Rządowy projekt ustawy o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych

198
Wpływa projektowanej regulacji na bezpieczeństwo
Proponowane w projekcie zmiany nie wpłyną na poziom bezpieczeństwa w zakresie
transportu kolejowego. Spośród 14 zawodów regulowanych związanych z prowadzeniem
i bezpieczeństwem ruchu kolejowego oraz prowadzeniem pojazdów kolejowych do
deregulacji zakwalifikowano 3. W przypadku tych zawodów, tj. zwrotniczego,
mostowniczego i dróżnika obchodowego, określenie wymagań kwalifikacyjnych, sposobu
egzaminowania oraz zasady oceny zdolności fizycznych i psychicznych zostały
przeniesione na pracodawcę.
Regulacja zawodów kolejowych w wybranych krajach Unii Europejskiej
W Unii Europejskiej bezpieczeństwo kolei harmonizuje dyrektywa 2004/49/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. Przewiduje ona ustanowienie
zharmonizowanych warunków wydawania odpowiednich licencji dla maszynistów
i personelu pokładowego wykonującego zadania związane z bezpieczeństwem.
W szczególności art. 13 ust. 3 wspomnianej dyrektywy w sprawie bezpieczeństwa kolei
stanowi, że „podczas rekrutacji nowych maszynistów, personelu pokładowego oraz
personelu zajmującego się istotnymi zadaniami w dziedzinie bezpieczeństwa,
przedsiębiorstwa kolejowe muszą brać pod uwagę wszystkie szkolenia, kwalifikacje
i doświadczenie zdobyte wcześniej w innym przedsiębiorstwie kolejowym”. Implementując
dyrektywę, państwa członkowskie UE określają, na których stanowiskach wykonywane są
istotne zadania w dziedzinie bezpieczeństwa.
Porównanie międzynarodowe w zakresie regulacji dostępu do zawodów kolejowych
w wybranych krajach UE wskazuje, że istnieją kraje, w których zawody zwrotniczego,
mostowniczego i dróżnika obchodowego nie są regulowane (np. Belgia, Litwa).
W niektórych krajach warunki dostępu do wykonywania zawodu określa pracodawca
(np. Wielka Brytania). Porównanie międzynarodowe w zakresie wymogów związanych
z dostępem do zawodów związanych z kolejnictwem w niektórych krajach Unii
Europejskiej przedstawia



199
Tabela 61. Uregulowania prawne dotyczące zawodów związanych z kolejnictwem w niektórych
krajach UE
Lp.
Kraj
Wymogi dostępu i sposób nadzoru
1.
Belgia
Zawody zwrotniczego i dróżnika nie są regulowane
2.
Niemcy
Zgodnie z informacją Deutsche Bahn AG, w wymienionych
w zapytaniu zawodach kolejowych wymagania w stosunku do
kandydatów sprowadzają się najczęściej do wysokiej
odpowiedzialności, odporności na sytuacje stresowe, posiadania
pozwolenia na prowadzenie pociągów, czy gotowości do podjęcia
pracy w godzinach nocnych. Specjalista od utrzymania wagonów
(Wagenmeister) musi posiadać wykształcenie elektryczne
i 3-miesięczną praktykę w pracy związanej z utrzymaniem
sprawności taboru kolejowego lub 5-letni staż pracy bez wymogu
wykształcenia. Nadzorca infrastruktury kolejowej powinien być
elektrykiem, posiadać odpowiednio długie doświadczenie na
podobnym stanowisku oraz uprawnienia do prowadzenia
szynowych pojazdów technicznych.
3.
Wielka Brytania
Zawody kolejowe nie znajdują się na liście zawodów regulowanych
w WB – o wymaganiach wstępnych przy przyjęciu do pracy
decydują indywidualne kryteria pracodawcy. W związku z
prywatyzacją brytyjskiego systemu transportu kolejowego, na rynku
działa kilku operatorów, podlegających krajowym przepisom
bezpieczeństwa transportu kolejowego i eksploatacji linii
kolejowych. Przedsiębiorstwa i spółki współpracują
z Ministerstwem ds. Transportu (DoT) w zakresie zapewniania
spójności systemu krajowych przepisów bezpieczeństwa;
w stosunku jednak do zatrudnianych pracowników mogą stosować
różne kryteria kwalifikacyjne.
W zależności od specyfiki etatu, pracodawca może wymagać
posiadania specyficznych uprawnień, np. certyfikatu
z bezpieczeństwa i higieny pracy – NEBOSH (National
Examination Board in Occupational Safety and Health) lub IOSH
(Institution of Occupational Safety and Health).
W większości specjalizacji wymagane jest także potwierdzenie
posiadanych kwalifikacji w postaci indywidualnej karty pracy
w zakresie bezpieczeństwa – Personal Track Safety Cards. Każda
osoba, starająca się o pracę w tym sektorze musi znaleźć sponsora,
który pokryje koszty szkolenia, treniningu i sesji egzaminacyjnych.
Szkolenia i warsztaty przyuczające do zawodu organizowane są
przez szereg państwowych i półprywatnych szkół; zarówno
szkolenia jak i egzaminowanie należy co kilka lat powtarzać. Brak
informacji nt. możliwości uzyskania karty PTS bez odbycia
szkolenia w WB – przepisy o konieczności uzyskania karty
obowiązują każdego, kto rozpoczyna pracę / przenosi się z działu
kolejowego nieobjętego dotąd koniecznością posiadania tej karty,
w związku z czym obowiązywać będą również pracowników
z Polski, którzy chcieliby podjąć pracę w odniesieniu do tych
specjalizacji, w których ona obowiązuje.
Karta PTS jest wymogiem potwierdzającym zdobycie kwalifikacji
w zakresie następujących specjalizacji: (i) Persona! Track Safety for

