Rządowy projekt ustawy o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych

133
określać studia, których absolwenci bedą czasowo zwolnieni z przystępowania do części
pisemnej egzmainu na doradcę podatkowego.
Zgodnie z obecnym brzemieniem art. 24 ust. 3 zd. 2 ustawy o doradztwie podatkowym,
w przypadku niezaliczenia egzaminu termin ponownego podejścia może być wyznaczony
nie wcześniej niż za 3 miesiące. Natomiast art. 24 ust. 4 ww. ustawy stanowi, iż
w przypadku pozytywnego wyniku z części pisemnej egzaminu, kandydat może
przystępować do części ustnej egzaminu w okresie roku, nie częściej jednak niż co
3 miesiące. Obecnie zatem zarówno do egzaminu poprawkowego z części pisemnej, jak
i ustnej egzaminu można przystępować nie częściej niż co 3 miesiące. Ułatwienie dostępu
do zawodu doradcy podatkowego objęte nowelizacją ustawy polegać będzie na likwidacji
wymienionego w art. 24 ust. 3 i 4 ww. ustawy ograniczenia częstotliwości przystępowania
do poprawkowego egzaminu na doradcę podatkowego, co powinno ułatwić jego zaliczenie.
Obecnie, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 6 ustawy o doradztwie podatkowym, na listę doradców
podatkowych wpisuje się osobę fizyczną, która odbyła w Polsce 2-letnią praktykę
zawodową, przy czym praktykę odbywa się w urzędach i izbach skarbowych oraz
w urzędach kontroli skarbowej w łącznym wymiarze 6 miesięcy (po dwa miesiące
w każdym z urzędów), natomiast u doradcy podatkowego lub w spółce doradztwa
podatkowego w wymiarze 18 miesięcy. Proponuje się skrócenie czasu trwania praktyki
zawodowej do 6 miesięcy.
Uwolnienie wykonywania części czynności doradztwa podatkowego przez osoby
nieposiadające uprawnień powinno przyczynić się do powstania dodatkowych możliwości
podjęcia zatrudnienia czy rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej we
wspomnianym zakresie (np. sporządzania deklaracji podatkowych). Rynek usług doradztwa
podatkowego nie jest równomierny, a doradcy podatkowi mogą wykonywać również inną
działalność gospodarczą – pod warunkiem iż nie powoduje ona powstania konfliktu
interesów i nie narusza niezależności doradcy podatkowego. W mniejszych
miejscowościach funkcjonują głównie małe kancelarie doradztwa podatkowego,
prowadzące także usługi z zakresu rachunkowości. W większych miastach rynek usług
tworzą zarówno mniejsze kancelarie, jak i większe firmy doradcze, które w znacznej części
obsługują podmioty gospodarcze. Należy również pamiętać, iż czynności doradztwa
podatkowego – w pełnym lub w ograniczonym zakresie – mogą wykonywać także
adwokaci, radcowie prawni, biegli rewidenci oraz osoby uprawnione do usługowego

134
prowadzenia ksiąg rachunkowych. Z tego powodu nie jest możliwe oszacowanie jak duża
liczba nowych miejsc pracy powstanie dzięki deregulacji zawodu doradcy podatkowego
przewidzianej w projektowanej ustawie.
Wpływ regulacji na gospodarkę
Deregulacja czynności doradztwa podatkowego określonych w art. 2 ust. 1 pkt 1–3 ustawy
o doradztwie podatkowym ma na celu umożliwienie ich wykonywania przez podmioty
nieposiadające uprawnień doradcy podatkowego, radcy prawnego, adwokata, biegłego
rewidenta lub uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. W odniesieniu
do czynności „uwolnionych” podatnik będzie w dalszym ciągu mógł korzystać z usług
doradcy podatkowego, posiadającego określone kwalifikacje formalne (adwokata, radcy
prawnego, biegłego rewidenta) oraz związanego zasadami etyki i tajemnicy zawodowej.
Podkreślić zatem należy, że prawo posługiwania się tytułem doradcy przysługiwać będzie
wyłącznie doradcy podatkowemu wpisanemu na listę (licencjonowanemu).
Zgodnie z art. 27 ustawy o doradztwie podatkowym, doradcy podatkowi mogą wykonywać
swój zawód, uczestnicząc w spółkach niemających osobowości prawnej, pod warunkiem że
komplementariuszami w spółce komandytowej i spółce komandytowo-akcyjnej oraz
wspólnikami w pozostałych spółkach są wyłącznie doradcy podatkowi, adwokaci, radcowie
prawni, biegli rewidenci, rzecznicy patentowi lub prawnicy zagraniczni. Większość
komplementariuszy w spółce komandytowej i spółce komandytowo-akcyjnej oraz
wspólników w pozostałych spółkach stanowić muszą doradcy podatkowi, radcowie prawni,
adwokaci i biegli rewidenci. Jeżeli w spółce komandytowej i spółce komandytowo-akcyjnej
jest nie więcej niż dwóch komplementariuszy lub pozostałe spółki składają się z dwóch
wspólników, jeden z nich powinien być doradcą podatkowym, radcą prawnym, adwokatem
lub biegłym rewidentem.
Zmiana art. 27 ustawy o doradztwie podatkowym ma na celu umożliwienie doradcom
podatkowym wykonywania zawodu:
1) jako osoba fizyczna prowadząca działalność we własnym imieniu i na własny rachunek
lub jako uczestnik spółki niemającej osobowości prawnej (tak jak dotychczas);

