Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo atomowe oraz niektórych innych ustaw

i wypalonym paliwem jądrowym. Projektowany przepis w dużej mierze stanowi
przeniesienie na szczebel ustawowy regulacji zawartej dotąd w akcie
wykonawczym do ustawy.
14. Art. 1 pkt 7 projektu
Proponuje się dodać do ustawy art. 49a i art. 49b. Projektowany art. 49a ustanawia
obowiązek prowadzenia kontroli zgodności stanu odpadów promieniotwórczych
z informacjami zamieszczonymi w karcie ewidencyjnej, a art. 49b dotyczy zasad
ochrony fizycznej odpadów promieniotwórczych zawierających materiał jądrowy
oraz wypalonego paliwa jądrowego. Oba przepisy mają na celu wzmocnienie
bezpieczeństwa w procesie gospodarowania odpadami promieniotwórczymi
i wypalonym paliwem jądrowym.
15. Art. 1 pkt 8 projektu
Proponuje się zmianę zakresu regulacji art. 50 ustawy. Nowa treść artykułu skupia
się przede wszystkim na zapewnieniu bezpieczeństwa w procesie przechowywania
odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego, do czego ma
przyczynić się przechowywanie w sposób zapewniający ochronę ludzi i środowiska
w warunkach normalnych i sytuacjach zdarzeń radiacyjnych, zabezpieczenie
odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego przed rozlaniem,
rozproszeniem lub uwolnieniem (ust. 1), przechowywanie w sposób umożliwiający
segregację (ust. 2), odpowiednie oznakowanie magazynów (ust. 3), oraz
wykorzystywanie odpowiednich opakowań i materiałów (ust. 4 i 5). Projektowany
przepis w dużej mierze stanowi przeniesienie na szczebel ustawowy regulacji
zawartej dotąd w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r.
w sprawie odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego.
16. Art. 1 pkt 9 projektu
Proponowane brzmienie art. 50a określa sposób przechowywania wypalonego
paliwa jądrowego po jego wyjęciu z basenu reaktora. Projektowany przepis w dużej
mierze stanowi przeniesienie na szczebel ustawowy regulacji zawartej dotąd
w rozporządzeniu. Określa on rodzaj przechowalnika wykorzystywanego do
przechowywania wypalonego paliwa oraz podstawowe sposoby zapobiegania
powstaniu masy krytycznej, czyli najmniejszej masy, przy której może zachodzić
reakcja łańcuchowa rozszczepienia. Samopodtrzymująca się reakcja rozszczepienia
(krytyczność) polega na rozpadzie jądra na dwie (rzadziej na więcej) części
16

o zbliżonych masach, któremu towarzyszy emisja neutronów oraz kwantów
gamma. Bezpieczne gospodarowanie wypalonym paliwem jądrowym, które jest
podstawowym celem projektowanych przepisów, będzie wobec tego polegać na
stworzeniu takich warunków przechowywania, które zapobiegną wystąpieniu
samopodtrzymującej się reakcji rozszczepienia jądra atomowego (czyli zachowaniu
podkrytyczności). Zapewnieniu bezpieczeństwa w gospodarowaniu wypalonym
paliwem jądrowym służy również projektowany ust. 4, który nakłada na
kierownika jednostki organizacyjnej wykonującej działalność związaną
z narażeniem, polegającą na eksploatacji przechowalnika wypalonego paliwa
jądrowego, obowiązek prowadzenia kontroli tego przechowalnika. Kontrolę taką
prowadzi się w sposób ciągły.
17. Art. 1 pkt 10 projektu
Uchylenie art. 51 ustawy wynika z przeniesienia do ustawy części zagadnień,
których regulację przepis ten przewidywał w rozporządzeniu Rady Ministrów
z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie odpadów promieniotwórczych i wypalonego
paliwa jądrowego. Natomiast delegacja do wydania aktu wykonawczego,
regulującego pozostałe zagadnienia, została zawarta w projektowanym art. 57a.
18. Art. 1 pkt 11 projektu
Proponuje się modyfikację art. 52 ustawy przez dodanie w ust. 1 wyrazów:
„aktywność
odprowadzanych odpadów i ich dopuszczalne stężenie
promieniotwórcze w momencie odprowadzania do środowiska”, co uzupełnia listę
wymagań określanych w zezwoleniu. Prowadzi to do bardziej szczegółowego
określania kryteriów pozwalających na uwolnienie odpadów promieniotwórczych
do środowiska, a w konsekwencji podnosi poziom bezpieczeństwa
w gospodarowaniu tymi substancjami.
Uproszczeniu uległ ponadto art. 52 ust. 2, który w nowej wersji stanowi, że odpady
promieniotwórcze przeznaczone do składowania są składowane w składowiskach
odpadów promieniotwórczych. Terminem „przeznaczone do składowania”
zastąpiono zwrot „przetworzone lub niewymagające przetworzenia”, co ułatwia
interpretację przepisu oraz poszerza jego zakres, gdyż w proponowanym brzmieniu
wynika z niego, że składowane mogą być różne grupy odpadów, nie tylko odpady
przetworzone lub przetworzenia niewymagające. Z definicji usunięto również
wypalone paliwo jądrowe, które nie będzie przerabiane, co jest logiczną
17