200
non-electrified lines; (ii) Controller of site safety; (iii) Personal
Track Safety for AC electrified lines; (iv) Protection; (v) Personal
Track Safety for DC electrified lines; (vi) Engineering supervisor;
(vii) Lookout and site warden; (viii) Person in charge of possession;
(ix) Lookout trained to use Pee Wee; (x) Senior PICOP; (xi)
Lookout trained to use kango warning eąuip; (xii) Hand signaler
(odpowiednik dróżnika); (xiii) Level crossing attendant; (xiv) Raił
Incident officer; (xv) Points operator, (xvi) Bridge strike examining
engineer.
4.
Francja
Zasady dotyczące wykonywania funkcji związanych
z zapewnieniem bezpieczeństwa ruchu kolejowego reguluje ustawa
z dnia 30 lipca 2003 r. Organizacja bezpieczeństwa ruchu
kolejowego we Francji ustalona jest wg funkcji. Oprócz niektórych
funkcji znajdujących bezpośrednie przełożenie na zawody kolejowe
funkcjonujące w terminologii polskiej (np. funkcja konduktora),
przepisy prawa francuskiego regulują w sposób odmienny zasady
wykonywania zawodów kolejowych (w niektórych wypadkach są to
warunki zbiorcze ustalone dla kilku funkcji). W związku
z powyższym zawody kolejowe nie znajdują się na liście zawodów
reglamentowanych we Francji.

Zgodnie z obowiązującą obecnie ustawą, do wykonywania
funkcji związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa ruchu
kolejowego konieczne jest spełnienie następujących kryteriów:
1. W zakresie stanu zdrowia fizycznego, wymagane jest uzyskanie
pozytywnej oceny w zakresie 5 rodzajów badań lekarskich (badanie
ogólne, optyczne, kardiologiczne, pomiar słuchu, test na obecność
substancji psychoaktywnych) oraz innych ewentualnych badań
zleconych przez lekarza medycyny pracy. Powyższe badania muszą
być aktualizowane co trzy lata. Dla każdej z funkcji kolejowych
określone są szczegółowe parametry dotyczące dopuszczalnej wady
wzroku, słuchu, itp;
2. W zakresie stanu zdrowia psychicznego - wymagane jest
uzyskanie pozytywnej oceny badania obejmującego trzy elementy:
cechy poznawcze, psychomotoryczne oraz reagowanie w sytuacjach
stresowych;
3. W zakresie kwalifikacji zawodowych:
• posiadanie znajomości języka francuskiego w stopniu
pozwalającym na wdrożenie procedur pisemnych, jak i
ustnych, związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa ruchu
kolejowego oraz wymianę informacji, w tym w sytuacjach
trudnych oraz nagłych,
• ogólna znajomość zasad eksploatacji sieci kolejowej pod
kątem wykonywanych funkcji (zasad funkcjonowania
systemu bezpieczeństwa, ryzyk kolejowych, roli pełnionych
przez poszczególne osoby),
• ogólna znajomość regulacji dotyczących bezpieczeństwa
oraz regulacji i wymogów dotyczących wykonywania
poszczególnych funkcji związanych z zapewnieniem
bezpieczeństwa ruchu kolejowego.
Kształcenie odbywa się w ośrodkach autoryzowanych przez

201
ministra właściwego ds. transportu. Autoryzacja udzielana jest na
5 lat, a następnie odnawiana na okresy pięcioletnie. Nowe ośrodki
otrzymują w okresie początkowym autoryzację próbną trwającą
2 lata.

