Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw
projekt dotyczy rozszerzenia kręgu podmiotów podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym o osoby będące członkami rad nadzorczych
- Kadencja sejmu: 7
- Nr druku: 2242
- Data wpłynięcia: 2014-03-07
- Uchwalenie: Projekt uchwalony
- tytuł: Ustawa o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw
- data uchwalenia: 2014-10-23
- adres publikacyjny: Dz.U. poz. 1831
2242
zleceniobiorców z tytułu wykonywania najniżej płatnej umowy (częstokroć
kilkudziesięciozłotowej), z pozostałych umów odprowadzając jedynie składkę na
ubezpieczenie zdrowotne. Z korespondencji kierowanej do resortu pracy wynika, że ta
praktyka jest stosowana wbrew woli zleceniobiorców, którzy – jako podmiot słabszy na
rynku pracy – nie mają realnych możliwości wyboru wyższego ubezpieczenia. To
powoduje, że pomimo wielu lat ubezpieczenia, nie mają oni szansy wypracowania sobie
chociażby minimalnego świadczenia emerytalnego czy rentowego. Również gdy
zachorują lub ulegną wypadkowi – przysługujące im świadczenie z ubezpieczenia
wypadkowego (ewentualnie chorobowego) będzie nieadekwatne do utraconych
zarobków. Z uwagi na fakt, że tylko jedna z umów zlecenia – z bardzo nisko ustalonym
wynagrodzeniem – rodzi obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne,
świadczenie będzie obliczone jedynie z tej jednej umowy, a nie od całego przychodu.
Biorąc pod uwagę, że zawarcie umowy zlecenia, umowy agencyjnej albo innej umowy
o świadczenie usług, do której zgodnie z ="http://lexint/lex/index.rpc#hiperlinkText.rpc?hiperlink=type=tresc:nro=Powszechny.1284582:ver=0&full=1"stosuje się przepisy
dotyczące zlecenia – zwanych dalej „umowami zlecenia”, jest coraz powszechniejszą
formą wykonywania pracy na rzecz innego podmiotu, w istocie często zastępującą
stosunek pracy, projektodawca uznał za słuszne wprowadzenie rozwiązań
zmierzających do zapewnienia wykonującym ją podmiotom większej ochrony
ubezpieczeniowej. Należy wskazać, że zgodnie z danymi ZUS liczba zleceniobiorców
podlegających ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym rośnie i w grudniu 2012 r.
wynosiła 815,8 tys. osób.
Wykonywanie umowy zlecenia – wypierającej umowę o pracę czy też coraz częściej ją
zastępującej – jest na gruncie ubezpieczeń społecznych stosunkowo „słabym” tytułem.
Wśród najpopularniejszych tytułów do ubezpieczeń tylko zbieg wielu umów zlecenia
nie zabezpiecza opłacania składek od co najmniej minimalnego wynagrodzenia.
Projekt zakłada wprowadzenie rozwiązań zmierzających do rozszerzenia obowiązku
ubezpieczeń w przypadku zbiegu wykonywania umowy zlecenia z inną aktywnością
zarobkową oraz kilku umów zleceń, co jak się wydaje, mogłoby ograniczyć potencjalne
„korzyści” ekonomiczne płatników składek wynikające z zawierania umów zlecenia
w miejsce umów o pracę.
Uwzględniając zarówno interes ubezpieczonego, jak i płatnika składek oraz aktualną
sytuację gospodarczą projektodawca uznał za celowe zrównanie wykonywania umowy
4
zlecenia z innymi tytułami, których posiadanie powoduje sumowanie podstaw wymiaru
składek do kwoty co najmniej minimalnego wynagrodzenia.
Oznacza to, że zgodnie z zaproponowaną zmianą, do umów zlecenia zastosowanie
będzie miał przepis analogiczny jak art. 9 ust. 1a ustawy, dotyczący kumulowania
tytułów do ubezpieczeń w przypadku uzyskiwania z nich podstawy wymiaru składek
niższej niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę. Według aktualnego stanu
prawnego są to grupy osób, które podlegają ubezpieczeniom społecznym z tytułu
stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia
szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego lub wynagrodzenia
przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie
korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie. Jeżeli w przeliczeniu na okres
miesiąca ich podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jest niższa od
minimalnego wynagrodzenia, podlegają one również obowiązkowo ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym z innych tytułów.
W przypadku umów zlecenia przyjęto, że zasada kumulacji tytułów będzie miała
miejsce w sytuacji, gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne byłaby
niższa od minimalnego wynagrodzenia w danym miesiącu.
Większość ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniom, w przypadku wykonywania
aktywności zawodowej różnego rodzaju, opłaca składki na ubezpieczenia społeczne
przynajmniej od kwoty minimalnego wynagrodzenia (o ile taki przychód osiąga).
