Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo atomowe oraz niektórych innych ustaw

i zbiorników wodnych, tereny górnicze wyznaczone do działalności polegającej na
wydobywaniu kopalin ze złóż, obszary, na których udokumentowano złoża kopalin,
których miejsce występowania może być niesprzyjające dla lokalizacji składowiska
oraz obszary morskie Rzeczypospolitej Polskiej. Ograniczeniem jest również
bliskość aglomeracji miejskich i skupionego osadnictwa oraz obszarów wyższej
wartości społecznej (kulturowej, rekreacyjnej i zdrowotnej). Istotne jest, że
ograniczenia wskazane w projektowanym art. 53b ust. 1 pkt 1 i 5 w stosunku do
składowisk głębokich, nie mają charakteru definitywnego, bowiem możliwe jest
wybudowanie składowiska głębokiego na objętych nimi obszarach, jeżeli na
podstawie ocen i analiz, o których mowa w art. 53c ust. 1 i w art. 53d ust. 1,
zostanie wykazany brak negatywnego wpływu wymienionych czynników na
bezpieczeństwo składowiska (art. 53b ust. 2).
Lokalizacja składowiska powierzchniowego jest obwarowana dodatkowymi
wymaganiami, zawartymi w projektowanym art. 53b ust. 3. Dodatkowe kryteria,
które uniemożliwiają lokalizację składowiska na danym terenie, to położenie
miejsca lokalizacji poniżej poziomu zwierciadła wód gruntowych i na terenach, na
których może występować stałe lub okresowe podtapianie obiektów składowiska,
występowanie krótkich dróg krążenia wód, co powoduje szybką migrację
zanieczyszczeń do biosfery lub zbiorników podziemnych wód użytkowych,
położenie poniżej poziomu zwierciadła wód rzek lub jezior znajdujących się
w pobliżu lokalizacji oraz zagrożenie podtapianiem, zatapianiem wodami
pośniegowymi lub nawalnymi deszczami.
Przy lokalizacji składowiska powierzchniowego bardzo istotne jest również
znalezienie podłoża o właściwościach izolacyjnych – projektowany art. 53b ust. 4
wymaga, aby wodoprzepuszczalność podłoża była nie większa niż 10-9 metrów na
sekundę (m/s).
Projektowany art. 53c nakłada na inwestora obowiązek przeprowadzenia szeregu
badań i pomiarów, na których podstawie możliwa będzie ocena lokalizacji
składowiska odpadów promieniotwórczych. Czynniki, które należy brać pod uwagę
podczas dokonywania oceny, przepis dzieli na dwie grupy: społeczno-ekonomiczne
oraz geograficzno-przyrodnicze.
Odrębną grupą wymaganych analiz, do których obowiązany jest inwestor, są
analizy bezpieczeństwa (projektowany art. 53d ust. 1), po których wykonaniu
21

przygotowuje
on
„raport
bezpieczeństwa
składowiska
odpadów
promieniotwórczych”, zawierający również wyniki oceny terenu, o której mowa
w nowym art. 53c ust. 1 ustawy, który dołącza się do wniosku o wydanie decyzji
w przedmiocie zezwolenia na budowę składowiska odpadów promieniotwórczych.
Ponieważ raport ten jest podstawą do wydania zezwolenia, jest on automatycznie
zatwierdzany decyzją o jego wydaniu. Projektowane art. 53a–53d zawierające
wymogi dotyczące prac poprzedzających wybór lokalizacji i wydanie przez Prezesa
Agencji
decyzji
zezwalającej
na
budowę
składowiska
odpadów
promieniotwórczych są zgodne z wymogami bezpieczeństwa określonymi przez
MAEA (Geological disposal of radioactive waste; Safety requirements,
No WS-R-4) i gwarantują, że lokalizacja i budowa składowiska będzie prowadzona
według standardów zapewniających bezpieczeństwo samego obiektu oraz ogółu
ludności.
22. Art. 1 pkt 14 projektu
Proponuje się zmodyfikować art. 54 ustawy przez zawężenie zakresu tematów, na
które opinię musi wydać Prezes Agencji przed wydaniem przez organ właściwy
decyzji w sprawie ustalenia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu
przeznaczonego pod budowę składowiska. Z przedmiotowego zakresu opinii
proponuje się usunąć bezpieczeństwo jądrowe, gdyż kwestie bezpieczeństwa
jądrowego odnoszą się do obiektów jądrowych, nie obejmując swoim zakresem
składowiska odpadów promieniotwórczych (zgodnie z definicją zawartą w art. 3
pkt 2 ustawy). Ponadto proponuje się, aby przed wydaniem wskazanej decyzji
opinię w zakresie ochrony fizycznej wydawał Szef Agencji Bezpieczeństwa
Wewnętrznego jako jednostki posiadającej największe kompetencje w tym
zakresie.
23. Art. 1 pkt 15 projektu
Uchylenie art. 55 i art. 55a ustawy jest konsekwencją przeniesienia zawartych
w tych artykułach regulacji do innych przepisów ustawy.
24. Art. 1 pkt 16 projektu
W zależności od kategorii, do jakiej zaliczone zostały odpady promieniotwórcze,
mogą one być składowane w składowiskach powierzchniowych lub głębokich.
Projektowany art. 55b ust. 1 i 2 wskazuje, gdzie może być składowana dana
kategoria odpadów promieniotwórczych i zużytych zamkniętych źródeł
22