konsekwencją uznania takiego paliwa za odpad promieniotwórczy w zmienionym
art. 3 pkt 22 ustawy. Ponadto zdecydowano się pozostawić ust. 3 regulujący sposób
składowania odpadów promieniotwórczych oraz wymagający stałego
kontrolowania, czy wymagane warunki zapewniające bezpieczeństwo są spełniane.
Obowiązujące oraz projektowane przepisy gwarantują, że wszystkie wskazane
w przepisie czynniki będą podlegać stałej kontroli zarówno w trakcie eksploatacji
(m.in. projektowane przepisy 55f, 55r, 55g, obowiązujący art. 5 ust. 7b–11), jak
i po zamknięciu składowiska (projektowany art. 55k ust. 4 nakazuje odpowiednio
stosować w tym zakresie art. 23a ustawy, który stanowi, że jeżeli w następstwie
działalności wykonywanej w przeszłości, w szczególności polegającej na
wydobyciu i przerobie rud uranu oraz na gromadzeniu osadów promieniotwórczych
wód kopalnianych, utrzymuje się skażenie promieniotwórcze środowiska istotne
z punktu widzenia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, użytkownik
terenu, na którym utrzymuje się to skażenie, wyznacza granice tego terenu,
prowadzi na nim pomiary kontrolne narażenia, a jeżeli jest to uzasadnione, także
reguluje dostęp do tego terenu oraz wykorzystanie ziemi i położonych na nim
budynków).
W zakresie zapewnienia bezpieczeństwa prowadzonej działalności szczególnie
istotną rolę odgrywa kierownik jednostki organizacyjnej, na której terenie odpady
promieniotwórcze są składowane. To on odpowiada za prawidłowość tego procesu.
Potwierdzeniem właściwego wykonywania przez kierownika tego działania jest
opracowywana przez niego ocena okresowa bezpieczeństwa składowiska
(projektowany art. 55g). Ponadto kwestie kontroli wskazanej działalności
w zakresie ochrony radiologicznej są obecnie szczegółowo uregulowane zarówno
w obowiązujących przepisach ustawy, jak i w rozporządzeniach.
19. Art. 1 pkt 12 lit. a projektu
Uchylenie art. 53 ust. 1a ustawy jest konsekwencją przeniesienia zmodyfikowanej
treści tego przepisu do projektowanego art. 55d ust. 2.
20. Art. 1 pkt 12 lit. b projektu
W art. 53 ustawy proponuje się dodanie ust. 3–5, które miałyby regulować kwestię
KSOP. Obecnie ustawa stanowi jedynie, że Prezes Agencji może, w drodze decyzji,
uznać składowisko za składowisko krajowe.
18