135
2) jako osoba pozostająca w stosunku pracy z podmiotami wymienionymi w pkt 1 oraz
z podmiotami wymienionymi w art. 3 oraz art. 4 ust. 1 ustawy o doradztwie
podatkowym;
3) jako osoba pozostająca w stosunku pracy z podmiotami innymi niż podmioty
uprawnione do wykonywania doradztwa podatkowego (tj. u przedsiębiorcy, którego
definicję wprowadziła ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności
gospodarczej).
Z rozszerzeniem możliwości wykonywania zawodu przez doradców podatkowych na
podstawie stosunku pracy nawiązywanego z podmiotem prowadzącym działalność
gospodarczą (przedsiębiorcą) wiąże się to, że zasadne jest wprowadzenie pewnych
warunków wykonywania zawodu. Dopuszczenie możliwości wykonywania zawodu
doradcy podatkowego i pozostawania w zatrudnieniu w wymienionych podmiotach
powinno być możliwe w przypadku, jeśli nie będzie powodować konfliktu interesów,
dlatego w art. 31 dodaje się ust. 1a–1c.
Przewiduje się, że efektem zmian proponowanych w projekcie ustawy będzie obniżenie cen
usług, zwłaszcza w zakresie czynności uwolnionych, określonych w art. 2 ust. 1 pkt 1–3
ustawy o doradztwie podatkowym. Ma to szczególnie istotne znaczenie dla grupy prawie
1,8 mln małych i średnich przedsiębiorstw, które muszą składać zeznania do celów
podatkowych – co nierzadko wiąże się z koniecznością zasięgania porad, opinii i wyjaśnień
z zakresu obowiązków podatkowych. Koszty tych usług stanowią proporcjonalnie większe
obciążenie dla małych i średnich przedsiębiorstw, zatem nawet stosunkowo niewielki
spadek ich cen może przyczynić się do znacznej poprawy warunków prowadzenia
działalności. W badaniu obciążeń administracyjnych, wykonanym przez Ministerstwo
Gospodarki w roku 2010, roczny koszt administracyjny ponoszony przez
przedsiębiorstwa z tytułu składania zeznań do celów podatkowych oszacowano na kwotę
ponad 10,2 mld zł.
Rynek firm kancelarii podatkowych był przedmiotem badania ankietowego, którego wyniki
zamieszczone zostały w rankingu firm doradztwa podatkowego w dzienniku
Rzeczpospolita z dnia 19 czerwca 2012 r. Łączne przychody netto z doradztwa
podatkowego 49 firm, które udzieliły informacji o przychodach, wyniosły w 2011 r. 721,7

62 http://www.mg.gov.pl/node/8581?theme=mg

136
mln zł, przy czym sektor ten odznaczał się umiarkowaną koncentracją: przychody każdej
z czterech największych firm wynosiły ponad 100 mln zł i stanowiły łącznie ponad 2/3
przychodów całej populacji objętej badaniem. Przychody przypadające na jedną osobę
uprawnioną do doradztwa podatkowego w największych 8 firmach wynosiły ponad 1 mln
zł, jednak wartość tego wskaźnika malała wraz ze spadkiem przychodów firmy. Informacje
o przychodach z doradztwa podatkowego oraz liczbie osób uprawnionych do doradztwa
w 49 firmach objętych rankingiem zawiera
Tabela 25. Przychody netto z doradztwa podatkowego oraz liczba osób uprawnionych do doradztwa
w 49 firmach objętych rankingiem firm doradztwa podatkowego według danych za 2011 r.
Pozostałe
Przychody netto
Przychody netto
Przychody netto
Adwokaci,
osoby
na jednego
na jedną osobę
z doradztwa
Doradcy

radcowie
uprawnione
doradcę
uprawnioną do
podatkowego
podatkowi
[mln zł]
prawni
do doradztwa
podatkowego
doradztwa

podatkowego
[tys. zł]
[tys. zł]
Łącznie
721,72
724
108
80
997
791
CR4*
67,5%
57,3%
35,2%
10,0%
1 173
1 056
CR8*
79,8%
67,1%
44,4%
51,3%
1 185
1 002
Źródło: Ranking firm doradztwa podatkowego, Rzeczpospolita, 19 czerwca 2012 r.
* CR4 – dotyczy 4 największych firm, CR8 – dotyczy 8 największych firm.