Oprócz omówionych powyżej zbiegów należy wskazać, że również w przypadku zbiegu
ubezpieczeń społecznych z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej z umową
zlecenia lub umową o pracę nakładczą, osoba, która łączy te aktywności, podlega
ubezpieczeniu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, chyba że podstawa
wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z drugiego tytułu jest co najmniej równa
podstawie wymiaru składek właściwej dla osoby prowadzącej działalność – wówczas
ubezpieczony ma prawo wybrać, z którego tytułu podlega ubezpieczeniom. Proponuje
się rozszerzenie tej zasady na osoby łączące wykonywanie umowy zlecenia lub umowy
o pracę nakładczą z prowadzeniem innej niż działalność gospodarcza działalności
pozarolniczej, tj. wspólników spółki jawnej, spółki komandytowej lub partnerskiej,
wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, twórców, artystów,
osób wykonujących wolne zawody czy osób prowadzących na podstawie przepisów
ustawy o systemie oświaty niepubliczną szkołę, placówkę lub ich zespół. Ponadto
5
proponuje się wprowadzenie zasady kumulacji tytułów do ubezpieczeń do osiągnięcia
co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, w przypadku równoległego
wykonywania umowy zlecenia lub umowy o pracę nakładczą oraz prowadzenia
działalności gospodarczej z preferencyjną podstawą wymiaru składek, do której
uprawniona jest osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie
pierwszych dwóch lat jej prowadzenia. Zmiany zaproponowane w tym zakresie –
zbiegu wykonywania umowy zlecenia z działalnością pozarolniczą, tak samo jak
w pozostałych przypadkach regulowanych niniejszym projektem zbiegów umów
zlecenia, zmierzają do zabezpieczenia opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe od podstawy określonej na poziomie co najmniej minimalnego
wynagrodzenia. Długotrwałe opłacanie składek od podstawy co najmniej minimalnego
wynagrodzenia za pracę zabezpiecza tym osobom nie tylko prawo do najniższej
emerytury, ale również prawo do zasiłku dla bezrobotnych w przypadku utraty ródła
dochodów.
Regulacja wprowadza również możliwość kontroli prawidłowości składek wykazanych
przez płatnika, który będzie mógł zwrócić się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
o zbadanie, czy wykazał je poprawnie.
W projekcie proponuje się również wprowadzenie zmian do ustawy o ubezpieczeniu
społecznym rolników. Zmiany te mają na celu rozszerzenie zakresu podmiotowego
ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników o osoby (rolników i domowników), które
równolegle z prowadzeniem działalności rolniczej podejmą, jako dodatkową, pracę na
podstawie umowy zlecenia (lub odpowiednio umowy agencyjnej albo innej umowy
o świadczenie usług, do której zgodnie z ="http://lexint/lex/index.rpc#hiperlinkText.rpc?hiperlink=type=tresc:nro=Powszechny.1284582:ver=0&full=1"stosuje się przepisy
dotyczące zlecenia).
Proponuje się, aby ci rolnicy i domownicy, jeżeli działalność rolnicza stanowi dla nich
stałe ródło utrzymania i z racji tego podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników
z mocy ustawy, mogli kontynuować dobrowolnie podleganie temu ubezpieczeniu
(w KRUS), mimo że z tytułu wykonywania umowy zlecenia (lub odpowiednio umowy
agencyjnej albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z="http://lexint/lex/index.rpc#hiperlinkText.rpc?hiperlink=type=tresc:nro=Powszechny.1284582:ver=0&full=1"
="http://lexint/lex/index.rpc#hiperlinkText.rpc?hiperlink=type=tresc:nro=Powszechny.1284582:ver=0&full=1"stosuje się przepisy dotyczące zlecenia) będą podlegali obowiązkowo
ubezpieczeniom w ZUS. Warunkiem będzie jednakże uzyskiwanie z tytułu
wykonywania tej umowy miesięcznego przychodu w wysokości nie wyższej niż połowa
minimalnego wynagrodzenia, którego przekroczenie będzie skutkowało wyłączeniem
6
z systemu rolniczego. Możliwość kontynuowania ubezpieczenia w KRUS dotyczyła
więc będzie tylko tych rolników i domowników, którzy z tytułu wykonywania umowy
zlecenia osiągać będą przychód miesięczny nie większy niż połowa kwoty minimalnego
wynagrodzenia. W 2014 r. będzie to kwota nie wyższa niż 840 zł miesięcznie.
W obecnym stanie prawnym umowa zlecenia, nawet krótkotrwała i niskopłatna,
powoduje wyłączenie z ubezpieczenia społecznego rolników z mocy ustawy
i obowiązkowe objęcie ubezpieczeniami w systemie powszechnym. Ogólnie znany jest
problem rolników, którzy tracili prawo ubezpieczenia w KRUS w związku
z wykonywaniem nisko wynagradzanych umów zlecenia w charakterze konserwatorów
i kierowców wozów bojowych OSP, lub sołtysów dokonujących poboru podatku
rolnego. Od niskopłatnych umów zlecenia odprowadzane są – odpowiednie do
wysokości ustalonego wynagrodzenia – składki ubezpieczeniowe do ZUS. Z uwagi na
powyższe oraz na fakt, że umowy te są zawierane czasowo, ubezpieczony rolnik,
podlegający z powyższych umów ubezpieczeniom w systemie powszechnym, może nie
zgromadzić na indywidualnym koncie emerytalnym w ZUS „kapitału składkowego”
gwarantującego w przyszłości minimalne świadczenie emerytalne.