Osoby wykonujące funkcje związane z zapewnieniem
bezpieczeństwa ruchu kolejowego odbywają kurs kształcenia
początkowego, w zakresie wybranej funkcji oraz narzędzi i
materiałów wykorzystywanych przy jej wykonywaniu. Ponadto
osoby te podlegają kształceniu ustawicznemu, mającemu na celu
zachowanie odpowiedniego poziomu posiadanych kwalifikacji,
zwłaszcza pod kątem ewentualnych zmian zasad dotyczących
bezpieczeństwa ruchu kolejowego.
5.
Włochy
Uregulowania wewnętrzne dla zawodów transportu morskiego
i kolejowego tworzone są na podstawie dyrektyw unijnych. Są to
obszary nadzorowane przez Ministerstwo Transportu, które stosuje
bezpośrednio przepisy zawarte w dyrektywach unijnych.
Na bazie dyrektywy unijnej 2004/49 opracowano we Włoszech trzy
akty prawne (ustawę 162/2007, ustawę 188/2003 oraz dekret
prezydenta 1980/753). Na ich podstawie Narodowa Agencja
Bezpieczeństwa Kolejowego (Agenzia Nazionale Sicurezza
Ferroviaria) opracowała normy techniczne, w których określa się
m.in. wymagane dla danych zawodów kwalifikacje. Obecnie trwają
prace nad kolejnym pakietem norm w tej sprawie.
6.
Hiszpania
Zgodnie z informacją przedstawioną przez Ambasadę RP w
Madrycie, wymogi, które musi spełnić personel sektora kolejowego
wykonujący zadania związane z bezpieczeństwem, są ustanowione
w zarządzeniu FOM/2872/2010 z 5 listopada 2010 r. Dokument
określa warunki dot. uzyskania odpowiednich tytułów
pozwalających na wykonywanie określonych funkcji w zakresie
zawodów sektora kolejowego związanych z bezpieczeństwem.
Niemniej jednak, strona hiszpańska zwraca uwagę na brak
harmonizacji prawa europejskiego w zakresie kategorii
zawodowych w sektorze kolejowym, w związku z powyższym, aby
mieć pewność, że hiszpańskie nazwy zawodów odpowiadają
nazwom polskim należałoby w pierwszej kolejności określić zakres
kompetencji odpowiadających każdej z wymienionych kategorii
zawodowych.

Wymogi podstawowe na podstawie zarządzenia FOM/2872/2010:
• akademickie (np. tytuł upoważniający do wykonywania
określonego zawodu),
• w niektórych przypadkach, wymogi określonej kondycji
psychofizycznej (zaświadczenie lekarskie o stanie fizycznym
i psychicznym),
• uprawnienie wystawione przez Administratora Infrastruktury
Kolejowej (ADIF), wręczane po ukończeniu odpowiednich
kursów szkoleniowych organizowanych przez homologowane
ośrodki szkoleniowe.
Art. 3. Licencja, certyfikaty i uprawnienia wymagane w
celu wykonywania zadań związanych z bezpieczeństwem

202
ruchu kolejowego,
• uprawnienia przyznawane w celu wykonywania zadań
związanych z bezpieczeństwem ruchu kolejowego wydawane
są przez ADIF, który jest odpowiedzialny za następujące
działania:
a. proponuje rodzaj i zakres przyznawanych uprawnień,
b. sprawdza spełnienie minimalnych wymogów
pozwalających na odbycie właściwego szkolenia,
c. określa zakres programów szkoleniowych pozwalających
na uzyskanie i odnowienie uprawnień,
d. akceptuje zakres programu oraz egzaminów
przygotowywanych przez dany ośrodek szkoleniowy po
ukończeniu danego kursu.
Następnie ADIF przedstawia odpowiedni raport Dyrekcji
Generalnej ds. Infrastruktury Kolejowej.
Wymogi dostępu do kursów szkoleniowych:
• ukończone 18 lat,
• dyplom ukończenia szkoły średniej lub zawodowej,
• w przypadku stanowisk kierowniczych 4 lata doświadczenia
zawodowego w branży,
• Zaświadczenie lekarskie o zdolności fizycznej i psychicznej do
wykonywania zawodu.
Programy kształcenia powinien trwać min. 100 godzin, z czego 80
godzin powinno zostać przeznaczone na zajęcia praktyczne.
Otrzymane uprawnienia należy odnawiać co 3 lata.
7.
Litwa
Zgodnie z informacją uzyskaną z Wydziału Promocji Handlu
i Inwestycji Ambasady RP w Wilnie, żaden zawód kolejowy nie
znajduje się na liście zawodów regulowanych na Litwie.
8.
Bułgaria
Warunki do wykonywania zawodów zwrotniczego i dróżnika
reguluje bułgarskie rozporządzenie nr 56 z 14 lutego 2003 r.
dotyczące wymogów, zasad i uregulowań odnośnie szkolenia
kandydatów w celu uzyskania zdolności kwalifikacyjnych,
wymaganych od personelu odpowiedzialnego za bezpieczeństwo
przewozów transportem kolejowym lub przyznania takich
uprawnień oraz zasad przeprowadzania egzaminów kontrolnych dla
personelu odpowiedzialnego za bezpieczeństwo przewozów –
wydane przez Ministerstwo Transportu i Łączności (opublikowane
4 marca 2003 r. z późniejszymi zmianami i uzupełnieniami –
ostatnie z 11 stycznia 2013 r.). Rozporządzenie to zostało wydane
na podstawie ustawy o transporcie kolejowym.
Zgodnie z przepisami ww. rozporządzenia osoby
kandydujące na stanowisko w transporcie kolejowym, które
związane jest z bezpieczeństwem transportu, muszą posiadać
świadectwo potwierdzające odpowiednie kwalifikacje.
Osoby te zdają egzamin z następujących tematów:
• zasady ruchu pociągów, prace manewrowe i sygnalizacja
stosowana w transporcie kolejowym,
• bezpieczeństwo i eksploatacja techniczna infrastruktury
kolejowej,
• sygnalizacje, centralizacje, blokady i połączenia