Porównanie międzynarodowe
Zawód doradcy podatkowego nie został poddany szczegółowej regulacji na szczeblu
wspólnotowym, w związku z tym w państwach Unii Europejskiej obowiązują krajowe
przepisy, dotyczące podjęcia oraz wykonywania zawodu doradcy podatkowego. Warunki
dostępu i wykonywania zawodu doradcy podatkowego były jednak przedmiotem
zainteresowania Komisji Europejskiej, która dokonała przeglądu obowiązujących w tym
zakresie przepisów w poszczególnych krajach Unii Europejskiej. Wyniki wspomnianego
przeglądu wskazują, że jest to zawód regulowany w ośmiu innych (oprócz Polski) krajach
Unii Europejskiej: w Czechach, Niemczech, na Węgrzech, w Grecji, Austrii, Portugalii,
Słowacji i Rumunii, a także w Chorwacji, która zakończyła już negocjacje w sprawie
przyjęcia do Unii Europejskiej i podpisała traktat akcesyjny. We Francji, Luksemburgu,
Portugalii, Belgii, Szwecji, Hiszpanii, Litwie, Włoszech, Norwegii i Cyprze wykonywanie

63 Wspomniany przegląd w zakresie doradztwa podatkowego jest jednym z elementów realizowania propozycji
zawartych w Komunikacie Komisji Europejskiej z dnia 27 stycznia 2011 r. „W kierunku lepszego funkcjonowania
jednolitego rynku usług”.

137
doradztwa podatkowego jest zastrzeżone tylko dla określonych zawodów regulowanych
(prawników albo księgowych). W Szwecji, Hiszpanii, na Litwie, we Włoszech, w Norwegii
i na Cyprze prawnicy i księgowi, mimo iż są zawodami regulowanymi, muszą spełnić
jeszcze dodatkowe wymagania kwalifikacyjne, żeby wykonywać doradztwo podatkowe.
W niektórych państwach obowiązują również dodatkowe wymogi wobec spółek doradztwa
podatkowego, takie jak obowiązek posiadania przez doradców podatkowych większości
udziałów lub akcji spółki (Polska, Niemcy, Słowacja, Belgia, Lichtenstein),
przedstawicielstwo w zarządzie doradców podatkowych (Polska, Niemcy, Rumunia,
Belgia) oraz ograniczenia formy prawnej wykonywania działalności (Słowacja, Belgia,
Włochy). W opinii Komisji Europejskiej usługi doradztwa podatkowego posiadają duży
potencjał rozwoju, w szczególności w zakresie świadczenia usług transgranicznych.
Komisja Europejska podkreśla, że ograniczenia dotyczące własności udziałów i akcji, oraz
składu zarządu oraz formy prawnej wykonywania działalności mogą utrudniać mobilność
przedsiębiorstw. Jednocześnie Komisja Europejska rekomenduje rozważenie czy
ww. ograniczenia są konieczne dla ochrony nadrzędnego interesu publicznego,
w szczególności w przypadku, gdy regulacje przewidują wymogi dotyczące uzyskania
odpowiednich kwalifikacji, koniecznych dla wykonywania zawodu. Komisja Europejska
uznała, że wskazane jest rozważenie, czy wysoką jakość usług można uznać za nadrzędny
interes publiczny w rozumieniu art. 15 dyrektywy o usługach na rynku wewnętrznym.
Niemcy
W Niemczech osoby chcące wykonywać czynności doradztwa podatkowego oraz używać
tytułu doradcy podatkowego (niem. Steuerberater) obowiązane są uzyskać odpowiednie
kwalifikacje. W Niemczech jakakolwiek forma pomocy w sprawach podatkowych, nawet
gdyby była ona bezpłatna, jest już traktowana jako doradztwo podatkowe, do wykonywania
którego należy posiadać uprawnienia. Oprócz doradców podatkowych czynności doradztwa
podatkowego mogą wykonywać prawnicy, biegli rewidenci i przysięgli księgowi.
Doradca podatkowy musi mieć ukończone min. 4-letnie studia wyższe na kierunku nauki
prawne lub ekonomiczne oraz wykazać co najmniej 2-letnie doświadczenie zawodowe
w doradztwie podatkowym pod opieką doświadczonego doradcy. W przypadku studiów
trwających krócej niż 4 lata, wymiar praktyki zawodowej zwiększa się do 3 lat. Dostęp do