promieniotwórczych. Ograniczenia przewidziano tylko dla składowisk
powierzchniowych, w których można składować odpady promieniotwórcze
krótkożyciowe: niskoaktywne i średnioaktywne, oraz zużyte zamknięte źródła
promieniotwórcze
krótkożyciowe:
niskoaktywne,
średnioaktywne
i wysokoaktywne. W składowiskach głębokich jest natomiast dozwolone
składowanie wszystkich kategorii odpadów promieniotwórczych.
W projektowanym art. 55b ust. 3 przewidziano również sytuacje, kiedy
w składowisku nie można składować pewnych grup odpadów, gdyż zabrania tego
zezwolenie wydane na prowadzenie przedmiotowej działalności. Projektowany
przepis w dużej mierze stanowi przeniesienie na szczebel ustawowy regulacji
zawartej dotąd w rozporządzeniu wykonawczym do ustawy.
Projekt ustawy przewiduje również możliwość uzyskiwania przez społeczeństwo
informacji dotyczących eksploatacji i zamykania składowiska odpadów
promieniotwórczych. Projektowany art. 55c stanowi, że każdy ma prawo do
uzyskania od kierownika jednostki organizacyjnej wykonującej działalność
związaną z narażeniem polegającą na eksploatacji lub zamknięciu składowiska
odpadów promieniotwórczych pisemnej informacji o stanie ochrony radiologicznej
składowiska odpadów promieniotwórczych, jego wpływie na zdrowie ludzi i na
środowisko oraz o wielkości i składzie izotopowym uwolnień substancji
promieniotwórczych
do środowiska. Dodatkowo kierownik jednostki
organizacyjnej wykonującej działalność związaną z narażeniem, polegającą na
eksploatacji lub zamknięciu składowiska odpadów promieniotwórczych, nie
rzadziej niż raz na 12 miesięcy, zamieszcza wskazane informacje na stronie
internetowej tej jednostki.
Szczególny typ informacji stanowią informacje o zdarzeniach w składowisku
mogących spowodować lub powodujących powstanie zagrożenia, które kierownik
jednostki jest obowiązany przekazać niezwłocznie Prezesowi Agencji, wojewodzie,
staroście oraz wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) gminy, na której
terenie jest zlokalizowane składowisko, oraz władzom gmin sąsiadujących z tą
gminą. Ponadto informację o zaistniałych w okresie poprzednich 12 miesięcy
zdarzeniach powodujących powstanie zagrożenia kierownik jednostki nie tylko
przekazuje Prezesowi Agencji, ale również zamieszcza na stronie internetowej
jednostki.
23