W art. 53 nowe ust. 3 i 4 wprowadzą kryteria umożliwiające podjęcie
przedmiotowej decyzji w stosunku do składowiska powierzchniowego oraz
głębokiego.
Odnośnie do składowiska powierzchniowego, przepis stanowi, że przez
11 miesięcy w roku składowisko ma umożliwiać składowanie odpadów
promieniotwórczych krótkożyciowych niskoaktywnych i średnioaktywnych oraz
zużytych
zamkniętych
źródeł
promieniotwórczych
krótkożyciowych
niskoaktywnych i średnioaktywnych, jak również przechowywanie odpadów
promieniotwórczych długożyciowych niskoaktywnych i średnioaktywnych oraz
zużytych
zamkniętych
źródeł
promieniotwórczych
długożyciowych
niskoaktywnych i średnioaktywnych.
Opracowane kryteria za punkt odniesienia przyjmują krótkożyciowe niskoaktywne
i średnioaktywne odpady promieniotwórcze i źródła promieniotwórcze, co wynika
z faktu, że to te kategorie odpadów przechowuje się w składowiskach
powierzchniowych.
Składowisko głębokie przez co najmniej 11 miesięcy w roku musi umożliwiać
składowanie i przechowywanie odpadów i źródeł promieniotwórczych wszystkich
kategorii. Przyjęte w przepisie kryterium czasowe 11 miesięcy wynika z faktu, iż
1 miesiąc w roku należy przeznaczyć na prace konserwacyjne w składowisku
odpadów promieniotwórczych.
Dodatkowo projektowany ust. 5 wskazuje okoliczności, kiedy Prezes Agencji cofa
uznanie składowiska za KSOP.
Projektowany przepis w dużej mierze stanowi przeniesienie na szczebel ustawowy
regulacji zawartej dotąd w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r.
w sprawie odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego.
21. Art. 1 pkt 13 projektu
Proponuje się dodanie do ustawy nowych art. 53a–53d regulujących zagadnienia
dotyczące lokalizacji i budowy składowiska odpadów promieniotwórczych.
Wprowadzenie tych regulacji wynika nie tylko z potrzeby implementacji
dyrektywy (art. 5 ust. 1 lit. b i c), ale również z konieczności przygotowania ram
prawnych dla znalezienia lokalizacji i budowy nowego składowiska odpadów
promieniotwórczych z powodu zapełnienia funkcjonującego obecnie KSOP
w Różanie. Część proponowanych w art. 53a–53d regulacji zawiera obecnie
19

rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie odpadów
promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego, jednak ze względu na
znaczenie tych kwestii właściwe jest przeniesienie ich do aktu prawnego wyższej
rangi.
Przede wszystkim projektowany art. 53a ust. 1 stanowi, że składowisko odpadów
promieniotwórczych powinno być zbudowane, eksploatowane i zamykane
w sposób uniemożliwiający przyjęcie przez ogół ludności dawki skutecznej ze
wszystkich dróg narażenia przekraczającej 0,1 mSv, czyli jedną dziesiątą dawki
granicznej dla osób z ogółu ludności określonej w § 5 ust. 1 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie dawek granicznych
promieniowania jonizującego (Dz. U. Nr 20, poz. 168). Projektodawcy tym samym
proponują bardzo restrykcyjne kryterium radiologiczne budowy, funkcjonowania
i zamknięcia składowiska odpadów promieniotwórczych.
W celu ustalenia lokalizacji składowiska nowy art. 53a przewiduje szereg
wymogów. Aby je spełnić, niezbędne jest wykonywanie prac i robót geologicznych
oraz sporządzania dokumentacji geologicznej, co zgodnie z art. 55d ust. 2 należy
robić w oparciu o prawo geologiczne i górnicze.
Projektowany art. 53a ust. 2 określa parametry przyrodnicze obszaru, na którym
może być zlokalizowane głębokie i powierzchniowe składowisko odpadów,
stanowiąc, że powinno być to miejsce, gdzie przyroda podlega łagodnej ewolucji,
dającej się wiarygodnie prognozować na okres 500 lat (dla składowisk
powierzchniowych) i 10 000 lat (dla składowisk głębokich), zaś istniejąca tam
formacja geologiczna zapewnia miąższość i rozciągłość niezbędną dla obiektów
składowiska i filarów ochronnych. Wskazane kryteria zapewniają, że składowisko
odpadów promieniotwórczych nie będzie zlokalizowane na terenach, na których
zachodzą lub mogą zachodzić gwałtowne zjawiska przyrodnicze. Ocena spełnienia
powyższych kryteriów będzie dokonywana przez Prezesa Agencji w oparciu
o informacje zawarte przez inwestora w raporcie bezpieczeństwa składowiska
odpadów promieniotwórczych dołączanym do wniosku o wydanie zezwolenia na
budowę składowiska.
Projektowany art. 53b ust. 1 zawiera wyliczenie terenów, na których nie może być
lokalizowane składowisko głębokie. Lista ma charakter zamknięty i obejmuje
tereny narażone na katastrofy naturalne, ograniczenia związane z bliskością ujęć
20