do korzystania z zezwoleń generalnych
na transfer wewnątrzunijny uzbrojenia.
5

6. Zgodnie ze wspólnym stanowiskiem Rady 2008/944/WPZiB państwa członkowskie
Unii Europejskiej zobowiązane są uwzględniać przy wydawaniu decyzji w sprawie zezwoleń
na wywóz uzbrojenia kryteria określone w tym stanowisku. Tymczasem ustawa nie zawiera
przepisów bezpośrednio wskazujących na obowiązek stosowania tych kryteriów podczas
procesu wydawania zezwoleń na obrót, w tym opiniowania wniosków o wydanie zezwolenia
na taki obrót. Nie ma także wskazanych organów realizujących zadania państw
członkowskich, ustanowione we wspólnym stanowisku Rady 2008/944/WPZiB.

Ponadto doświadczenia ostatnich lat w stosowaniu ustawy wykazały istotne
niedoskonałości krajowej regulacji obrotu, w tym między innymi:
a) brak możliwości występowania o wydanie zezwolenia na obrót z zagranicą towarami
o znaczeniu strategicznym przez podmioty inne niż osoby fizyczne lub prawne mające
siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (np. jednostki organizacyjne podległe
MON i MSWiA),
b) zbyt restrykcyjne przepisy w zakresie obowiązku posiadania i certyfikowania
wewnętrznych systemów kontroli (WSK) przez podmioty wnioskujące o wydanie
zezwolenia,
c) stosowanie ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego
(Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.), zwanego dalej „kpa”, w odniesieniu do
procesu opiniowania wniosków o wydanie zezwolenia na obrót z zagranicą towarami
o znaczeniu strategicznym, nieznajdujące należytego uzasadnienia ze względu na
rozbudowaną biurokratyczną procedurę,
d) brak jednoznaczności przepisów w zakresie poświadczania oświadczenia końcowego
użytkownika oraz wydawania międzynarodowego certyfikatu importowego.

W celu usunięcia wskazanych powyżej niezgodności regulacji krajowych z prawem
unijnym oraz poprawy regulacji dotyczących obrotu towarami o znaczeniu strategicznym
został opracowany projekt ustawy o zmianie ustawy o obrocie z zagranicą towarami,
technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także dla
utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz o zmianie niektórych innych
ustaw.

6