Obowiązek informacyjny względem społeczeństwa spoczywa również na Prezesie
Agencji, który udostępnia informacje wskazane w projektowanym przepisie
art. 55c ust. 5 na zasadach określonych w przepisach o udostępnianiu informacji
o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz
o ocenach oddziaływania na środowisko.
Projektowane regulacje są analogiczne do przepisów dotyczących udostępniania
informacji o obiektach jądrowych, co pozytywnie wpływa na spójność całego aktu
normatywnego.
Projekt ustawy zawiera również szereg regulacji dotyczących bezpieczeństwa
składowiska odpadów promieniotwórczych. Podstawową zasadę w tej kwestii
zawiera projektowany art. 55d, który stanowi, że w projekcie, procesie budowy,
eksploatacji oraz zamknięcia składowiska odpadów promieniotwórczych nie
stosuje się rozwiązań i technologii, które nie zostały sprawdzone w praktyce
w składowiskach odpadów promieniotwórczych lub za pomocą prób, badań oraz
analiz. Regulacja taka zapewni, że składowisko w Polsce będzie budowane
w oparciu o sprawdzone i najbezpieczniejsze technologie.
Ponadto projektowane przepisy art. 55d ust. 2 i 3 stanowią, kiedy w tym zakresie
należy stosować przepisy ustawy – Prawo geologiczne i górnicze oraz ustawy
– Prawo budowlane.
Na wymogach bezpieczeństwa dotyczących projektu skupia się również art. 55e
ustawy, w którym wypunktowano dotyczące tej kwestii, niezbędne elementy
projektu.
Elementem zapewniającym bezpieczeństwo funkcjonowania składowiska są
również jego okresowe oceny, przewidziane w projektowanym art. 55g, wymagane
przez art. 7 ust. 2 dyrektywy. Proponuje się, aby obowiązek przeprowadzania
okresowych ocen spoczywał na kierowniku jednostki organizacyjnej wykonującej
działalność związaną z narażeniem, polegającą na eksploatacji lub zamknięciu
składowiska odpadów promieniotwórczych, który miałby sprawdzać, czy
działalność prowadzona jest zgodnie z posiadanym zezwoleniem oraz
obowiązującymi przepisami. Częstotliwość przeprowadzania oceny określana jest
w zezwoleniu przez wydający je organ z zastrzeżeniem, że ocena nie może być
przeprowadzana rzadziej niż raz na 15 lat. Proponowane przepisy umożliwiają
podmiotowi wydającemu zezwolenie ustalenie odpowiednio częstszych ocen, tak
24

aby zapewnić optymalną kontrolę sposobu eksploatowania składowiska. Chociaż
ocenę przeprowadza kierownik jednostki jako podmiot najlepiej znający jej
funkcjonowanie, w procesie tym uczestniczą w istotny sposób również Prezes
Agencji, który zatwierdza plan oceny oraz otrzymuje i zatwierdza raport z jej
wykonania, oraz Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, do którego, przed
zatwierdzeniem raportu z oceny okresowej, Prezes Agencji zwraca się o opinię
w zakresie ochrony fizycznej.
Aby wyłączyć uznaniowość konstruowania oceny, raportu oraz jego zatwierdzania,
a także w celu zapewnienia jak najlepszego poziomu przekazywania informacji,
w nowelizacji zaproponowano, aby schemat i obowiązkowa treść oceny okresowej
i raportu była określona w rozporządzeniu Rady Ministrów (projektowany art. 55g
ust. 7).
Ostatnim etapem związanym ze składowiskiem, który musi być przeprowadzony
z zachowaniem wymogów bezpieczeństwa jądrowego jest zamknięcie składowiska
odpadów promieniotwórczych. Zgodnie z projektowanym art. 55h, czynności
występujące na tym etapie należy przewidzieć już podczas projektowania
i konstruowania obiektu, stosownie do zaleceń MAEA. Ponadto projektowany
art. 55i ustanawia szczególne wymogi, które należy uwzględniać przy zamknięciu
składowisk powierzchniowych i głębokich, co wynika z oczywistych różnic
w budowie tych obiektów. Niezwykle ważne jest również uwzględnienie w jego
konstrukcji naturalnych charakterystyk lokalizacji, co pozwoli zapewnić
bezpieczeństwo także długo po zamknięciu składowiska. Projektowany art. 55i
ust. 3 przewiduje, że po zamknięciu składowiska nadal będą podlegać ochronie
fizycznej.
Kierownik jednostki organizacyjnej opracowuje program zamknięcia składowiska,
a następnie przedkłada go Prezesowi Agencji do zatwierdzenia wraz z wnioskiem
o wydanie zezwolenia na budowę lub eksploatację składowiska (projektowany
art. 55j ust. 1). Program, podobnie jak ocena okresowa, jest aktualizowany co
najmniej raz na 15 lat. Aby zapewnić zamieszczenie w programie odpowiednich
informacji, projektowany art. 55j ust. 2 zawiera wyliczenie danych, które muszą
zostać w nim zawarte. Drugim dokumentem sporządzanym przez kierownika
jednostki w związku z omawianym działaniem jest raport z zamknięcia
składowiska odpadów promieniotwórczych. Dzień zatwierdzenia tego raportu przez
25