Propozycja zawiera także analogiczne jak dla umów zlecenia zasady podlegania
ubezpieczeniu rolniczemu w przypadku pełnienia przez rolnika funkcji w radzie
nadzorczej, przewidując możliwość kontynuowania dobrowolnego ubezpieczenia
w KRUS w przypadku jednoczesnego podlegania przez rolnika ubezpieczeniu z tytułu
bycia członkiem rady nadzorczej. Zmiana powyższa jest konsekwencją wprowadzanego
przez projektowaną regulację oskładkowania wynagrodzenia z tytułu pełnienia funkcji
we wszystkich radach nadzorczych bez względu na podmiot, w którym taki organ
funkcjonuje. W związku tym wyłączeni zostaliby z ubezpieczenia w KRUS wszyscy
rolnicy, którzy z racji wyboru powołani zostali do reprezentowania branżowych
interesów producentów rolnych w radach nadzorczych takich podmiotów jak
np. spółdzielnie rolnicze, rolnicze rynki hurtowe, przedsiębiorstwa rolno-spożywcze
i zbożowo-młynarskie, spółki inseminacyjne, banki spółdzielcze, a także w Żunduszu
Składkowym Ubezpieczenia Społecznego Rolników w KRUS. Zaproponowane
rozwiązania pozwolą rolnikom pozostać w systemie rolniczego ubezpieczenia, mimo
aktywności zawodowej skutkującej podleganiem obowiązkowym ubezpieczeniom
społecznym z tytułu powołania do rady nadzorczej. Również w tym przypadku
możliwość dobrowolnego pozostania w ubezpieczeniu społecznym rolników będzie
7
dotyczyć tylko tych rolników i domowników, których przychód z tytułu wynagrodzenia
za pełnienie funkcji w tych radach nadzorczych nie przekroczy miesięcznie kwoty
połowy najniższego wynagrodzenia, czyli analogicznie jak w przypadku wykonywania
umowy zlecenia.
Będzie to dla rolnika ubezpieczenie podwójne – obowiązkowe w ZUS jako
zleceniobiorcy (lub odpowiednio – członka rady nadzorczej) i dobrowolne w KRUS
jako rolnika. Dostęp do podwójnego ubezpieczenia będzie jednak ograniczony kwotą
osiąganego przychodu z tytułu umowy zlecenia lub pełnienia funkcji w radzie
nadzorczej.
Dodatkowo proponuje się wprowadzenie zmian porządkujących w art. 16a ustawy
o ubezpieczeniu społecznym rolników, w zakresie finansowania składek z budżetu
państwa w okresie sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem oraz w art. 21 tej
ustawy (nowo dodany ust. 3a), dotyczącym przyznawania rent rolniczych. Pierwsza
z nich polega na zastosowaniu zasady, że finansowanie składek na ubezpieczenie
emerytalno-rentowe z budżetu państwa w okresie sprawowania osobistej opieki nad
dzieckiem będzie możliwe tylko wtedy, jeżeli oprócz spełnienia innych warunków
określonych w tym przepisie, rolnik lub domownik nie podlega jednocześnie innemu
ubezpieczeniu społecznemu, tj. nie podlega ubezpieczeniu w ZUS (zgodnie
z projektowanymi zmianami taka sytuacja mogłaby zaistnieć w przypadku
wykonywania umowy zlecenia lub pełnienia funkcji w radzie nadzorczej z odpowiednio
ustaloną podstawą wymiaru składek).
Druga zmiana polega na wyeliminowaniu możliwości sumowania nakładających się
okresów podwójnego ubezpieczenia do stażu ubezpieczeniowego, od którego zależy
prawo do renty rolniczej, analogicznie jak ma to miejsce w systemie powszechnym.
Podwójne opłacanie składek może być uwzględniane jedynie przy ustalaniu wysokości
świadczenia rentowego rolniczego.
Jednocześnie, w związku z wprowadzaną zmianą zasad podlegania ubezpieczeniom
w przypadku zbiegu tytułów do ubezpieczenia powszechnego i rolniczego w sytuacji
wykonywania umowy zlecenia lub pełnienia funkcji w radzie nadzorczej przez rolnika
lub domownika ubezpieczonego w KRUS z mocy ustawy, zaproponowano
wprowadzenie przepisu o charakterze abolicyjnym (art. 4) umożliwiającego
usankcjonowanie stanu zastanego w zakresie podwójnego ubezpieczenia (w ZUS
8
Dokumenty związane z tym projektem:
-
2242
› Pobierz plik